Satyagraha van Philip Glass een uitdaging!

scène uit Satyagraha

Op zaterdag 19 november 2011 zag ik in de Pathé-bioscoop de uitvoering van de opera Satyagraha van de Amerikaanse componist Philip Glass (1937) en librettist Constance Delong. De uitvoering was vanuit de Metropolitan van New York doorgestraald naar Europa. De bewerkte teksten waren afkomstig uit het religieuze epos van India de Bhagavad Gita en werden gezongen in het Sanskriet.

Het was voor mij een heel bijzondere ervaring. Twintig jaar geleden maakte een cd-opname van het werk niet veel indruk op mij. Nu destemeer! Enige bestudering van de geschiedenis van het hoofdpersonage Mohandas K. Gandhi (1869-1948) droeg daar zeker aan bij. De opera Satyagraha handelt over de weerstand van Gandhi tegen tirannie. Het is ook een pleidooi voor totale geweldloosheid, tijdens een demonstratie, hongerstaking, opstand of revolutie. De opera speelt zich af in de periode 1893-1914 toen Gandhi in Zuid-Afrika vertoefde en ervoer wat discriminatie, onderdrukking en gevangenschap betekent. Iedere acte van Satayagraha geeft op indrukwekkende wijze een andere historische conflictueuze gebeurtenis weer.

Wie de teksten van deze opera nader bestudeert, doet heel wat wijsheid op en wordt aan het denken gezet. Bijvoorbeeld: wat vindt u van de opvatting dat de wereld kan voldoen aan de behoeften van alle mensen maar niet aan de hebzucht van iedereen? Gandhi leert dat je eerst een ander moet kleden en pas dan jezelf. Waar hoorde ik dat eerder? En hoe los je een conflict op? Volgens Gandhi probeer je dat door de tegenstellingen te elimineren zonder nadelige gevolgen voor de strijdende partijen en door jezelf te transformeren naar een hoger niveau. U begrijpt het, ik zag weer eens een opera die tot nadenken stemt en waarvan de schoonheid van de muziek door zijn herhalend karakter niet afleidt van de inhoud. Philip Glass slaagde er in met zijn minimal-muziek, die je in het klassieke repertoire zelden tegenkomt, de aandacht vast te houden. De opera geeft de indruk van klassieke muziek door de orkestrale bezetting en acteerwijze. De geconcentreerde luisteraar zal het opgevallen zijn dat er weinig solozang is, en dat er sprake is van veel nieuwe gemengde klanken. De muziek is gebaseerd op herhaling van korte melodische frasen die langzaam samen een muzikaal tapijt vormen. Aanvankelijk komt dat statisch over maar plotseling vindt transformatie plaats in tempo, toonaard of door toevoeging van een solo-instrument. De vocale trio’s, kwartetten of wat dies meer zij, zijn soms dominant ten opzichte van de instrumentale muziek. De muzikale verwantschap met andere opera’s is niet onmiddellijk hoorbaar. De klankpatronen en opbouw en beëindiging van klassieke aria’s moet je bij deze opera niet verwachten. Indrukwekkend was het optreden van de Britse tenor Richard Croft als Gandhi. Zijn zang was prachtig en zijn acteerprestatie getuigde van respect voor de man die hij op het podium vertolkte. De toneelbeelden waren imponerend. De protagonisten bewogen en handelden vrij traag waardoor het geheel ook een religieuze dimensie kreeg. Achteraf kwam de orkestratie magertjes over want toen ik twee dagen later de cd opname uit 1985 van de New City Opera beluisterde, hoorde ik veel meer prachtige instrumentale details dan tijdens de uitvoering in de bioscoop. Ik ben definitief gewonnen  voor de opera Satyagraha.

Advertentie

Read Full Post »

Satyagraha, Rodelinda en Faust in Pathébioscopen

M.K.Gandhi

De operaliefhebbers in de regio Tilburg kunnen de komende weken smullen.

In de Pathébioscopen kan men weer getuige zijn van interessante operaproducties vanuit de Metropolitan in New York.

Aanstaande zaterdag staat op het programma de opera Satyagraha (1980) van Philip Glass. Aanvang 19.00 uur. De opera is gebaseerd is op het leven van Mohandas K.Gandhi en het tweede deel is van Glass’s trilogie die gaat over het veranderen van het aanzien van de wereld. Van die trilogie maken ook deel uit de werken: Einstein on the Beach (1976) en Akhnaten  (1983). Philip Glass’s muzikale stijl komt het dichtst bij die van een minimalist, maar de muziek is toch meer omvattend dan de term doet veronderstellen. De presentatie is Engels ondertiteld.

 Op 3 december aanstaande wordt wederom vanuit New York een prachtig werk overgeseind. Aanvang 18.30uur. Ditmaal gaat het om de opera Rodelinda van Georg Fr. Händel. De hoofdrol neemt Renée Flemming voor haar rekening. Stephanie Blythe en contratenor Andreas Scholl treden beiden ook op in deze voorstelling. Dirigent is de barokspecialist Harry Bicket.

De Tilburgse senioren zullen zich ongetwijfeld de opvoeringen van de opera Faust in de Tilburgse Schouwburg herinneren, die vele jaren geleden volle zalen trok. Op zaterdag 10 december kan jong en oud nu genieten van de klassieke hervertelling van de Faustlegende door het gezelschap van de Metropolitan van New York. Men stelde een cast samen die er mag wezen. Onder leiding van dirigent Yanninck Nézet-Séguin zijn de volgende solisten (onder voorbehoud) van de partij: Jonas Kaufmann, Marina Poplavskaya en René Pape. De voorstelling begint om 19.00 uur. Een aanrader!

Read Full Post »

Opera in de concertzaal en in de Schouwburg in Tilburg

Dirigent Frans van Bruggen

Het orkest van de Achttiende Eeuw voert op zaterdag 11 november in de concertzaal in Tilburg Mozarts ‘Die Entführung aus dem Serail’ op. Het betreft een semi-geënsceneerde productie onder leiding van de dirigent Frans van Brüggen. De opera is een lichtvoetig ; Singspiel‘ met prachtige melodieën. De zang en de gesproken dialogen zijn in de Duitse taal. Aanvang 20.30 uur

 Opera Zuid komt op 6 december aanstaande naar de Schouwburg in Tilburg met de in het Tsjechisch gezongen opera Kátja Kabanova van Janácek. Deze opera is een heftig drama vol broeierige hartstocht, tragiek en grandioze muziek. Er wordt gezorgd voor een Nederlandse boventiteling. Aanvang 20.15 uur.

Read Full Post »

Requiem van Giuseppe Verdi in Tilburg

Peter van Hoessel, bas

Op zaterdag 4 februari 2012 zullen de samenwerkende operagezelschappen Belcanto Tilburg, de Bredase Opera en Souvenir des Montagnards een uitvoering geven van het Requiem van Verdi. Verdi componeerde het werk in 1873 naar aanleiding van de dood van de beroemde schrijver Allessandro Manzoni die hij erg bewonderde.

Dit Requiem bevat ontroerende aria’s en prachtige koren. Circa 140 zangers zullen tijdens de uitvoering op het podium staan. De solisten zijn: Waldin Roes (sopraan), Alexandra d’ Espinoza (mezzo-sopraan), Peter van Hoessel (bas). Het Zuid Nederlandse Begeleidingsorkest staat onder leiding van dirigent Lex Wiersma. De uitvoering vindt plaats in de Concertzaal Theaters. Aanvang 20.30 uur.

De kaarten kosten inclusief de servicekosten € 20.-

Read Full Post »

Jay Hunter Morris verrassende Siegfried

Jay Hunter Morris

Iedere operavoorstelling kent aangename verrassingen. Dat was ook zo in de derde opera uit de cyclus Der Ring des Nibelungen vanuit de Metropolitan van New York. In deze, naar de Europese theaters gestraalde uitvoering, was de zieke tenor Gary Lehmann verrassend vervangen door de voor mij onbekende Jay Hunter Morris. De Texaan blijkt een uitstekende heldentenor te zijn die volgens de publicaties op internet vanaf 1995 furore maakt in de grote operahuizen. Nu zong hij de titelrol in Siegfried hetgeen een van de lastigste is uit het opera repertoire. Hij zong Siegfried voor het eerst in 2009 in Seattle. (In Amsterdam zong hij in 2007 in Doctor Atomic van John Adams). Jay Hunter Morris zong overtuigend met een krachtige heldere stem, en oogstte groot respect voor zijn topprestatie als zanger èn als acteur. Pas tijdens het slotduet met Brünnhilde brak hem de meer dan vier uur durende uitputtingsslag op, het ontbrak hem toen aan kracht om de slotnoten tijdens een duet met Brünnhilde tot een goed einde te brengen. Daarvoor was nauwelijks een signaal van vermoeidheid merkbaar. Ik vermoed dat we hem nog dikwijls in het vizier zullen krijgen. Bryn Terfel als Der Wanderer en Gerhard Siegel als Mime stalen voor mij de show. Vooral in de scène waarin zij elkaar vragen stelden. Mime toonde zijn grote buffa-achtige acteerkwaliteiten en Terfel bleek vooral vocaal in topvorm. Hij overtrof daarmee zijn prestatie in Das Rheingold. Minder gelukkig vond ik het optreden van Deborah Voigt. Haar vocale kwaliteiten lieten niet direct te wensen over maar haar onophoudelijke brede glimlach tijdens het liefdesduet met Siegfried was in tegenspraak met wat haar rol op dat moment vereiste. Brünnhilde overtrad een gebod van Wotan. Haar straf was het verlies van haar ‘godheid’. Zij vertelt Siegfried dat zij in het Walhalla nog nooit door een godheid is aangeraakt. Haar twijfels over hoe zij nu in haar liefde voor Siegfried om moet gaan met haar gebrek aan fysieke ervaring, kwam in haar lichaamstaal geen moment tot uiting. Toen zij haar angst tenslotte overwon, duurde het wel erg lang voordat zij Siegfried in de armen vloog. Siegfried daarentegen die voordien nog nooit een vrouw zag, was zijn angsten sneller de baas. Hij stond als het ware te popelen van ongeduld.

De bas-bariton Eric Owens maakte als Alberich met zijn donker gekleurde stem grote indruk. Niet lang duurde zijn dialogen met Terfel en Gerhard Siegel maar hij wist daarin zijn haat tegen Wotan en zijn gebrek aan broederliefde voor Mime overtuigend weer te geven. Minder gelukkig was ik met de vertolking van ‘Das ewige Weib’ Erda. Patricia Bardon zag er in haar blauwe, glitterende, sjieke jurk eerder uit als een dame die een receptie bezocht dan een magische vrouw die uit de spelonken van de aarde oprees om Wotan advies te geven. Behalve haar presentatie maakte ook haar zangprestatie weinig indruk.

Deze Siegfried maak deel uit van een totaal nieuwe productie van de Met die de veel oudere naturalistische uit de vorige eeuw vervangt. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven, dat deze moderne miljoenen kostende productie mij tot nu toe niet bevredigt. Muzikaal kom je aan je trekken maar de miljoenen dollar opslokkende regie is te veel ‘high techn’ die niet toevoegt aan dat waar het Wagner met zijn Ring omgaat. Mijn bezwaren omtrent het decor, dat de protagonisten te weinig bewegingsruimte biedt en hen daardoor belemmert optimaal gebruik te maken van fysieke expressie, blijft ook na het zien van Siegfried overeind. Nóg belangrijker is echter de aandacht die de technische hoogstandjes opeisen dankzij een machine met 24 hydraulische metalen balken en toegevoegde videobeelden. Zij doet afbreuk aan de mogelijkheid om de toeschouwers zich ervan bewust te maken dat de Ring gaat over corruptie, bezit van macht, liefde en liefdeloosheid. In een tijd waarin zaken als de financiële crisis en het soms liefdeloze asielbeleid volop in de publiciteit zijn, is juist bewustwording geen overbodige luxe. In mijn opinie is opera meer dan een evenement waarmee men zich uitsluitend vermaakt.

Read Full Post »

Mariusz Kwiecien imponerende Don Giovanni

Don Giovanni en Donna Elvira in discussie

Dankzij een straalververbinding met de Metropolitan in New York konden in de bioscopen van maar liefst 44 landen op 29 oktober 2011 Mozartliefhebbers genieten van diens meesterwerk Don Giovanni. Ik vermoed dat ze ook genoten hebben. Waarom?

Don Giovanni is een man die zijn jeugdigheid ontleent aan twee onverwoestbare karaktertrekken die zijn handelen beheersen: een sterke persoonlijkheid èn een feilloos gevoel voor schandaal. Met grote trefzekerheid weet hij het publiek te shockeren dat ‘oh’ en ‘ah’ roept bij iedere overwinning, maar heimelijk diep onder de indruk is van zijn charme. U weet dat Don Giovanni zijn hart niet kan weigeren aan al wat hij aan lieftalligs ziet. U begrijpt het: Don Giovanni, die zich een edelman noemt, lapt de monogamie aan zijn laars. Hij vindt dat wie trouw is aan één, wreed is voor een ander. Door zijn koppigheid en volharding veroorzaakt hij chaos in de harten van zijn slachtoffers. Een geweten heeft hij niet. Hij wekt bij alle rokdragenden begeerten en energieën op die hen tot dan toe onbekend waren. Ze zijn voor hem een grijpgrage prooi.

Don Giovanni is ook brutaal en een man met lef die in de finale van de opera een stenen beeld tot leven brengt dat hem verdoemenis en hellevuur brengt. De Poolse bariton Mariusz Kwiecien slaagde er in deze rol in om met zijn jeugdige en sensuele interpretatie van de hoofdfiguur de aandacht te trekken van zijn vrouwelijke tegenspelers. Zijn fors klinkende stem en zijn charme zijn zijn sterke wapens. Slechts Donna Anna, die hij verkrachtte en wiens vader hij vermoordde toen deze haar te hulp wilde schieten, had geen goed woord voor hem over. Marina Rebeka maakte met deze rol een uitstekend debuut in de Met door op overtuigende wijze met haar zangkunst alles in het werk te stellen om wraak te nemen op Don Giovanni. Haar verloofde Don Ottavio, vertolkt door de tenor Ramón Vargas, accepteert haar opdracht om haar vader te wreken. Alles wijst er op dat hij een ‘nette man’ is. Vargas zingt dan ook beheerst en evenwichtig en oogst het grootste applaus nadat hij met een prachtig legato en zeer genuanceerd zijn aria ‘Il Mio tesero’ tot een goed einde brengt. Donna Elvira dacht toch wat anders over de vrouwenversierder dan Donna Anna. Don Giovanni beloofde met haar te trouwen. Zij is gek op hem al weet zij dat hij een bedrieger is. Zij loopt alsmaar de man na die zij in feite verafschuwt. Ze is bereid zijn daden te vergeven en denkt hem zelfs nog te kunnen veranderen wat vanzelfsprekend mislukt. Haar toekomst ligt in een klooster. Barbara Frittoli slaagt er prachtig in afwisselend haar hartstocht, woede, vergevingsgezindheid en wanhoop voor het voetlicht te brengen. Dat gebeurt vooral in de scène waarin Don Giovanni’s hondstrouwe knecht Leporello (Luca Pasaroni) haar in de uitrusting van zijn baas het hof maakt en zij uiteindelijk ontsnapt aan de armen van de vluchtende Leporello. De toeschouwers die voor het eerst deze opera zagen zullen toch wel verbaasd zijn geweest dat Zerlina, (Mojca Erdmann) een boerenmeisje, zich het hof liet maken door de ‘edelman’ Don Giovanni. Ze blijkt heel beïnvloedbaar. Wat heeft Don Giovanni notabene op haar bruiloft in haar wakker gemaakt? Ze liet zich bijna door hem verleiden. Niet met Masetto maar met Don Giovanni zingt ze dat prachtige en het enige voorkomende liefdesduet van de opera ‘La ci darem la mano’. Ze oogde frivool en haar maniertjes en zang moeten voor Don Giovanni een impuls zijn geweest om haar bruiloft met Masetto (Joshua Bloom) en de bruiloftsgasten te verzieken.

Don Giovanni is niet alleen maar een held en zijn knecht Leporello niet alleen maar een clown. De opera is het verhaal van een bestrafte libertijn. Mozart heeft van zijn werk nooit een vulgaire grap willen maken, ook niet de escapades van Don Giovanni willen rationaliseren of in het belachelijke trekken. Alles in de muziek van Don Giovanni’s verdoemenis vertelt ons dat Mozart wilde dat zijn publiek er door geschokt zou worden. Zijn redenen kunnen alleen maar begrepen worden in relatie tot de ernst waarmee hij de misdaden van Don Giovanni opvatte. Het kwaad moest gestraft worden. Dat gebeurt dan ook in de slotscène.De Commendatore, de vermoorde vader van Donna Anna, slaagt er pas in om Don Giovanni te verslaan na zijn hemelvaart. Don Giovanni wint immers altijd het aardse gevecht. Wanneer Leporello hem de inscriptie op het standbeeld van de Commendatore voorleest: ‘de misdadiger die mij doodde wacht de wraak,’ inviteert hij toch het standbeeld voor een souper. Het wordt zijn dood wanneer hem eerst door het beeld wordt gevraagd of hij bereid is om boete te doen voor zijn misdaden en hij dit categorisch weigert. Hij geeft de Commendatore een hand en zakt bijna onmiddellijk in de grond te midden van felle vlammen en opstijgende rook. Deze scène wordt op indrukwekkende wijze getoond! De bas Stefan Kocan vertolkt de rol van wrekende Commendatore die over het lot van Don Giovanni beslist. Mozart slaagde erin, als geen ander vòòr hem, om muzikale en literair dramatische expressie in harmonie samen te voegen. Hij slaagde er daardoor in de karakters van de personages psychologisch te schilderen. Daarom zijn de protagonisten in deze opera niet louter komische typen maar reële personages, met ook minder lachwekkende, maar meer tot nadenken stemmende eigenschappen.

Er is veel leed in deze opera. Maar het weegt niet op tegen de kracht en vitaliteit van Don Giovanni. Er is niemand die echt medelijden heeft met een medeslachtoffer. Don Giovanni blijkt geen optelsom van vrolijkheid en ernst te zijn. Beide elementen doordringen en versmelten met elkaar. Dirigent Fabio Luisi was zich daarvan bewust en ondersteunde de zangers voortreffelijk.

Klik op:

http://youtu.be/7UXhop4w4Lg

Read Full Post »