Otello en Desdemona in laatste bedrijf
De 86 jarige Italiaanse dirigent Alberto Zedda leidde afgelopen woensdag in de Vlaamse Opera met verve de opera Otello van Rossini (1792-1868). De vriendelijk ogende maestro oogstte na afloop een ovationeel applaus. Dat is niet voor niets, want hij is een autoriteit onder de Rossinidirigenten en kent het klappen van de zweep om een dergelijk werk tot een goed einde te brengen. Toen hij 60 jaar geleden Otello van Verdi dirigeerde keek hij minder positief tegen Rossini ‘s Otello aan. Hij constateerde zoals vele anderen dat de gelaagdheid van Verdi’s opera, mede dankzij het voortreffelijke werk van de librettist Boito, dat van Rossini overtreft. Was Verdi 74 toen zijn meest volmaakte opera in première ging, de gelijknamige opera van Rossini zag in Napels het levenslicht toen zijn collega componist 24 jaar oud was. Otello zou volgens de inleidster van de Vlaamse Opera de meest vernieuwende werk van Rossini zijn. Allereerst omdat hij de Opera Seria in 1816 weer op de kaart zette in Napels, maar vooral ook omdat hij een opera componeerde tegen de tradities die in die tijd golden. Zijn werk kreeg drie in plaats van twee bedrijven maar wat opvallender was, hij liet zijn librettist Francesco Maria Berio de opera niet eindigen met een happy end (lieto fine). In Rome kwam hij daar niet mee klaar en moest hij in plaats van een wreed einde een verzoening tussen Otello en Desdemona tot stand brengen.
Vernieuwend
Zeddo kijkt nu vele jaren later anders tegen Otello van Rossini aan. Hij heeft met name ontdekt dat de muziek van de componist van de Barbier van Sevilla (ook 1816) hier en daar toch vernieuwend is. Zo introduceerde hij in plaats van recitatieven secca, dramatische recitatieven accompagnata wat het werk ten goede kwam. Het orkest ondersteunde de verschillende belcanto aria’s lang niet altijd meer uitsluitend met geraffineerde muzikale loopjes maar met dramatische orkestrale muziek. Hier en daar kreeg het zelfs de ruimte om solistisch te musiceren. De belcantoliefhebber kwam natuurlijk ook aan zijn trekken met de rijk geïnstrumenteerde aria’s, duetten en trio’s. Er waren spannende passages en muzikale hoogtepunten die deden denken aan zijn latere en laatste werk: Willem Tell.
Otello, de Moor van Venetië van Rossini presenteert zich als een opera die racisme en afgunst aan de kaak stelt. Even in het kort: Otello, een zwarte Afrikaan is in het geheim getrouwd met Desdemona, de dochter van de machtige Venetiaan Elmiro die haat koestert tegen donkere Afrikaanse mensen en in dit geval vooral tegen Otello. Hij ziet in Rodrigo, een rijkeluiszoontje, de ideale schoonzoon en wil zijn dochter dwingen met hem te trouwen. Onmogelijk, want ze is immers al gehuwd. Al spoedig ontwikkelen zich conflicten tussen vader en dochter en de rivalen Otello en Rodrigo. Daarbij speelt Jago een intrigerende rol. Is bij Verdi een zakdoekje voldoende voor het overtuigende bewijs van Desdemona’s overspel, bij Rossini is dat een door Jago onderschepte liefdesbrief van Desdemona aan Otello. Jago geeft de brief aan Otello, suggererend dat het een liefdesbrief aan Rodrigo is. De rapen zijn gaar!
Protagonisten
Rossini liet in 1816, bij gebrek aan voldoende bassen, de drie manlijke hoofdrollen vertolken door drie tenoren. Nog drie andere rollen werden eveneens toevertrouwd aan tenoren. De Vlaamse opera had voor de protagonist Otello de wat lager getimbreerde tenor Gregory Kunde aangetrokken. De Amerikaan zong deze rol zowel in de Verdi- als in de Rossini- Otello in 2012. Hij beschikt over een enorm volume dat wel past bij een personage als de Moor. Dat komt hem goed van pas bij zijn woede aanvallen. Rodrigo, de liefdesrivaal van Otello, werd vertolkt door de Russische belcanto zanger Maxim Mironow. Hij is een wat lichtere lyrische tenor. Hij zong beslist niet onverdienstelijk, had een aangenaam geluid maar zijn boosheid was nauwelijks één moment zichtbaar op het podium. Jago, ooit door Desdemona afgewezen en afgunstig op de militaire successen van Otello, ensceneert de val van Otello. Door jaloezie overmand doodt hij de onschuldige Desdemona. De Spaanse sopraan Carmen Romeu was voor mij de ster van de avond. Zij is een vaste waarde op het jaarlijkse Rossinifestival in Pesaro en bleek ook vanavond behalve een uitstekende zangeres ook een goed acteur te zijn. Deze Desdemona liet zich in tegenstelling tot die van Verdi veel meer gelden en stelde zich actief op tijdens het conflict met haar vader. Vooral in de laatste twee bedrijven zorgde zij voor dramatische en vocale climaxen die de opera als geheel zeer aanvaardbaar maakten. De overige protagonisten blonken niet uit in sterk toneelspel waardoor het geheel een wat statisch karakter had. Het goed zingende koor kwam nauwelijks in beweging te brengen maar eerlijk is eerlijk de teksten, die bestonden uit talloze herhalingen maakten het de protagonisten ook niet gemakkelijk om er een dynamische onvergetelijke voorstelling van te maken. De decors van deze nieuwe productie bestonden uit drie verschillende vertrekken die met zorg in de verschillende situaties stijlvol waren belicht. Het Symfonisch orkest onder leiding van maestro Zedda stond garant voor een welverdiend applaus. Otello van Rossini is een liefdesverhaal waarin de geliefden vechten tegen een samenleving waar racisme een rol speelt. Alleen daarom al prima dat deze opera in Antwerpen is opgevoerd. U kunt daar nog terecht om deze voorstelling te zien op 14-16-18 februari en in Gent van 28 februari tot en met 7 maart.
Operabeluisteren.nl 