Macbeth in de Metropolitan, een topper!

Scene uit Macbeth

Zondag jl zat ik in de bus naar Essen om daar ‘Cosi fan tutte’ te gaan zien en ondertussen konden operaliefhebbers in de bioscoop van Pathé in Tilburg terecht om de reprise van de opera Macbeth van Verdi mee te maken. Ik dreigde dus een van mijn lievelingsopera’s mis te lopen maar ik had geluk, want maandag was er eveneens een reprise in Kinopolis in Antwerpen. Mijn vrienden Peggy van de Laar en haar vriend Jeffry Haverhals, twee jonge dertigers, onervaren operabezoekers, togen op mijn advies naar het Pieter Vreedeplein in Tilburg. Ik had met hen afgesproken samen Macbeth min of meer te evalueren vooral omdat ik nieuwsgierig was hoe een voor hen tamelijk nieuw fenomeen was bevallen. Hier volgt hun reactie de volgende dag.

Peggy: ‘Wij hebben genoten van Macbeth.  Beeld en geluid waren, zoals altijd in de Pathé bioscoop, uitstekend. Dat droeg zeker bij tot het accepteren van een kunstvorm waarmee wij nog niet zo heel vertrouwd zijn. Ik vind een opera soms lang duren maar omdat ik die zondag een klik had met Macbeth genoot ik ervan en was verbaasd hoe vlug de opera al weer voorbij was. Omdat ik goed voorbereid was en sowieso belangstelling heb voor het werk van Shakespeare, kon ik ook dankzij de ondertiteling het werk goed volgen. Jeffrey en ik waren allebei zeer onder de indruk van de zangeres Anna Netrebko. Niet alleen haar zang fascineerde me maar vooral ook haar voordracht. Ook René Pape vond ik sterk zingen. Met zijn basstem was hij een indrukwekkend acterende Banquo.’ Ik was het helemaal met mijn vrienden eens.

Stijlmiddelen

Anna Netrebko debuteerde deze zomer succesvol in München in haar rol als de demonische Lady Macbeth en legde daarmee de basis voor haar verdere ontwikkeling om zwaardere rollen te gaan zingen dan die waarmee zij tot nu toe furore maakte. Verdi vond overigens dat die rol niet gezongen moest worden door een sopraan met een mooie ronde stem. Hij vond dat iedere noot en ieder woord van deze verschrikkelijke Lady ijzig moesten doordringen tot het publiek. Voor Netrebko was het geen reden om haar stem metalig te laten klinken om daarmee Lady’s Macbeth’s mededogenloosheid te projecteren. Misschien zou zij het niet eens kunnen. Zij zette andere stijlmiddelen in zoals enkele agressieve inzetten, stevige accenten en een groot temperament.

Wanneer Verdi nu nog had geleefd en Netrebko’s vertolking desondanks nog te mooi zou hebben gevonden, dan had men hem ook een verwijt kunnen maken, want de melodieën die hij voor haar schreef zijn zo mooi dat je haast vergeet dat je luistert naar een criminele vrouw. Dat werd nog eens benadrukt in de waanzinscène waarin alle herinneringen aan bod kwamen rond de moord op koning Duncan en waarna de Lady sterft.

Netrebko’s prestatie was buitenaards. Het gemak waarmee zij haar coloraturen zong en de wijze waarop zij de dramatische waanzinaria vertolkte, wijzen erop dat zij aan de top van het huidige zangersgilde staat. Het wachten is nu nog op haar eerste Wagnervertolking.

Moordpartijen

Macbeth is de negende opera van Verdi, misschien wel zijn zwartste vanwege de onmetelijke hoeveelheid bloed die moet vloeien om de aspiraties van het kinderloze koningspaar in stand te houden. Moordlust, angst, vergelding en wroeging zijn het gevolg van de honger naar macht van vooral de boosaardige Lady Macbeth, die haar man aanzet tot moord en hem tot waanzin drijft waaraan ook zij zelf in het vierde bedrijf niet ontsnapte. Voor haar echtgenoot heeft zij geen respect. Ze vindt hem een lafaard. De Servische bariton Zejko Lucic wist het karakter van Macbeth goed uit te beelden. Hij toont een angstige door zijn geweten en slapeloosheid gekwelde labiele persoonlijkheid die desondanks niet in staat is om de moordpartijen te stoppen. De angst om het koningschap te verliezen aan de nakomelingen van Banquo als wettelijke troonopvolgers, zoals de geesten voorspelden, leiden noodgedwongen steeds tot nieuwe moorden tot Macbeth zelf wordt gedood.

Lucic gaat met verve en vocaal uitstekend om met de verschillende visioenscènes. Denk aan het feest van het koningspaar wanneer hij Banquo aan het banket meent te ontwaren.

Kleine rol

Deze opera kent geen echt liefdespaar. Verdi koos voor de titelrol daarom geen tenor maar een bariton. Het klonk verfrissend om tijdens de slotfase van de opera de Maltese tenor Joseph Calleja in de rol van de koningsgezinde Schotse edelman Macduff te horen zingen. Deze tegenwoordig alom geprezen tenor hoorde ik lang geleden in Tilburg toen hij nog een onbekende persoonlijkheid was in operaland. In deze uitvoering neemt hij deel aan de strijd tegen Macbeth nadat eerder zijn vrouw en kinderen al werden vermoord door de handlangers van Macbeth. Macduff overleeft en doodt in de finale Macbeth. Hij zet zich in om de zoon van koning Duncan, Malcolm, op de troon te krijgen. Weliswaar een kleine rol voor Calleja maar hij zong hem strijdlustig, als een overwinnaar! Het orkest onder leiding van Fabio Luisi stond garant voor een grandioze Verdisfeer. De solisten kwamen mede daardoor tot uitstekende prestaties. Dat gold ook voor het fantastische, functionele koor van de Met. Denk aan de heksen met hun geheimzinnige voorspellingen en de mannen die Banquo vermoordden. Zij hadden grote invloed op het verhaal van Verdi’s tekstschrijver Maria Piave. Het koor bracht haar boodschappen met veel dynamiek geloofwaardig over. Herinner u de grandioze koorzang met alle protagonisten aan het einde van het eerste bedrijf wanneer de moord op koning Ducan net is ontdekt en vergeet niet het drinklied tijdens het banket en de afsluitende koorzang van de opera waarin soldaten en vrouwen de overwinning op het kwaad (Macbeth) vieren. Geweldig! Verdi werd niet voor niets de koning van de koren genoemd.

Regisseur Adrian Noble koos er voor de opera Macbeth te laten spelen tijdens de Balkanoorlog van de jaren negentig. Niet dat je daar zoveel van merkte behoudens het gebruik van een jeep en wat modern wapentuig in het laatste bedrijf. Heel modern was de uitvoering zeker niet, want het op- en afzetten van een kroon door de monarchen is zie de recente troonwisselingen in Nederland, Spanje en België, not done. In deze uitvoering wel. De opera Macbeth blijkt een krachtige metafoor te zijn voor de onrust en strijd om de macht in deze tijd.

Solist Zeljko Kucic was de enige van de huidige cast die er ook in 2007 bij was. Hij zong toen al de titelrol. Hoe de solisten het er zeven jaar geleden van af brachten weet ik niet, wel dat de toeschouwers nu laaiend enthousiast waren over de huidige solisten. Peggy en Jeffry ook. Die komen nog wel een keer terug.  Ik natuurlijk ook.

Peggy: ‘Dergelijke uitvoeringen zijn uniek en mogen niet uit de stad verdwijnen.’