Acrobatiek dominant in I Pagliacci van Opera Zuid

tragische afloop I Pagliacci

De artistieke leider Miranda van Kralingen van Opera Zuid biedt jonge zangers de kans om ervaring op te doen in een professionele organisatie. Jaarlijks worden enkele opera ’s geprogrammeerd waarvan de titels een wat breder publiek aanspreken. De prestaties zijn wisselend. Zo was de uitvoering van Kata Kabanova het afgelopen jaar een uitstekende productie maar de recente uitvoering van I Pagliacci moet het kwalitatief afleggen tegen de opera van Janacek. Miranda van Kralingen wedt op te veel paarden tegelijk en doet daardoor afbreuk aan een spannend werk als I Pagliacci van Leoncavallo (1858-1919).
Inleidingen voor de aanvang van een opera kunnen vooral voor de toeschouwer die incidenteel een opera bezoekt zinvol zijn omdat meer inzicht in een werk het genot verhoogt. Maar dan moet die inleiding wel gesmeerd lopen. Dat lukte bij Van Kralingen niet. Zij is geen echt goede vertelster en haar goed bedoelde poging om de inleiding met ‘you tube beelden’ te verduidelijken kwam chaotisch over. Bovendien had ze bedacht, misschien wel omwille van de korte duur van I Pagliacci, muziek van Mascagni, Matvei Blanter en een alternatief stuk van Leoncavallo te laten voorafgaan aan de sfeervolle oorspronkelijke proloog van I Pagliacci. De componist wil daarin via de protagonist Tonio duidelijk maken wat de verschillen en overeenkomsten zijn tussen wat zich afspeelt op het toneel en de werkelijkheid. Hij bereidt het publiek daarmee voor op scènes met een hoog realiteitsgehalte. Tonio wijst er nadrukkelijk op dat artiesten ook maar mensen van vlees en bloed zijn. De proloog kwam in deze opzet onvoldoende tot zijn recht.

Van Kralingen had voor de scène waarin circusartiesten een Italiaans dorp binnen trekken studenten van de circusopleiding uit Rotterdam aangetrokken. Dat is prima maar deze jonge mannen en vrouwen bleven te lang hun kunststukjes opvoeren en leidden daardoor de aandacht af van waar het in deze opera om gaat, namelijk over de menselijke verhoudingen waarin liefde, vrijheid, jaloezie, overspel en geweld domineren. De dramatische sopraan Fenna Ograjensek zong in het eerste bedrijf haar grote aria ‘Stridono lassu’ de zogenaamde vogelaria, waarin ze haar drang naar vrijheid tot uiting brengt. Het was een moment van reflectie. De sopraan, toch al begrensd in haar vocale mogelijkheden, moest tijdens deze lastige aria in haar onmiddellijke omgeving de capriolen van acrobaten dulden. Deze regie bevordert niet de aandacht van het publiek. Miranda had in haar inleiding gezegd:tegen de mensen ‘Je zult je geen moment vervelen. Er is op het podium veel te zien.’ Maar er was veel te veel te zien waardoor het lang duurde voordat de spanning van deze veristische opera je bij de keel kon grijpen. Dat gebeurde wel in het tweede bedrijf toen de overspelige Nedda moest toezien hoe haar echtgenoot Canio tijdens een door de acteurs opgevoerd toneelspel, steeds beter inzag dat wat hij op het podium uitbeeldde hetzelfde was wat hem in werkelijkheid overkwam. Tijdens dat toneelspel verloor hij de grip op zijn zelfbeheersing omdat hij spel en werkelijkheid niet meer kon onderscheiden. De tenor Johann Valdimarsson zette alles op haren en snaren om de rol van de ontredderde Canio waar te maken. Zijn krachtige aria ‘Vesti la giubba’ bracht hij tot een goed einde al was zijn haast oneindig lijkende cynische schaterlach aan het einde wel erg pathetisch.
De solisten Martijn Sanders als Tonio en Willem de Vries als Silvio vulden hun rollen naar behoren in zonder de sterren van de hemel te zingen. Hun acteerprestaties werden veelvuldig gecamoufleerd door om hen heen fladderende artiesten. De geslaagde decors suggereerden een kade van een havenstadje met boten en visserattributen. De opera was door de regie verplaatst van het einde van de 19e eeuw naar eind jaren veertig. De crisis van de tweede wereldoorlog is nog voelbaar. De kleding was aangepast aan de tijd. Het koor afkomstig uit het conservatorium van Maastricht representeerde de bevolking van het stadje met o.a. een pastoor, een non en een burgemeester, uitgedost met een rood-wit – blauwe sjerp. Echter kon het niet zijn. Wat ik wel gemist heb was een sensuele broeierige sfeer die dit werk zo kenmerkt. Jammer maar het is niet anders.

Advertentie

Read Full Post »

Rigoletto in Las Vegas even ongelukkig als in Mantua

Afgelopen maandag zag ik in de bioscoop van Kinepolis in Antwerpen de reprise van de live registratie van Rigoletto van Giuseppe Verdi vanuit de Metropolitan Opera. In mijn voorbeschouwing van 8 februari schreef ik dat deze opera in een nieuw jasje zou worden gestoken. Regisseur Michael Mayer had het drama verplaatst van de 16^e eeuw naar het decadente Las Vegas in het jaar 1960. Het bleek een goede vondst want de decadentie, weelde en glamour in het paleis van de vrouwenjager de Hertog van Mantua was in de gokpaleizen van Las Vegas niet veel anders. Uiterlijk zag het er natuurlijk wel anders uit. De toeschouwers die voor een uitverkocht huis zorgden, zagen wellicht tot hun verbazing bij het openingstafereel een casino met een uitbundige flitsende neonverlichting en in luchtige, fel gekleurde kleding gestoken bargirls die probeerden de aanwezige heren te vermaken. Mayer refereerde met deze regie aan de zogenaamde Rat Pack, een groep artiesten die in de jaren zestig in Les Vegas garant stond voor groots amusement. Namen als Frank Sinatra, Dean Martin en Sammy Davis junior speelden daarin een prominente rol. Mayer slaagde er in om een geloofwaardige uitvoering neer te zetten, hoewel ik me wel kan voorstellen dat een aantal toeschouwers met opgetrokken wenkbrauwen het drama heeft bekeken. Over één ding waren de toeschouwers het ongetwijfeld eens: muzikaal werd het werk op hoog niveau uitgevoerd onder leiding van de jonge maestro Michele Mariotti.

Intimiteit

Centraal stond het gespleten karakter van de hoofdfiguur Rigoletto, de hofnar die de Hertog van Mantua en in dit geval dus de eigenaar van het gokpaleis te hulp schiet bij het versieren van vrouwen. Rigoletto vreest echter terecht dat zijn eigen dochter ook het slachtoffer wordt van de gokbaas. Naar is dat van Rigoletto, dit keer geen bultenaar maar wel een mens met veel persoonlijk leed, wordt verwacht dat hij in het casino voor amusement zorgt en de lachers opzijn hand heeft, ook als dat ten koste gaat van anderen. De Servische bariton Zeljico Lucic vertolkte zijn rol wat te zelfverzekerd en te weinig deerniswekkend en kon daardoor toch niet mijn medelijden opwekken in de dialoog met zijn dochter, toen hij haar duidelijk probeerde te maken dat zij voor hem alles tegelijk betekent: zijn vaderland en familie. Maar diep in zijn hart woont een eenzaam mens. Dat gevoel voor de nar is er bij mij wel bij het zien van de originele uitvoering. Vermoedelijk is de oorzaak van dat verschil in beleving dat die dialoog hier fysiek plaats vindt in de ruimte van het gokpaleis in plaats van in de woning van Rigoletto. Ook de ontvoering van Gilda geschiedt via een lift vanuit de bovenverdieping van de goktent. De opera verloor daardoor aan intimiteit. De Duitse sopraan Diana Damrau en Zeljico Lucic vertelden in de pauze geen moeite te hebben met de regieopvatting van de regisseur. Zij stonden pal achter zijn opvattingen. Damrau is 41 jaar en kon m.i. het pubergedrag van het jonge meisje Gilda niet overtuigend overbrengen. Gedrag en uiterlijk van Damrau strookten niet met elkaar. Maar zingen kan ze. Ze beschikt over een heldere, colloratuur sopraan, die weet wat het is om een lastige aria met grote intervallen en trillers spannend neer te zetten. Haar ‘Cara nome,’ na haar eerste ontmoeting met de voor haar dan nog onbekende gokbaas, was een genot om naar te luisteren. Haar gevoel voor dynamiek is groot en het was te zien dat ze de vader-dochter duetten al dikwijls met Lucic heeft gezongen in Parijs en Zürich. Vooral het duet tussen hen beiden in de tweede acte was van grote klasse.

De derde hoofdrol (de hertog van Mantua) was in handen van de Poolse lyrische tenor Piotr Beczala. De bezoekers van het programma van de Met maakten al kennis met hem als Des Grieux in Manon van Massenet. Ook zong hij al in 2012 met Damrau in Rigoletto. Hij speelde een flamboyante gokbaas die het leven met behulp van zijn personeel en bezoekers (hovelingen) naar zijn hand probeert te zetten. Verdi zette hem in als het symbool voor geld, macht en seks. Zijn aria’s Questa o quella en La donna è mobile zong hij welluidend en zijn aandeel in het kwartet in het vierde bedrijf was briljant. De rollen van Maddalena en Sparafucile werden respectievelijk door de mezzo-sopraan Oksana Volkova en de bas Stefan Kocan naar behoren ingevuld. Het koor van de Met kweet zich ook nu meer dan voldoende van haar taak.

Waardering

Rigoletto waardeerde ik al als zestienjarige. Ik was verrukt over de aaneenschakeling van prachtige aria’s en duetten. De 78 toeren plaat waarop het kwartet uit het laatste bedrijf stond, heb ik honderden keren gedraaid. Toen ik later kennis maakte met de exacte tekst en de lp uitvoering van het trio Callas, Gobbi, di Stefano hoorde, is pas echt tot me doorgedrongen wat de ware betekenis was van Rigoletto. Die gaat over het lot van een fysiek gehandicapt individu. In dit geval een bultenaar, Rigoletto, die zijn dochter Gilda wil beschermen tegen de slechte wereld, de hertog, maar haar juist door zijn wraakgevoelens ten opzichte van haar verleider verliest. Het gaat over het leven van een man die zijn omgeving moet amuseren maar zelf een leven leidt waar zijn geluk beperkt blijft tot één familielid, zijn dochter. Verdi heeft altijd oog gehad voor de misdeelden. Daarom was ook de uitvoering van de Met weer een eyeopener.

Read Full Post »

Veel emotie en creativiteit in Eugen Onegin

Gisteren zag ik in Euroscoop in Tilburg, gelijktijdig met bioscooppubliek van 60 andere theaters in 25 landen de opera Eugen Onegin uitgevoerd door het Royal Operahouse Covent Garden. Ik ken de opera goed, heb voorstellingen gezien in Amsterdam, Parijs en diverse dvd opnamen. Herinneringen zijn niet altijd betrouwbaar maar ik meen toch dat ik nog nooit zoveel emotie en melancholie zag als in deze Eugen Onegin. De gevoelens en gedachten die zich afspeelden in het brein van de belangrijkste protagonist, het jonge meisje Tatjana, kwamen dank zij het libretto vanzelfsprekend voor het voetlicht maar een creatieve vondst van regisseur Kaspar Holten speelde daarbij een grote rol. Tatjana is afkomstig uit de wereld van de grootgrondbezitters. Ze is introvert en verlegen, haar innerlijke leefwereld wordt bepaald door de provinciale omgeving waarin ze woont en ze houdt van lezen en verlangt naar een andere wereld. Zij valt als een blok voor Onegin omdat die representatief is voor de door haar verlangde wereld. De insteek van Holten was om vanaf de prelude het liefdesverhaal te verbeelden via flashbacks. Om die reden stonden er twee in felrode jurken geklede Tatjana’s op het podium. De ene, de al wat oudere Bulgaarse dramatische sopraan Krassimira Stoyanova zong intens haar tekst en de andere, de mooie ballerina Vigdes Hentze, portretteerde Tatjana in houding en gebaar waardoor nog duidelijker aan het licht kwam wat zich in haar brein afspeelde. Vooral tijdens de briefscène van het eerste bedrijf kwamen daardoor de super romantische ideeën van Tatjana, opgedaan in de boeken die ze las, door de vrijmoedige, felle en fysieke uitingen van de ballerina soms wat overacted over. Aanvankelijk zong Stoyanova op lyrische wijze maar vooral in de laatste scène toen Tatjana besloot om haar gemaal Prince Gremin trouw te blijven, ondanks haar teruggekeerde fel oplaaiende passie voor haar jeugdliefde, kwam ook haar dramatische acteertalent sterk naar voren. Tegenspeler Eugen Onegin werd vertolkt door de altijd goed zingende bariton Simon Keenlyside. Hij verbeeldt een arrogante man die gewend is aan het stadsleven en uit een opwindende wereld komt. Hij brengt het hoofd van het jonge meisje Tatjana op hol, geeft haar een lesje door haar emancipatorisch gedrag te bekritiseren, brengt zijn vriend Lensky in een vuurgevecht om het leven, reist vervolgens de wereld rond om tenslotte met spijt te constateren dat hij Tatjana in haar jeugdjaren onheus tegemoet trad en nu met haar de verloren tijd wil inhalen.

De opera draait eigenlijk om die twee personen, Eugen Onegin en Tatjana en hun onvermogen elkaar lief te hebben.

Het verhaal van Poesjkin (1799-1837) bevatte alle elementen voor een lyrisch muziekdrama dat geen moment aan kracht inboet. Tsjaikowski had duidelijk mededogen met de ontluikende seksualiteit van de jonge vrouw en haar verlangen naar de oudere meer volwassen Onegin.

De opera is een psychologisch burgerlijk drama. Voor Rusland was dat iets nieuws. Vóór Tsjaikowski deed nog niemand dat. Het werk werd in 1879 in Moskou niet echt goed ontvangen, maar vijf jaar later in Sint-Petersburg wel terecht gezien als een Russi­sche klassieker.

De opera is zeer melodisch en wordt door velen gezien als de romantische Russische opera. De muziek lijkt aanvankelijk wat simpel maar naarmate het stuk voortduurt, wordt die complexer. In de eerste acte lijkt ze soms op kamermuziek. Tsjaikowski schreef ook een prachtige aria voor Lensky waneer hij voorvoelt dat hij het duel met Onegin niet zal overleven en afscheid neemt van zijn flirtige vriendin Olga. In deze uitvoering werd de aria subliem vertolkt door de prachtig zingende tenor Pravo. De bas Peter Rose zong op knappe wijze in de finale de aria van Prince Germin, waarin deze getuigt gelukkig te zijn getrouwd met Tatjana. Tsjaikowski  maakte in zijn opera ook ruimte voor typisch Russische koren. Volks en nostalgisch. Ze werden prachtig uitgevoerd. De jonge dirigent Robin Ticciati liet het orkest van het operahuis voortreffelijk spelen. Soms uitbundig tijdens de feesten dan weer fatalistisch wanneer het ging om de noodlottige gebeurtenissen. Een prachtige avond waarin de decors bestaande uit korenvelden, bossen en een kamer met hoge deuren pasten bij de sfeer van die tijd, de 19^e eeuw.

Read Full Post »

Rigoletto in een nieuw jasje in Pathé

Giuseppe Verdi

Wie een bijzondere uitvoering van de opera Rigoletto wil zien kan dat op zaterdag 16 februari in de Pathé bioscoop. Perfect  beeld en geluid van een nieuwe productie van deze Verdi-opera komen rechtstreeks vanuit de Metropolitan Opera. De Met besloot een nieuwe productie te maken van deze opera en gaf de opdracht in handen van regisseur Michael Mayer. Deze verplaatste het werk, waarvan de première was in 1851, van de zestiende eeuw naar het decadente Les Vegas in het jaar 1960. Dat lijkt me geen onfortuinlijke vondst want de decadentie, weelde en glamour in het paleis van de vrouwenjager de Hertog van Mantua ziet er in de gokpaleizen van Les Vegas niet veel anders uit, vermoed ik. Mayer refereert in zijn uitvoering aan de zogenaamde Rat Pack, een groep artiesten die in Les Vegas garant stond voor groots amusement. Namen als Frank Sinatra, Dean Martin en Sammy Davis jr. speelden daar een prominente rol in. Net als u ben ik benieuwd hoe Mayer zijn ideeën daarover zal vormgeven. Centraal zal ongetwijfeld blijven staan het gespleten karakter van de hoofdfiguur Rigoletto, de hofnar en hulp van de vrouwenversierder de Hertog van Mantua. Enerzijds helpt de nar zijn baas om vrouwen als trofeeën op zijn palmares bij te schrijven, anderzijds vreest hij zijn eigen dochter onvoldoende te kunnen beschermen tegen de rokkenjager. Omdat dat laatste niet lukt roept hij de spot van de hovelingen, en in deze productie vermoedelijk van de duistere figuren van de gokpaleizen, over zich af. Nadat Rigoletto’ s dochter Gilda tegen de wil van haar vader, ondanks diens voorzorgen, was verleid door de hertog, werd de band tussen vader en dochter weer hersteld. Het gepassioneerde duet tussen beiden is een van de vele hoogtepunten van deze opera. Ontroerende en wraakzuchtige momenten wisselen zich af. Aria’s als ‘questa o quella’, ‘la donna è mobile’ en het beroemde kwartet uit het laatste bedrijf zult u onmiddellijk herkennen. Dat deze Verdi opera slecht afloopt moet u voor lief nemen want Gilda laat zich in de slotscène vermoorden door een crimineel en Rigoletto ziet zijn leven in elkaar storten bij het verlies van het enige wat hij had: zijn dochter. Erger kan het niet.

Een uitgelezen cast zorgt voor een topproductie. De tenor Piotr Beczala zingt de rol van de Hertog, de coloratuur sopraan Diana Damrau die van Gilda en de titelrol is voor de bariton Zeljko Lucic. Zij zorgen ongetwijfeld voor een opera-uitvoering waar u goede herinneringen aan over houdt. O ja. Zorg dat u om 19.00 uur op uw stoel zit.

Read Full Post »

Opera in Pathé: Je moet het gewoon meemaken

 Het bijwonen van een opera in een van de grootste operahuizen ter wereld wordt door operafanaten beschouwd als een geweldig voorrecht. Wanneer ze in de imponerende operatempels van de Metropolitan Opera, de Scala van Milaan of de Weense Staatsopera zijn, komen ze snel onder de indruk van de sfeer, de entourage maar vooral ook van wat hen geboden wordt op het podium en in de orkestbak. Solisten met grote namen zingen hun aria ’s en duetten met een schijnbaar groot gemak en ontlokken bij de toeschouwers ovaties en bravo ‘s.

Bijzonder is dat de Pathé bioscopen in Nederland de operaliefhebbers laten delen in de beleving van de toeschouwers in de Metropolitan Opera van New York. Op een groot doek zien zij de beroemdste stukken uit het operarepertoire vanuit een gemakkelijke stoel op een groot scherm wat de indruk geeft dat je er zelf bij bent. Je zit waarachtig niet op het schellinkje of op een van de balkons die je soms verhinderen de mimiek van de zangers gade te slaan. Neen, in de bioscoop zit je er bovenop en geniet je van de prachtige beelden en de uitstekende geluidsweergave. Je ziet ieder gebaar en iedere gelaatsuitdrukking van de personages en de ondertiteling houd je bij de les zodat je steeds weet waar het operaverhaal over gaat. Pathé zorgt ervoor dat je tegen een schappelijke prijs een avond uit bent met 100% operabeleving. En er zijn nog wat extra’s. In de pauze kun je zien hoe in een korte tijd de grote decors, die je in een plaatselijk theater nooit aantreft, voor het volgende bedrijf worden opgebouwd. Dat ziet u in de pauze van dichtbij. En wanneer je je afvraagt hoe het toch mogelijk is dat zangers en orkest tot zulke verbluffende prestaties in staat zijn, dan heb je de kans om daar een antwoord op te krijgen omdat de hoofdrolspelers en dirigent zich in de pauze laten interviewen over wat ze tot dan toe hebben gepresteerd. U merkt het, u bent in een bevoorrechte positie. Opera is er niet alleen voor de elite. Het digitale tijdperk stelt mensen in bijna alle delen van de wereld in staat om opera’s te zien die zij fysiek niet in de grote theaters kunnen beleven. Voelt u zich uitgedaagd om naar Rigoletto van Verdi te gaan op zaterdag 16 februari? Gewoon doen. Lees nog wel even op internet waar Rigoletto over gaat.

 

Read Full Post »