Een onvergetelijke Parsifal in de Metropolitan

In juni 2012 zag ik tijdens het Holland Festival een prachtige Parsifal van Richard Wagner. Mijn waardering ging vooral uit naar de regie van Anish Kapoor en de schitterend zingende cast die al eerder furore maakte in Bayreuth. Was die opvoering nog te overtreffen, zo vroeg ik me af. Die vraag spoort aan om Parsifal meerdere keren te zien. Dus toog ik op 2 maart naar de bioscoop om me deze laatste opera van Wagner (1813) uitgezonden door de Met niet te laten ontglippen. Ik heb er geen moment spijt van want in mijn beleving evenaarde deze uitvoering die van De Nederlandse opera. Dat was voor een belangrijk deel te danken aan de uitstekende leiding van Daniele Gatti die het prachtige orkest liet excelleren en daarmee in de voetsporen trad van de legendarische dirigent James Levine. Hij hield net als zijn voorganger het tempo aan de lage kant zodat het vijf uur durende werk geen moment van zijn plechtstatigheid en verhevenheid werd ontdaan. Prachtig is de specifieke stijl van Parsifal met zijn veelal melodieloos zwevende akkoorden. De muziek lijkt niet ingewikkeld, er zijn weinig hevige uitbarstingen, er is geen opzwepende dynamiek, behalve in de Kundry scène in het tweede bedrijf. Het aantal motieven is kleiner dan in andere werken van Wagners rijpe periode. De protagonisten pasten zich fysiek aan en bewogen zich permanent traag over het podium. Voor mij verbeeldde dat de invloed van het Boeddhisme op Wagner.

De hoge kwaliteit van deze Parsifal was ook te danken aan regisseur François Girard en zijn vijf assistenten. Het podium, opgebouwd uit natuurlijke elementen, aangevuld met fraaie belichting en stemmige wisselende projectiebeelden, zorgde voor een feilloos overgaan van de ene fysieke ruimte naar de andere met een daarbij passende sfeer, die recht deed aan de symboliek van het gehele werk. De geweldige zangers cast maakte tenslotte deze uitvoering tot een onvergetelijke topproductie.

Deze opera vergt van de toeschouwer een stevige inspanning. Luisteraars die vertrouwd zijn met de Christelijke leer hebben een voorsprong maar ook zij ontkomen niet aan de noodzaak om de synopsis nauwkeurig door te lezen en nog liever kennis te nemen van het gehele libretto. In mijn beschouwing van juni 2012 (zie mijn weblog) legde ik de nadruk op Parsifal hoe die zich ontpopt van een reine dwaas tot een bewuste mens en verlosser. Van schuld, boete en berouw. De alleskunner, tenor Jonas Kaufmann, zong en speelde de rol van Parsifal voortreffelijk. Hij bewoog zich in het eerste bedrijf onverschillig tussen de graalridders en keek vol onbegrip naar hun rituelen en naar de van pijn krimpende Amfortis. In het derde bedrijf keerde hij terug als een gelouterd mens dankzij zijn ontmoeting en ervaring met de mystieke Kundry in het tweede bedrijf. Kundry en Parsifal zijn heel belangrijk voor elkaar.

De dramatische sopraan Katarina  Dalayman als Kundry, voegde zich goed bij de orkestklank die wat Italianita aandeed. Zij liet mede daardoor een verleidelijke Kundry zien. Een rol die psychologisch inzicht vereist vanwege haar gecompliceerde karakter. Deze vrouw leidt een rusteloos bestaan en een dubbel leven. Zij vertoeft zowel in de wereld van de Graalridders als in die van de vijandige Klingsor. Aan beide werelden biedt zij haar diensten aan. Voor de gewonde Amfortis, koning van de graalridders, zoekt zij kruiden voor de genezing van een open wond aangebracht door Klingsor. Maar ze staat gelijktijdig onder de sterke invloed van deze afvallige graalridder die de wereld van de graalridders wil vernietigen. Op zijn aandringen, verleidt zij ridders die een kuis leven behoren te leiden. Hun koning Amfortis valt voor haar en later doet zij een poging om Parsifal te verleiden waardoor zijn eerste seksuele gevoelens ontwaken. Terwijl beiden elkaar kussen, ervaart en begrijpt Parsifal plotseling de pijn die Amfortis in zijn greep heeft. Het maakt Parsifal bewust van het lijden in de wereld en wat het betekent medelevend, medelijdend te zijn. Hij voelt nu ook spijt en berouw om wat hij zijn moeder aandeed door haar te verlaten en niet bij te staan toen zij stierf. Ook Kundry wordt gekweld door schuldgevoelens over haar daden maar vooral omdat zij eens Christus aan het kruis uitlachte. Ze snakt naar verlossing.