Jubelende Scala omarmt Wagners Lohengrin

Een half uur na middernacht daalde een bloemenzee neer op de protagonisten die de romantische opera Lohengrin in een adembenemende voorstelling op de planken zetten. Er was geen sprake van een door de media aangekondigde operarel die veroorzaakt zou worden door Verdi-aanhangers. Zij zouden ontstemd zijn omdat de directie van de Scala van Milaan voor de seizoenopening niet had gekozen voor een opera van de Italiaan. De dirigent Daniel Barenboim maakte in de eerste pauze korte metten met de stemmingmakende media. Wie de live registratie op de televisiezender Arte zag zal vermoedelijk beamen dat de uitvoering van hoge kwaliteit was. De op 3 augustus 1778 feestelijke geopende Scala van Milaan straalt met haar 2200 stoelen, zes rangen en 146 loges een nostalgische sfeer uit. Dat deden ook de decors en de belichting gisterenavond. De televisiebeelden waren soms wat aan de donkere kant. Ook de zang van de op zich prachtige koren kwam helaas niet transparant genoeg door de ether. Een vervelend smetje voor de televisiekijkers was een technische storing tijdens de tweede acte die een minuut of tien duurde. Daarmee zijn alle negatieve punten wel genoemd. De regie was in handen van Claus Guth. Hij bracht een moderne toegankelijke voorstelling met solisten van naam. De Duitse tenor Jonas Kaufmann kan met zijn kloeke stem moeiteloos het Wagner repertoire aan. Ook nu sleepte hij de toeschouwers mee in een lyrische flow tijdens zijn uitvoerige graalvertelling ‘In fernem Land, unnahbar eure Schritten’ waaruit blijkt dat hij de zoon van Parsifal is, de hoeder van de heilige graal. Ook zijn acteerprestatie is van hoog niveau. Interessant was dat zijn tegenspeelster Annette Dachs was. Zij verving de hoog genoteerde Anja Harteros waarvan in voorbeschouwingen werd vermeld dat zij een timbre heeft dat warmer en voller is dan dat van Dasch. Laatstgenoemde zingt in Bayreuth de rol van Elsa en moest nu invallen met een opdracht van de regisseur die wel afweek van wat ze op ‘de groene heuvel’ gewend is. Zij speelde een door een psychologisch trauma getroffene. Onterecht beschuldigd van kindermoord en onderdrukt door haar voogd Friedrich Telramund, waren haar mimiek en gebaren van iemand die geestelijke hulp nodig had. Ook Lohengrin ging het niet voor de wind. Hij moest een vrouw redden die hij niet kende maar waarvan hij wel heel snel hield. Hij was duidelijk op zoek naar zijn eigen identiteit. Beide hoofdrolspelers uitten hun gemoedstoestand door het maken van spastische bewegingen. Elsa gedroeg zich als iemand met een Bordeliner stoornis. De figuur Lohengrin toont dat hij veel meer een bovennatuurlijke graalridder is dan een verliefde man. Hij is een ridder waar Elsa niet veel van af weet maar zij droomt wel van hem dat hij haar redder zal zijn. Dat gebeurt ook tijdens een Godsgericht maar hij houdt distantie van zijn geliefde die zijn naam niet mag weten. Hij getuigt pas een mens van vlees en bloed te zijn wanneer hij haar gepassioneerd omarmt. Elsa kan het niet laten naar zijn naam te vragen wat tot het einde van de relatie leidt. Wanneer Lohengrin na de onthulling van zijn afkomst Elsa heeft verlaten heeft hij als mens een nederlaag geleden maar als graalridder gehoorzaamd aan zijn opdracht een redder te zijn. In deze uitvoering was de rol van Ortrud weggelegd voor de Duitse Evelyn Herlitzius. Wat een stem, wat een volume, wat een expressie!! Zij vertegenwoordigde met haar echtgenoot Telramund, vertolkt door de uitstekende bariton Tomas Tomasson, het kwaad door het geluk van het paar Lohengrin-Elsa te verstoren. Ortrud leeft duidelijk niet voor de liefde. Ze droomt van het verleden en houdt van verdwenen rassen en macht. Ze is trots op haar afkomst en haar genoegdoening vindt zij in het vernietigen van anderen. Herlitzius beeldt het voortreffelijk uit. De première van Lohengrin was in augustus 1850 in Weimar onder leiding van Frans Liszt die vrij nauwkeurig door Wagner was geïnstrueerd. Terwijl het doek in het theater van Weimar opging zat Richard met zijn echtgenote in de herberg ‘Zum Schwan’ in Luzern. Hij kon niet bij de première aanwezig zijn omdat hij werd gezocht door de Duitse politie. Pas in 1861 zag hij zijn werk en hoorde zijn eigen schitterende melodieën. Die bevatten koren in het eerste bedrijf die steeds aan de ‘oude Wagner’ doen denken. Pas in de 2e acte wanneer het paar Ortud en Telramund vijandig tegenover elkaar staan breekt de nieuwe Wagner door. Het is een scène waarmee het grote publiek soms moeite heeft omdat de schoonheid van de zang niet langer alleen nog voorop staat maar ook de uitdrukkingskracht van het drama. Het slot van de opera is superdramatisch. Elsa valt levenloos neer wanneer haar verloren gewaande broer Godfried verschijnt. Wie niet van Lohengrin houdt raad ik aan toch eens te luisteren naar de prachtige ouverture waarin de klank zorgt voor glans en schittering en verwijst naar de opera Parsifal. Ik zag weer een indrukwekkende voorstelling!