Maria Callas
Tilburg 23 januari 2002
Lieve Maria,
Vandaag begint er bij Terra Nova een cursus die aan jou gewijd is. Het verheugt me omdat 20 mensen bereid zijn om zich te verdiepen in jouw kunst. Ik vind dat een goede reden om je dit te laten weten. Nog nooit schreef ik je een brief omdat de PTT nimmer liet weten wat de postcode van jouw huidige verblijfplaats is. Ik riskeer nu dat de brief onbezorgd blijft maar schrijf je toch omdat het dit jaar 25 jaar is geleden dat jij op 16 september 1977 in Parijs afscheid van deze wereld nam. Ik weet het nog zo goed omdat die dag mijn broer verjaarde en ik me nog feilloos herinner hoe ontsteld ik was toen ik het bericht de volgende dag in de krant las. Je vertrok al van deze aardkloot op 53 jarige leeftijd omdat het leven je te zwaar was geworden. Weg was je maar nooit echt. Daarvoor liet je te veel herinneringen na. Meer dan 40 boeken schreef men over je en dagelijks luisteren er nog miljoenen mensen naar je talrijke opnamen die nog steeds in grote aantallen over de toonbanken gaan. Mijn gevoelens voor jou en je kunst zijn dankzij die historische bronnen nooit weggeëbd.
Maria, luister goed. De vorige week was ik in de opera van Essen in Duitsland. Daar werd een van Verdis meesterwerken opgevoerd. De opera Il Trovatore. Het was een van de 47 opera’s waarin jij destijds optrad. Ongetwijfeld herinner jij je nog de rol van Leonore die jij zo meesterlijk zong en waarin jij een ontmoeting had met de troubadour. Als geen ander weet jij dat de gelieven hun samenzijn ervoeren als een paradijselijke toestand. Welnu, dat zelfde gevoel moet ik ook hebben gehad op de voor mij onvergetelijke dag 11 juli 1959 toen ik jou voor het eerst en helaas voor het laatst in levende lijve de trappen van de zaal van het orkestgebouw in Amsterdam zag afdalen. Ik herinner het me als de dag van vandaag. De deur boven de meters hoge trap van de zaal van het orkestgebouw ging open. Jij verscheen daar in een prachtige outfit. Aanvankelijk bleef jij even op een van de bovenste treden stil staan alsof de ovatie en het gejuich van de toeschouwers je verraste. Je had immers nog geen noot gezongen. Met de waardigheid van de koningin van de opera kwam je naar beneden. Het leek erop alsof jij het afdalen, van die lastige trap die naar het podium leidt, voor je optreden nauwkeurig had bestudeerd. De prinsessen Beatrix en Irene, die in de zaal zaten, zouden het je met hun koninklijke tred niet hebben verbeterd. De op jouw verzoek aangebrachte schijnwerper zette je in een licht waarbij ik vanaf rij acht je niet alleen uitstekend kon horen en zien maar ook bijna voelen. Ik was erg gespannen en benieuwd hoe jij in het echt zou klinken want tot dan toe kende ik je stem alleen van de vele platen. En hoe zou het zijn om je voordracht mee te mogen maken? Terwijl ik in de zaal zat besefte ik dat juist in die dagen kritiek op je stem werd geleverd omdat je problemen zou hebben met het zuiver zingen van de hoge tonen. Met die kritiek had ik het moeilijk. Die wilde ik eigenlijk niet horen want ik was een fanatieke fan van je. Ik herinner me alles nog heel goed. Je ging rustig op het podium staan met schuin naast je je destijds favoriete dirigent Nicola Rescigno. Bij je eerste tonen herkende ik onmiddellijk je stem met zijn ontelbaar vele klankkleuren. Je was in grote vorm en je zong de aria’s uit La Vestale, Ernani, Don Carlos en Il Pirata onberispelijk. Je voordracht met je eenvoudige gebaren sloot feilloos aan bij je expressieve zang. Het werd een onvergetelijke avond. De zaal lag aan je voeten. Na afloop duurde de ovatie minuten lang. Ik was zeer geëmotioneerd en diep onder de indruk. Het publiek moet toen ze jou hoorde zingen het gevoel hebben gekregen dat jij je rollen zo interpreteerde alsof je ze zelf creëerde. Jij hield de mensen door je muzikale dramatische kracht een spiegel voor van hun diepste en geheimste passies. Dat is misschien wel het geheim van jouw succes. Ook dat van de 11e juli.
Maria, het lijkt erop dat ik je de hemel in prijs, maar aangezien je daar vermoedelijk toch al bent wordt je niet gestraft voor ongepaste trots mocht die alsnog ontstaan omdat ik je nog een voortreffelijke eigenschap toedicht. Jij was immers als enige in staat om in die tijd regisseurs zoals Zeffirelli (1923) en Visconti (1906-1976) te inspireren tot het ontwerpen van producties waarbij jouw dramatisch vermogen tot zijn recht kwam. Het gevolg was dat na de jaren zestig er radicale veranderingen ontstonden in de opera. Niet voor niets spreekt men in vakkringen over de tijd ‘ vòòr Maria Callas en nà Maria Callas.’ Maria, daar mag jij best trots op zijn. Ik weet niet of je op je huidige verblijfplaats ook zo creatief met je gaven om gaat. Misschien is daar meer de tijd om uit te rusten. Maria, velen zij het met mij eens dat jij zonder twijfel de meest controversiële en opzienbarendste zangeres van de 20e eeuw was. Je was een temperamentvolle vrouw, kreeg soms woede-uitbarstingen en je liep zelfs eens weg van het podium. Dat werd je door het publiek niet in dank afgenomen. Het verhaal ging dat je ijdel en dikwijls slecht gehumeurd was en dikwijls onmogelijke eisen stelde. Maar later bleek dat er gegronde vaak tragische redenen waren voor je gedrag. Toch zaten er bepaalde zaken je in de weg. Denk eens aan je gevoel voor perfectionisme tijdens de repetities, waardoor je lang niet altijd de sympathie en waardering van je collegae kreeg maar waar je toch naar snakte. Denk eens aan je angsten voor je optredens en je haat -liefde verhouding met je publiek. Het is allemaal voorbij. Wat gebleven is door je wilskracht, je inspanningen en je onverzettelijkheid is het vele moois dat je ons hebt nagelaten.
Lieve Maria je carrière duurde kort. Je kende nauwelijks tien topjaren waarna je stem aftakelde en het liet afweten. Maar zelfs daarna bleven je plaatopnamen en optredens de moeite van het beluisteren waard. Na je dood werd je vereerd als een ‘kunstheilige.’ Ik weet dat dat beeld net zo min realistisch is als het beeld van de ‘tijgerin’ tijdens de periode dat de pers jouw ‘schandalen’ in de publiciteit bracht.
Maria, of al die verhalen nu kloppen of niet een ding is zeker: je hebt mijn liefde voor de opera in de jaren vijftig vergroot al wist ik toen nog niet precies wat de elektriserende kracht was die mij zo naar jou toetrok. Inmiddels weet ik het wel. Ik ga het de cursisten die vandaag in dit lokaal zijn de komende zes weken duidelijk maken. Dat ik daarbij ook wat moet vertellen wat eigenlijk op het terrein van de privacy ligt moet je me niet kwalijk nemen. Die gebeurtenissen hadden nu eenmaal een te grote invloed op jouw vocale carrière om ze onbesproken te laten.
Peter
Operabeluisteren.nl 
Geef een reactie