Dramatische ‘La Clemenza di Tito’ in de Metropolitan

Op maandagmiddag zat ik in de bioscoop Kinepolis in Antwerpen. Naast mij zat een vrouw die net als ik de zeventig jaar ruim was gepasseerd. Beiden keken en luisterden we naar de opera ‘La Clemenza di Tito’ van Mozart uitgevoerd door Metropolitan in New York. In de pauze maakte ze contact: ‘Mooie muziek hè meneer’, zei ze. ‘Prachtig’ antwoordde ik. Ze begon te vertellen: ‘Vorig jaar kreeg ik vanwege mijn verjaardag van een kennis een kaartje om in de bioscoop naar een opera van Verdi te gaan. Ik had er nog nooit een gezien. Het was me zo goed bevallen dat ik sindsdien hier alle voorstellingen zie.’ Een dergelijk contact maak je niet dikwijls mee. Mevrouw was niet te beroerd om commentaar te geven op wat ze net had gezien:’Ik heb er geen verstand van want ik ben maar een leek maar de vrouwelijk solisten zingen uitstekend.’ Ze had gelijk. Mozarts laatste werk, onverwacht nog net voor zijn dood in 1791 gecomponeerd in de stijl van de opera seria, bleek, na de drie Da Ponte opera’s, volgens mij meer dan de moeite waard. Zeker het was een werk waarin volgens de Italiaanse traditie recitatieven en aria’s nog van elkaar waren gescheiden en de muzikale teksten wat te dikwijls werden herhaald. Dat is bekend. Ook dat de handeling voor onvoorbereide bezoekers wat ingewikkeld is. Maar ook voor hen viel er heel veel te genieten. De Britse dirigent Harry Bicket leidde het orkest met vaste hand, liet met name de klarinettist en de andere blazers schitteren en stelde de zangers in staat om hun emoties op overtuigende wijze over te brengen op de toeschouwers. Dat gold vooral voor de Letse mezzo-sopraan Elina Garanca in de broekenrol van Sesto, en de Italiaanse sopraan Barbara Fritolli als Vitellia. Zij waren de grote uitblinkers in een opera die gaat over de vergevingsgezindheid van Keizer Tito die van 79 tot 81 aan het hoofd van het Romeinse rijk stond. Tito heeft heel wat te vergeven want zijn vriend Sesto was aangezet door Vitellia om de keizer te vermoorden. Het lot besliste anders. De keizer bleef in leven tijdens de aanslag en Sesto was al ter dood veroordeeld voordat Vitellia berouwvol bekende dat zij de aanstichtster van het kwaad was geweest. In het bijzijn van zijn volk vergaf Tito de twee boosdoeners en zo was er toch een happy end in een opera die bol stond van dramatische aria’s en schitterend uitgevoerde ensembles. Jammer dat juist de titelheld in de persoon van de tenor Giuseppe Filianoti enkele muzikale steken liet vallen. Dat had mijn buurvrouw ook al opgemerkt. Ze had er dus best meer verstand van dan ze zelf dacht. De niet genoemde protagonisten voldeden uitstekend al konden ze Garanca en Frittoli niet naar de kroon steken.

Mozart componeerde ‘La Clemenza di Titto’ in 1791 naar aanleiding van een opdracht in verband met de kroning van Keizer Leopold II tot koning van Bohemen. De première was in Praag. De opera was succesvol tot 1825. Daarna werd ze lang niet meer gespeeld maar een dertigtal jaren geleden herontdekt. De kern waar het in deze opera om gaat is dat een heerser alles in het werk stelt om na lang twijfelen zijn vriendschap voor Sesto te behouden terwijl hij de macht bezit om zijn vijanden voor de leeuwen te werpen. Mijn buurvrouw zei na het applaus in de Metropolitan: ‘Had ieder land maar leiders die er zo over dachten als Tito, dan zag de wereld er heel anders uit.’ Gelijk had ze!