Geslaagde alternatieve ‘Kroning van Poppea’ in Tilburg

scène uit Monteverdish

De meeste operaliefhebbers hebben vooral affiniteit met de componisten van de 19^e eeuw. Daarmee zijn ze muzikaal opgevoed. De waardering is aanzienlijk minder voor opera’s uit de 17e eeuw. In de provincie worden ze zelden gespeeld. De kans om toch klanken van bijvoorbeeld Monteverdi (1567-1643) te horen bood de Schouwburg in Tilburg op 16 oktober jl. Ik ging er heen en was verrast. De laatste opera uit 1643 van Monteverdi was L’ incoronazione di Poppea. Het was meteen de eerste politieke opera uit de 400- jarige geschiedenis van het Muziektheater. De opera vertelt het verhaal van de wrede Romeinse keizer Nero die kans ziet om de mooie courtisane Poppea te veroveren ten koste van zijn echtgenote Ottavia. Nero blijkt een staatshoofd te zijn die zich voortdurend misdraagt ten opzichte van zijn volk en directe naasten. Er is één man die zich tegen zijn gedrag verzet. Dat is zijn leermeester de filosoof Seneca die Nero wijst op zijn moreel en politiek verwerpelijk gedrag. Hij leest Nero meer dan eens de les maar moet dat bekopen met zijn gedwongen zelfmoord. Het is het meest in het oogspringende thema van de prachtige voorstelling waarbij fantastische performers dansend en zingend op muziek van Monteverdi en aangepaste elektronische muziek garant stonden voor spannend theater. De atletische dansers maakten gebruik van hiphop, breakdance, dubstep en klassieke muziek. Door die combinatie ontstond een getransformeerde operavoorstelling waarin dramatiek en humor de veelal jonge bezoekers in de greep kreeg. De rollen van Nero en zijn maîtresse Poppea werden net als in het originele werk van Monteverdi door twee zangeressen gezongen. Prachtig! Hun krachtige stemmen werden wel elektronisch versterkt hetgeen bij operaliefhebbers zeker vreemd overkomt. De bas-bariton Mark Pantos die met zijn kleurrijke stem uitstekend de Montiverdi muziek van Seneca zong, vertelde na afloop dat versterking nodig is voor een goede balans van de stem met de krachtige elektronische muziek. De recitatieven van de opera werden begeleid door drie instrumentalisten die op een viool, een cello en een theorbe speelden. Het herinnert aan de oude stijl van musiceren in de 17e eeuw. Monteverdi’s muziek kan heel swingend zijn. De ritmische versterking door slagwerk en elektronische geluiden waren een belangrijke impuls voor de dansers. Zij waren bovendien in staat hun razendsnelle wendingen om te zetten in trage spannende bewegingen daar waar de muziek er om vroeg. Drama en liefde wisselden elkaar zo af. Wie de uitvoerenden waren? Er ontbrak een programmaboekje om te ontdekken wie de verschillende rollen zongen. Wel begreep ik dat de samenwerking tussen ISH en VocaalLab tot deze geslaagde performance heeft geleid. ISH geeft sinds 2000 multidisciplinaire dansvoorstellingen die een breed publiek aanspreken. VocaalLab, waarvan Romain Bisschoff de artistiek leider is,  mixt onder leiding van regisseur en choreograaf Marco Gerris van ISH verschillende dansgenres met klassieke muziek. Het was voor mij een mooi muzikaal-dans experiment onder de titel ‘MonteverdISH’waarvan ik volop heb genoten.

 

Advertentie

Read Full Post »

Vooruitblik Eugen Onegin in de Metropolitan Opera en Pathé bioscoop.

Metropolitan Opera

De Russische componist Tsaikovski (1840-1893) componeerde 10 opera’s, tenminste drie grote balletten, zes symfonieën en nog veel andere instrumentale werken. Zijn vierde opera was Eugen Onegin waarvan de première was in 1879.

De uitvoering van de Met speelt zich af in de laat 19^e eeuw voornamelijk in een boerderij en een balzaal. De opera gaat over de liefde die een meisje, Tatjana, opvat voor een zekere Eugene Onegin. Zij schrijft hem midden in de nacht een brief waarin zij van haar gevoelens voor hem laat blijken. Eugene vindt dat niet gepast en negeert haar gevoelens. Voordat beiden elkaar jaren later weer ontmoeten is Tatjana getrouwd met prins Germin. Eugene heeft spijt dat hij Tatjana vroeger heeft laten schieten. Hij merkt dat hij verliefd is op Tatjana en wil nu wel met haar zijn leven delen. Tatjana weigert dat, ondanks het feit dat haar oude gevoelens fel herleven. Zij blijft haar echtgenoot echter trouw Onegin wanhopig achterlatend.

Bijzondere cast

De cast die voor deze uitvoering is samengesteld is een droomcast met in de hoofdrollen Anna Netrebko als Tatjana en Mariusz Kwaiecien als de hooghartige Onegin. Beiden schijnen volgens de recensies de sterren van de hemel te zingen waarbij het in de finale moeilijk is om de ogen droog te houden. Interessant lijkt me om de geleidelijke overgang van Anna Netrebko’s belcanto rollen naar de meer dramatische mee te maken. De rol van Tatjana is zeker een goede aanzet. U ziet hoe zij als protagonist van een simpel plattelandsmeisje uitgroeit tot een sophisticated aristocratische vrouw. De rol van Lenski, de vriend van Onegin, wordt gezongen door de tenor Piotr Beczala.

Dirigent is de beroemde Rus Valery Gergiev die de romantische, melancholische muziek prachtig laat klinken.

Je moet het gewoon meemaken

Bijzonder is dat de Pathé bioscopen in Nederland de operaliefhebbers laten delen in de beleving van de toeschouwers in de Metropolitan Opera van New York. Op een groot doek zien zij de beroemdste stukken uit het operarepertoire vanuit een gemakkelijke stoel op een groot scherm wat de indruk geeft dat je er zelf bij bent. Je zit waarachtig niet op het schellinkje of op een van de balkons die je soms verhinderen de mimiek van de zangers gade te slaan. Neen, in de bioscoop zit je er bovenop en geniet je van de prachtige beelden en de uitstekende geluidsweergave. Je ziet ieder gebaar en iedere gelaatsuitdrukking van de personages en de ondertiteling houd je bij de les zodat je steeds weet waar het operaverhaal over gaat. Pathé zorgt ervoor dat je tegen een schappelijke prijs 100% operabeleving ervaart. En er zijn nog wat extra’s. In de pauze kun je zien hoe in een korte tijd de grote decors, die je in een plaatselijk theater nooit aantreft, voor het volgende bedrijf worden opgebouwd. Dat ziet u in de pauze van dichtbij. En wanneer je je afvraagt hoe het toch mogelijk is dat zangers en orkest tot zulke verbluffende prestaties in staat zijn, dan heb je de kans om daar een antwoord op te krijgen omdat de hoofdrolspelers en dirigent zich in de pauze laten interviewen over wat ze tot dan toe hebben gepresteerd. U merkt het, u bent in een bevoorrechte positie. Opera is er niet alleen voor de elite. Het digitale tijdperk stelt mensen in bijna alle delen van de wereld in staat om opera’s te zien die zij fysiek niet in de grote theaters kunnen beleven. Voelt u zich uitgedaagd om naar Eugen Onegin van Tsaikovsky te gaan op zondag 27 oktober? Gewoon doen. Lees nog wel even op internet waar deze opera over gaat.

Read Full Post »

Vocaal vuurwerk bij Luisa Miller

Operahuis in Düsseldorf

Zondag 6 oktober. Het was een hele tijd geleden dat ik naar een opera van Verdi ging die ik nog nooit live had gehoord, namelijk Louise Miller (1849). Na het bijwonen van de Wagneracademie, nauwelijks één week geleden, was het een hele muzikale overgang. Hoewel Verdi toch een lievelingscomponist van me is viel dat aanvankelijk niet mee. Vermoedelijk lag dat aan de rommelig gespeelde ouverture door de Düsseldorfer Symphoniker onder leiding van dirigent Giordano Bellincampi maar vooral ook aan het eerste toneelbeeld dat me op dat moment totaal niet aansprak. Het ging om een witte kinderkamer met een bed waarin een verliefde jonge dame lag die nog zichtbaar fantaseerde over sprookjesachtige figuren uit haar jeugdjaren. Pas later begreep ik, dat die witte, onschuldig uitziende slaapkamer, waarvan de afmetingen tijdens de uitvoering steeds kleiner werden, symbool stond voor het tanende geluk van Luisa Miller.

Haast tegen zijn gewoonte in componeerde Verdi ditmaal geen opera met een politiek conflict of impliciet over zijn verborgen nationalistische gevoelens maar over het thema ‘de liefde’. Salvatore Cammarano schreef op verzoek van Verdi het libretto gebaseerd op het toneelstuk ‘Kabale und Liebe’van Friedrich Schiller.
De kern van deze liefdestragedie is de bemoeizucht van twee vaders met de liefdesbetrekkingen van de twee hoofdrolspelers Luisa Miller en Rodolfo, de zoon van graaf Walter. Zij houden van elkaar maar de vaders hebben problemen met de standsverschillen van de geliefden. Graaf Walter verzint een intrige waarin de rentmeester van de graaf, Wurm, een obscure rol vervult. Dat gaat dus meer dan twee uur lang niet goed. De verwikkelingen spelen zich af in die alsmaar kleiner wordende slaapkamer en in een groot mysterieus bos met indrukwekkende bomen van bovengemiddelde omvang. Daar acteerden de protagonisten naar hartelust maar mijns inziens op een wat oubollige manier. Het goed zingende koor was in een outfit gestoken die deed denken aan poppenkastfiguren. Zij verbeeldden de fantasieën van de jonge Luisa Miller. Gelukkig kreeg na enige tijd de muziek en de kwaliteit van de zangers me in de greep. Toen vader Miller in de persoon van de Rus Boris Statsenko zich liet horen was daar voor mij het eerste omslagpunt. Hij oogstte al snel applaus met zijn eerste aria. Zijn prachtige sterke bariton deed mijn hart wat sneller kloppen. Dat was wel nodig want tot de pauze kende ik ondanks de vocale prestaties van de zangers weinig ontroering. Het was moeilijk om je te verplaatsen in de personages waarmee de dichter Schiller destijds (1783) geen enkele moeite had. Het liefdespaar Luisa-Rodolfo, dat vanaf het eerste bedrijf al uit elkaar werd gedreven door de intriges van Wurm, vertolkt door de onhandig acterende bas Sami Luttinen, zong de sterren van de hemel. De rol van Rodolfo nam de Rus Andrej Dunaev voor zijn rekening. De prachtig zingende tenor ontving terecht een open doekje voor zijn schitterend gézongen aria ‘Quando le sere al placido’. Rodolfo is op dat moment buiten zichzelf van woede omdat hij een onder dwang geschreven brief van Luisa las en waaruit haar ontrouw zou blijken. De over de hele wereld zingende dramatisch coloratuur sopraan Olga Mykytenko uit de Oekraïne zorgde met Dunaev, vooral na de pauze, voor vocaal vuurwerk. Verdi’s muzikale en dramatische kracht werd hoorbaar in de toegankelijke en dramatische melodieën waarvoor je als operaliefhebber door de knieën gaat. Vergeten zijn de details waar je aanvankelijk moeite mee hebt. Aria’s en duetten waarin ook de andere protagonisten tot hun recht kwamen, wisselden elkaar af. Opvallend klein was het rolletje van Frederica voor de mezzo sopraan Susan Maclean. Zij was de door graaf Walter beoogde huwelijkspartner voor zijn zoon Rodolfo. Verdi had voor haar een rol een primadonna rol voor ogen. Het kwam er niet van omdat het juist in die tijd tegen de regels van de zangershiërarchie was om een bijrol zoveel gewicht te geven.

Luisa Miller is een werk uit 1849 en behoort nog tot de periode van de jonge Verdi. Deze nummeropera is duidelijk een overgangswerk naar zijn midden periode. Opvallend is de verwantschap met zijn latere opera’s zoals Rigoletto, La Traviata en Il Trovatore waarin de relatie ouder-kind eveneens problematisch is. De woorden dood en sterven zijn in het libretto van Luisa Miller dominant aanwezig. In iedere scène speelt de dood of het verlangen er naar. Dat in de opera in Düsseldorf de beide geliefden stierven door het drinken van een gifdrank was conform het libretto. Dat Wurm in leven bleef was voor de bezoekers een verrassing. Verdi bood veel vandaag. Samenvattend: de toeschouwers applaudisseerden terecht voor de zangers en het soms wat te krachtig spelende orkest maar vooral voor de muziek die Verdi ons nagelaten heeft.

Read Full Post »