Der Ring des Nibelungen, Keulen 8 t/m13 juni 2010

Drie jaar geleden, in 2007 woonde ik der Ring des Nibelungen bij in de regie van Robert Carsen in Keulen, die daar werd uitgevoerd in twee dagen. Dat was me destijds uitstekend bevallen, hoewel enkele kritische noten wel op zijn plaats waren. Nu drie jaar later (juni 2010) zag ik dezelfde uitvoering maar wel met andere protagonisten en verdeeld over vier in plaats van twee dagen. Op regieniveau leverde dat niet veel verrassingen op. De podiumbeelden waren direct zeer herkenbaar. Opnieuw een Ring die de sfeer inademt van dictatoriaal militarisme en nouveau riche. De gezagdragers Wotan en Gunther droegen een militair uniform en werden door veel soldaten zwaar bewaakt. Alles in de huizen van de twee protagonisten was grootschalig. De salon in het Walhalla was gemeubileerd met twee grote witte banken en een salontafel van gelijkwaardig formaat en grote schilderijen naast het haardvuur. Aan huiselijk personeel geen gebrek. Fricka en Wotan hadden zelfs vier bedienden die het echtpaar van koffie voorzagen. De salon van Gunther zag er al even protserig uit met een enorm bureau en grote boekenkasten met encyclopedieën. Carsen heeft de Ring geactualiseerd dat is duidelijk maar hij deed dat niet overdreven. De verwijzing naar de oorlog in Irak bleek duidelijk voor de toeschouwers die destijds in 2004 de première zagen. Trouwens, ook op andere plaatsen in de wereld bestonden toen gewapende conflicten. Iedereen kon snappen wat er gebeurde op het podium. Het verschil tussen de uitvoering van de Ring in 2007 en die van 2010 betrof vooral de kwaliteit van de cast. In 2007 viel er al veel te genieten maar de kwaliteit van de protagonisten was nu over de gehele linie beter. De toeschouwers genoten van topzangers die in uitstekende vorm verkeerden. Dat gold ook voor het orkest. In 2007 maakte dirigent Markus Stenz op de bok zijn ringdebuut. In tegenstelling tot toen beschikte hij nu over een orkest dat niet met vervangers moest worden aangevuld. Dat was in 2007 noodzakelijk omdat niet van alle orkestleden kon worden verwacht dat zij in twee dagen 15 uur lang zouden spelen. Stenz beschikte dus nu over een orkest met een constante en betere bezetting. Het speelde zeer dynamisch en wist de juiste sfeer te treffen. Tot zover een algemeen beeld van de Ring in Keulen gespeeld op 8, 9, 11 en 13 juni 2010.

Advertentie

Read Full Post »

Das Rheingold, 8 juni 2010

De reuzen Faffner en Fasolt nemen Freia mee

Op de openingsdag van de Ring heb ik in Keulen genoten van een uitstekende ‘Das Rheingold’. In tegenstelling tot de uitvoering in 2007 was er nu Duitse boventiteling aangebracht die de verstaanbaarheid van het werk zeer ten goede kwam. De regie van de Canadees Carsen beviel me heel goed. Als het kon greep hij terug op de actualiteit. Al tijdens de ouverture zagen de toeschouwers langs de Rijn lopende mensen die met een onverschillige blik allerlei afval in de Rijn deponeerden. Men kon vermoeden dat dat zeker niet de zichtbaarheid van het goud op de bodem van de Rijn  ten goede zou komen. Uiteindelijk klopte dat vermoeden niet, want de listige Alberich wist toch de gouden schat aan de drie goed zingende, speelse Rijndochters te ontfutselen. Alberich, vertolkt door Oliver Zwarg, zou de grote uitblinker worden van deze voorstelling. Hij heeft een prachtige stem en paarde zijn vocale mogelijkheden aan een sterke fysieke voordracht. Van mij kreeg deze protagonist een negen, al was het alleen al ter compensatie van de mishandelingen die hij door Wotan (Greer Grimsley) en Loge (Carsten Süss) moest ondergaan toen zij hem van de ring beroofden. Meerdere malen werd hij over het podium gesmeten, zodat het een wonder mag heten dat hij er zonder lichamelijk letsel vanaf kwam. Opvallend was ook het optreden van Kurt Rydl. Die kennen we nog van de Amsterdamse Ring als Hundung en Hagen. Nu speelde hij de rol van de reus Fasolt. Zijn donkere stem en optreden imponeert mij nog steeds. Erda (Hilke Andersen) was een prachtige alt. Ze ontving na afloop terecht veel applaus. De Amerikaan Greer Grimsley was een Wotan van formaat. Met zijn indrukwekkende bariton toonde hij zich een ware oplichter die zijn afspraken weigert na te komen. Voordat de reuzen Faffner en Fasolt, die in opdracht van Wotan het Walhalla bouwden, op het podium verschenen stond de burcht nog in de steigers. Toen het bouwsel klaar was kwamen de reuzen hun loon opeisen en brachten maar liefst veertig in overalls gestoken arbeiders mee om hun eis kracht bij te zetten. Ik had dat in andere Ringen nog nooit gezien. Het zag er best dreigend uit. Mede door dergelijke ingrepen van Carsen steeg deze Ring uit boven een alledaagse, conventionele uitvoering. Er werd wel degelijk iets toegevoegd aan deze productie zonder dat je je afvroeg: waarom moet dat nou? 

Het is frappant om te lezen in het boek ‘De Volmaakte Wagneriaan’ van Bernard Shaw (1922) dat diens visie op veel onderdelen overeenkomt met die van de Canadese regisseur Carsen.

Wat valt er te vertellen over de orkestratie van Das Rheingold? Het was wel even wennen. Ik had twee dagen voordat ik naar Keulen vertrok nog de cd’s beluisterd van mijn lievelings Ring gedirigeerd door George Solti. Die opname uit de jaren zestig van de vorige eeuw is zo goed dat hij klinkt alsof hij nog maar een paar jaar oud is. De producenten van deze opname kozen er destijds voor om de orkestratie sterk naar voren te laten komen. In de opera van Keulen was het orkest wat minder prominent aanwezig. Een voordeel was dat men de protagonisten daardoor uitstekend kon verstaan. Niettemin, dirigent Markus Stenz verdient een compliment voor de wijze waarop hij zijn orkest en de protagonisten tot een eenheid smeedde.  

Samenvattend: de eerste operadag (Vorabend) was zeer geslaagd.

Read Full Post »

Die Walküre, 9 juni 2010

Evelyn Herlitzius als Brünnhilde

Ging ik al meer dan tevreden na het zien van Das Rheingold terug naar het hotel in Keulen, na het bijwonen van die Walküre de volgende dag was ik zeer enthousiast. In het eerste bedrijf stond er een prachtig incestueus liefdespaar op het podium: Siegmund en Sieglinde, verwekt door Wotan bij een aardse vrouw. Sieglinde, gehuwd met de brute Hundung, werd verliefd op Siegmund, die zij na jaren van scheiding, aanvankelijk niet als haar broer herkende. Stefan Vinke, die de rol van Siegmund zong en in de opera Siegfried ook de titelrol op zich zou nemen, had als partner de lyrische sopraan Astrid Weber. Het publiek gaf dat tweetal terecht een stevig applaus na het einde van hun vijfentwintig minuten durende liefdesduet. In de tweede acte stonden allereerst de overspelige Wotan (Greer Grimsley) en zijn gekwetste echtgenote Fricka (Dalia Schaechter) tegenover elkaar. Fricka, de godin van het huwelijk, is verontwaardigd dat Wotan het incestueuze en overspelige liefdespaar zijn steun geeft in plaats van hen straft. De wat stijfjes ogende Fricka nam, in de groots gemeubileerde salon van het Walhalla bewaakt door gevallen helden met machinegeweren over de schouder, de gelegenheid te baat om met een kopje thee in de hand Wotan stevig de les te lezen. Zij eiste genoegdoening. Het werd de aanleiding tot een groot conflict tussen Wotan en zijn lievelings dochter Brünnhilde. En hoe? Brünnhilde, die de sleutelfiguur in de Ring is, kreeg een fenomenale vertolkster in de persoon van Evelyn Herlitzius. Ik zag haar al eens eerder in Essen als een geweldige Isolde. Nu dan als Brünnhilde. Wat een prachtstem, wat een klankkleur, volume en articulatie. Haar acteerprestatie vroeg ook om superlatieven. Geen wonder dat zij het meeste applaus oogstte. Wotan liet in een grote monoloog trefzeker en indrukwekkend zien dat hij wel over de nodige zelfkennis beschikt, maar niet kon voorkomen dat hij een tragische figuur werd. Oorzaak: zijn vrouw Fricka eiste, dat Wotan zijn zoon Siegmund zou straffen. Hij gaf toe maar in zijn hart wilde hij dat juist niet. Brünnhilde voelde dit goed aan en weigerde uiteindelijk het bevel tot medewerking aan een straf voor Siegmund uit te voeren. Het conflict werd niet opgelost want na een spannende dialoog tussen vader en dochter zagen de toeschouwers dat Wotan zelf ingreep door zijn zoon Siegmund te doden. Het laatste bedrijf vangt aan met de beroemde Walkürenrit en speelt zich voor een groot deel af tussen de lijken van gevallen helden die door de acht Walküren naar het Walhalla worden gekust. Door hun vertrek naar het Walhalla ontstond op het podium voldoende ruimte voor Brünnhilde en Wotan om hun afstandelijkheid, ontstaan door hun conflict, en later weer hun intimiteit in de verhouding vader-dochter te laten blijken. Het derde bedrijf vond na een spannende Walkürenrit haar hoogtepunt in het laatste halfuur toen Wotan en Brünnhilde in een schitterende dialoog afscheid van elkaar namen. Zoals altijd ontroerde mij dit afscheid door de prachtige muziek die Wagner voor deze scène schreef, maar ook omdat een vader zijn ongehoorzame dochter, waar hij zoveel van hield, zo hard strafte. Hij verbande haar tot een langdurige slaap op een rots omgeven door vuur.

Zagen de toeschouwers de protagonisten in topvorm dat was ook het geval met het orkest dat nu wel nadrukkelijker aanwezig was dan bij Das Rheingold. De protagonisten bleven echter steeds verstaanbaar door de kracht van hun stemmen. Het publiek beloonde de zangers en orkest terecht met een langdurig applaus. Wagner, die niet over de kwaliteitzangers beschikte die in Keulen wel op het podium stonden zou van zijn eigen werk uitermate hebben genoten. 

Read Full Post »

Siegfried, 11 juni 2010

Dirigent Markus Stenz

Overweldigd door emoties klapte het publiek zich de handen stuk na de finale van Siegfried.  Brünnhilde, gestraft door Wotan met een twintigjarig verblijf op een rots die omringd is door vuur, wordt door Siegfried wakker gekust. Haar eerste woorden begeleid door stralende muziek luiden: ‘Heil dir Sonne.’
De protagonisten, Stefan Vinke en Evelyn Herlitzius, haalden alles uit de kast om de zinnelijke en verzengende liefde van Siegfried en Brünnhilde over te brengen op het publiek. Aanvankelijk toonde hun geraffineerd toneelspel aantrekkingskracht en afstoting. Zij benaderden elkaar voorzichtig en namen vervolgens weer afstand. Uiteindelijk vielen de geliefden elkaar bij de laatste noten van dit duet toch in volle overgave in de armen. Een hoogtepunt? Zeker! Maar dat laat onverlet dat er nog veel meer moois te beleven was.

Toen ik nog maar nauwelijks Wagneriaan was en luisterde naar Siegfried, had ik moeite met het tweede bedrijf. Dat schijnt bij veel operaliefhebbers ook het geval te zijn. Deze akte bestaat uit veel dialogen met Sprechgesang, waarbij een toegankelijke de melodie, op een enkele uitzondering na, achterwege blijft. Door geconcentreerd te luisteren kan ik er nu van genieten. Vooral omdat het Sprechgesang begeleid wordt door prachtig orkestspel. Bovendien worden luisteraars vergast op een monoloog van Siegfried waarin melodie en orkestratie een lieflijke, warme indruk maken. Siegfried zingt dan, liggend onder een boom, over zijn ouders die hij nooit zag. Siegfried bevatte talrijke spectaculaire momenten waarbij onder andere de Nibelung Mime was betrokken. Deze ironisch-tragische figuur, vertolkt door Gerhard Siegel, wist met zijn sinistere grappen de sympathie van het publiek te winnen ondanks het feit dat hij een mismaakte crimineel is. De eerste akte wordt besloten met een incident. De voorkant van de hut van Mime, waarin ook Siegfried huisde, wordt door Siegfried met zijn  zojuist nieuw gesmeed zwaard, in gruzelementen geslagen.

Een ander spectaculair moment vindt plaats in het tweede bedrijf. De strijd tussen Siegfried en Faffner, de draak, is wel heel bijzonder. De dreigende muil van de draak wordt uitgebeeld door een enorme zandgrijper. Als toeschouwer kun je je haast niet voorstellen dat de held Siegfried het hart weet te vinden van dit monster om hem de doodsteek toe te brengen.

De ovaties na afloop van de voorstelling waren niet alleen voor de uitblinkers Herlitzius en Vinken, ook de andere protagonisten deelden terecht in het succes. Terecht want Alberich, vertolkt door Zweig en Faffner door Jerkunica en Erda door Andersen presteerden bovenmaats. En niet op de laatste plaats dirigent Markus Stenz en het orkest. Vooral de blazers bekoorden mij bij de ouvertures van het eerste en tweede bedrijf. Nimmer hoorde ik daar zo’n dreiging van uit gaan als die avond. Een dreiging die werkelijkheid werd toen de draak alias Faffner uit zijn hol kwam.

Read Full Post »

Götterdämmerung, 13 juni 2010

Siegfried (St.Vinke) wordt gedood

‘An alles kommt ein Ende’  laat Erda weten. Wotan verlangt er ook naar. De toeschouwers niet. Men was zo in vervoering geraakt door het sluitstuk van Götterdämmerung dat het applaus na de slotnoten vijftien seconden uitbleef en vervolgens de door iedereen gevoelde spanning zich ontlaadde in een minuten durende ovatie voor de sopraan Evelyn Herlitzius die opnieuw van haar Brünnhilde-rol een glansrol maakte. Veel toeschouwers wilden nog wel een avond(je) Ring meemaken. Dat kon natuurlijk niet want het Walhalla was immers in vlammen opgegaan, Siegfried gecremeerd en Brünnhilde met haar paard vrijwillig de brandstapel opgegaan. En de Rijndochters? Die waren o zo blij dat zij de ring dankzij Brünnhilde weer terug in hun bezit kregen. Ook deze avond was er weer sprake van een voorstelling op hoog niveau. Niemand vergeet bijvoorbeeld het optreden van de bas Matti Salminen als Hagen. Hij is een autoriteit op het podium maar eigenlijk is hij voor het zingen van die rol te oud. Niet dat zijn stemgeluid ontoereikend is, maar als zoon van Alberich speelde het leeftijdsverschil een verwarrende rol. Salminen kreeg het applaus waar hij recht op had. Het viel mij op dat hij, vermoedelijk door zijn hoge leeftijd moeite had de diepe buigingen van zijn medeprotagonisten te evenaren. Schitterend was het optreden van Dalia Schaechter (alt) die zowel de rol van Waltraute als die van eerste norn invulde. Zij riep bij mij in die eerste rol gevoelens van medelijden op door haar tot uitdrukking gebrachte gevoel van onmacht om een verzoening tot stand te brengen tussen Wotan en haar zuster Brünnhilde. Götterdämmerung speelde zich vrijwel geheel af in de grote zaal van de Gibichungen. Gunther heerste er als koning van Burgund. Alexander Marco Buhrmester speelt dit personage met verve. Hij was net als Wotan gekleed in een militair kostuum met decoraties en straalde gezag uit. Astrid Weber, die de rol van Sieglinde in Die Walküre zong, bleek met haar dubbelrol nu als Gutrune geen moeite te hebben. Dat gold ook voor de Duitse stertenor Stefan Vinke. Moeiteloos zong hij in Die Walkure de rol van Siegmund en in de laatste twee opera’s die van Siegfried. Nog een enkel woord over de massascènes. Het koor dat in het tweede bedrijf, voorzien van heel veel vaandels en vlaggen, de aankomst vierde van Brünnhilde als bruid van Gunther, was zeer spectaculair. Het zag er heel feestelijk uit. Dat was wel anders op het moment dat Hagen Siegfried vermoordde. Het koor liet zich ook toen van haar beste kant zien maar de stemming was uiteraard nu somber.

 Al met al kan ik alleen maar concluderen dat deze uitvoering van de Ring op een zeer hoog niveau stond dankzij een uitgekiende cast van protagonisten en een uitstekend spelend orkest. Het publiek had geen moeite met de regie van Robert Carsen die in deze Ring met succes de aandacht wilde vestigen op de wijze waarop wij mensen met de natuur omgaan en hoe militair dictatoriaal optreden kan leiden tot de ondergang van een maatschappij. Het gezelschap van de Kölner opera vertrekt op korte termijn naar Shangai om daar in het kader van de Wereldtentoonstelling twee cycli van deze Ring uit te voeren. Daarvoor moeten wel driehonderdvijftig mensen worden overgevlogen en vijfentwintig containers verscheept om deze productie daar mogelijk te maken. Voor Shangai is dit een première, waarover men zeer tevreden zal zijn. Dat verwacht ik tenminste. Nog een opmerking. Geen enkele toeschouwer heb ik horen klagen over het feit dat Wotan steeds uit twee ogen keek. In alle acht Ringen die ik eerder zag moest de oppergod het doen met één oog. Het zij zo!!

Read Full Post »

Programma Vlaamse Opera 2010-2011

De Vlaamse opera heeft inmiddels haar programma voor het seizoen 2010-2011 bekend gemaakt. Het operahuis doet dit onder de titel: Mijn Orient vanuit de gedachte dat een aantal belangrijke muziektheaterwerken in het verleden zijn ontstaan uit de dialoog met de Orient.  De Vlaamse opera presenteert een actuele interpretatie op het toneel van de opera’s:  Die Entführung aus dem Serail, Aida, Semiramide en Aida. Behalve deze werken zijn er ook nog uitvoeringen van Hérodiade, Die Frau ohne Schatten en Il Ritorno d’ Ulisse in Patria. Een prachtig programma.

Het huidige seizoen 2009-2010 wordt afgesloten met Peter Grimes van Britten en een concert onder de titel ‘Van mens en zee’.

Let op: Lees nog even: ‘Juni Operamaand in CineMec in Ede.’ Het is afgedrukt voor het bericht: Een buitenkansje

Vlaamse Opera

Read Full Post »