Anna Netrebko
Wie op vrijdag 15 augustus afstemde op tv kanaal Arte kon daar de beelden zien van de opera Il Trovatore van Verdi uitgevoerd tijdens de Salzburger Festspiele. Een operaliefhebber die het werk dat hij gaat bekijken serieus neemt, bereidt zich meestal voor door kennis te nemen van de synopsis. Wat verwacht hij dan voor podiumbeelden na bestudering van de synopsis van Il Trovatore? Waarschijnlijk een hal of zaal in een paleis, een tuin, een zigeunerkamp, een klooster, of een burcht. Vermoedelijk was u net zo verbaasd als ik, toen het hooggeëerd publiek een prachtige, luxueuze museumzaal in gedempt licht kreeg voorgetoverd met beweegbare panelen als wanden, bekleed met warme rode stof, en waaraan schilderijen hingen van oude meesters die soms gerelateerd konden worden aan de opera Il Trovatore. Er stapte zowaar een groep modern aangeklede toeristen binnen met aan het hoofd een gids die een muzikale vertelling begon over een oude geschiedenis die in Il Trovatore een belangrijke rol speelt. Gelijktijdig gebruikte hij zijn aanwijsstok om op bepaalde personages te wijzen die betrekking hebben op zijn verhaal. Protagonist Ferrando deed dat voortreffelijk. Al even verwonderlijk was het dat we even later Anna Netrebko en Placido Domingo in een zwart kostuum zagen functioneren als suppoost van het museum. De Letse regisseur Alva Hermanis moet gedacht hebben dat iemand die de gehele dag wordt omringd door kunst zich wel zal identificeren met de personen die zijn afgebeeld op de schilderijen, want de suppoosten vertoonden zich al snel in de historische kostuums die bij de protagonisten Leonora en Manrico pasten.
Podiumbeelden
Ik kan me de aanvankelijke paniek van de operaliefhebber voorstellen die de verschillen van het libretto of synopsis met de podiumbeelden als zeer verwarrend ervaart. Pas tijdens de finale, toen opsmuk en schilderijen werden verwijderd, om duidelijk te maken dat er zich heftige dramatische gebeurtenissen afspeelden die zo kenmerkend zijn voor deze opera, werden de bedoelingen van meneer Hermanis me wat duidelijker.
De zes voorstellingen van de groots aangekondigde opera waren steeds totaal uitverkocht. Ze werden overigens geen onverdeeld succes. Zeker, megaster, Anna Netrebko, die volgens de pers onder de commerciële hype rond haar personage niet inboet aan haar kunstzinnige status en overtuigingskracht, was als Leonora in topvorm. Zij heeft besloten de lichtere rollen, zoals Nadina in L’ Elisir d’amore van Donizetti waarmee zij de wereld veroverde, voor een groot deel achter zich te laten en de uitdaging aan te gaan om zwaardere rollen te accepteren. Binnenkort treedt ze op in de Metropolitan Opera als Lady Macbeth (in de Pathé bioscoop te zien in oktober aanstaande), en heeft ze op haar programma werken staan als ‘Iolante’ van Tsaikowski en de ‘Vier letzte Lieder’ van Richard Strauss. Vanavond bleek opnieuw, net als tijdens haar optreden In Giovanna d’Arco, dat Verdi haar op het lijf is geschreven. De rol van Leonora is dramatisch en lyrisch tegelijk en bevat lastige coloraturen en trillers. Zonder merkbare problemen nam ze alle hobbels en Netrebko toonde zich een bijzonder goede actrice door haar mimiek en haar grootse gebaren op de momenten die zich daarvoor leenden. Zoals zoveel heldinnen van Verdi offert ook Leonora zich op voor haar geliefde. Het was in de vierde acte dat Netrebko nog eens alle registers opentrok en zij in een lange solo een langdurig applaus uitlokte.
Minder goed verging het Placido Domingo. De voormalige tenor, die nu de baritonrol van Graaf Luna voor zijn rekening nam kon niet in haar schaduw staan. Zijn podiumervaring en sterke fysieke kracht op zijn 73e spelen daar nog een positieve rol, maar in vocaal opzicht komt hij nu echt tekort. De rol van Luna is lastig omdat voor de goede invulling daarvan een balans noodzakelijk is tussen een stem die belcanto kan zingen maar ook dramatisch agressief. Aan die balans ontbrak het bij de sympathieke Spanjaard. Bovendien beschikte Domingo niet over de onontbeerlijke echte donker getimbreerde Verdibariton. Graaf Luna speelt in deze opera misschien wel de meest kwalijke rol. Hij is met zijn rivaal Manrico er op uit om Leonora tot zijn geliefde te maken.
Troubadour
Manrico is de troubadour met een fascinerend karakter dat beantwoordt aan het heldentype van de romantische traditie. Door zijn opvoeding door de zigeunerin Aczucena behoort hij tot de wereld van de zigeuners en door zijn afkomst tot de adel aangezien hij ook een afstammeling is van het geslacht Luna. Manrico en graaf Luna zijn dus broers maar weten dat niet van elkaar. De rol van Manrico werd gezongen door de welluidende Italiaanse tenor Francesco Meli. Ik had het gevoel dat de echte chemie tussen hem en Netrebko ontbrak om hun liefdesduet uit te roepen tot het hoogtepunt van de uitvoering. Meli’s zeggingskracht en expressie waren verder op een zeer behoorlijk niveau.
De vierde hoofdrol was weggelegd voor de Canadese mezzo-sopraan Marie Lemieux. Zij vertolkte de rol van de zigeunerin Aczucena die een belangrijke plaats in Verdi’s werk inneemt. Het is een moeilijke rol van een verscheurde ziel die zich slechts als doel stelt wraak te nemen voor de marteldood van haar moeder. Haar einde is ook troosteloos. Aczucena vreest de vlammendood door de hardvochtigheid van Graaf Luna. Zij is het die Graaf Luna vertelt dat hij zo juist zijn eigen broer Manrico heeft laten doden nadat Leonora vergif had ingenomen om niet haar belofte te hoeven nakomen om met graaf Luna te huwen. De zang en voordracht van Marie Lumieux was zeker niet onverdienstelijk maar net geen top.
Il Trovatore, naar een libretto van Cammarano, werd op 19 januari 1853 in Rome opgevoerd. Het is een werk waarin haatgevoelens nieuwe haat oproept en waar de liefde eigenlijk geen kans meer krijgt.
De prachtige muziek, de kostuumpracht en de mooie, warme aankleding van het museum en het tentoonstellen van eclatante schilderwerken halen wellicht onbedoeld de scherpe kanten wat af van deze dramatische opera. Of Verdi er zo blij mee zou zijn geweest, betwijfel ik. Maar wie ben ik?
Operabeluisteren.nl 