Een leven lang La Bohème

Zolderkamer van Rodolfo en Marcello

Toen ik een jaar of vijftien was plukte ik zo nu en dan een grammofoonplaat uit de kast van mijn ouders. Zij beschikten over een grammofoon waar je ouderwetse bakelieten platen op kon draaien. Op iedere kant stond slechts één aria. De- langspeelplaat (LP) was nog niet in de handel. Ik weet nog dat mijn voorkeur uitging naar de sensuele aria’s uit la Bohème van Puccini. U, als operaliefhebber kent ze wel: de aria van Rodolfo ‘ Che gelida manima ’ en die van Mimi ‘ Si. Mi chiamano Mimi ’  gezongen door de destijds wereldberoemde Zweedse tenor Beniamino Gigli (1890-1957) en de niet minder bekende sopraan Margherita Carosio (1908-2005). Steeds rolde er een traan over mijn wangen als ik deze aria’s met hun prachtige legatobogen hoorde, hoewel ik niet begreep wat er precies werd gezongen. De zeggingskracht van de muziek en de voordracht was voldoende voor mijn emotie. Als puber voelde ik vermoedelijk het geuite verlangen naar liefde van Rudolfo en Mimi aan. Tien jaar later kocht ik op LP de complete opname van La Bohème met o.a. Renate Tebaldi (1922-2004) en Carlo Bergonzi (1924-2014), èn die met Giuseppe di Stefano (1921-2008) en Maria Callas (1922-1977). Deze opnamen uit respectievelijk 1959 en 1956 maken nog steeds deel uit van mijn collectie, nu op cd. Wanneer ik naar het derde bedrijf luister onderga ik opnieuw dezelfde heftige emoties als toen ik vijftien was.  Maar verder heeft de tijd niet stil gestaan in vocaal en in zang technisch opzicht. Mijn huidige favoriete uitvoering van La Bohème is de, nu meer dan vijftig jaar later gemaakte opname uit 1998 met de fantastisch zingende en acterende Angela Gheorghiu als Mimi en de tenor Roberto Alagna als Rodolfo. Het koor en orkest van de Scala van Milaan staan onder leiding van de Italiaanse dirigent Riccardo Chailly. Hij leidde met meesterschap het werk van theaterman en componist Giacomo Puccini (1858-1924). Een aanrader! U merkt dat bij het ophalen van herinneringen La Bohème dankzij de platenindustrie als een rode draad door mijn operaleven loopt.

Schrijnend

Met al die ervaringen, ook in de theaters waar ik La Bohème meerdere keren herbeleefde, keek ik zondag jl vol verwachting uit naar de uitvoering in het Muziektheater in Amsterdam. Die is me goed bevallen. Dirigent Renato Palumbo, regisseur Benedict Andrews en decorbouwer Johannes Schültz en de zangers zorgden voor een uitstekende voorstelling. Ging mijn aandacht als jongeling vooral uit naar de prachtige lyrische aria’s, duetten en vooral het kwartet in het derde bedrijf, nu kwam ik ook onder de indruk van wat regisseur Andrews zeer nadrukkelijk liet zien, namelijk dat het leven van vier jonge mensen lang niet altijd over rozen gaat. Het gebrek aan financiële middelen is schrijnend is om te zien. Met veel humor proberen de vier vrienden, een dichter, een schilder, een musicus en een filosoof te overleven.  Het voedsel is karig en de bevroren ruiten van de kamer van Rodolfo en Marcello nopen hen hun kunstwerken op te stoken voor nog enige warmte. Tijdens het vierde bedrijf, wanneer er tijd is voor wat studentikoze grappen, ervaren zij de hardheid van het dagelijks leven. Mimi, lijdend aan tbc komt meer dood dan levend, het vertrek van haar ex-minnaar Rodolfo binnen. De vrienden vangen haar goed op maar treuren een kwartier later om haar dood.

Jaloezie

La Bohème is een eenvoudig verhaal verdeeld over verschillende episodes in het leven van jonge mensen die in het hartje van Parijs wonen, soms onbezonnen maar ook met hun idealen.

Tekst, actie en muziek sluiten perfect op elkaar aan. De tijd speelt in het werk een grote rol. De liefdesrelatie bij de twee paren is van korte duur. De jaargetijden bepalen bij Mimi en Rodolfo hoe lang zij nog bij elkaar zullen blijven. Zij ervaren de vernietigende kracht van jaloezie. Evenals het andere paar Marcello-Musetta, ook al beweren zij dat hun knipperlichtrelatie eigenlijk ideaal is. De ruzies zijn er niet minder om.

Uitvoering

Er stonden geen topsterren op het podium maar wel zangers die daartoe kunnen uitgroeien. Het belangrijkste personage is Mimi in La Bohème. Zij maakt duidelijk dat niets voor de eeuwigheid is en dat het leven onderworpen is aan verandering. Niet in het laatst door de dood. De rol werd door de Italiaanse sopraan Grazia Doronzia uitstekend vertolkt. Zij is het meisje dat bij toeval in contact komt met de vier mannen en bij haar ontbrandt meteen een verterende liefde voor Rodolfo, gezongen door de expressieve geloofwaardige Braziliaanse tenor Atalla Ayan. De andere vrouwelijke hoofdrolspeelster was de Libanees-Canadese Yoce El-Khoury. Zij nam de rol van de flirt Musetta in het tweede bedrijf voor haar rekening. En hoe: uitdagend en vastberaden zong zij haar grote aria ‘Quando m’en vo soletta per la via’ waarvan Marcello zeer onder de indruk kwam zodat de oud-geliefden weer in elkaars armen vielen! De oude rijke heer Alcindoro werd het slachtoffer van de escapades van Musetta. Zij liet hem in de steek. Bovendien moest hij haar nieuwe schoenen en de rekening van Café Momus betalen. Thomas Oliemans als Schaunard, Gianluca Buratto als Colline en Massimo Cavaletti als Marcello vulden hun rollen vocaal ruim voldoende in en vormden een goed op elkaar betrokken team.

Matteo Peirone stond op het podium als de huisbaas Benoit en als de rijke tijdelijke minnaar van Musetta: Alcindoro. Het koor van Nationale Opera & Ballet kweet zich uitstekend van haar taak. Ook de kinderen zongen hun partijtje goed mee. Daar hadden ze wel een paar maanden voor moeten repeteren. Maar het applaus na afloop was een terechte beloning. Dat gold trouwens voor alle medewerkenden. Wanneer zie ik mijn volgende La Bohème? Deze opera heeft sinds haar première in 1896 het eeuwige leven, ik niet.

Advertentie

Read Full Post »

Operajaar 2014 stemt tot tevredenheid

Het Verdi – en Wagnerjaar eindigde op 31 december 2013. Het was toch even afkicken in 2014! Ik vroeg me op nieuwjaarsdag af of ik beide componisten voor tenminste één jaartje achter me kon laten en theater en bioscoop zou gaan bezoeken om opera’s van andere componisten te zien. Wat Verdi betreft niet dus, want ik zag in 2014 maar liefst zeven werken van de Italiaan. Van Wagner daarentegen slechts één, namelijk Lohengrin, maar die dan wel twee keer. Op theoretisch vlak hield ik me wel intens met deze componist bezig door veel over hem te lezen en te luisteren naar enkele dvd ’s en cd’s.

Buitenshuis, dat wil zeggen in de operatheaters en bioscopen, zag ik in 2014 31 opera’s: 17 Italiaanse, 6 Franse, 5 Duitse en 3 Russische werken. Er waren vier opera ’s bij die ik voordien nooit eerder zag: ‘Médée van Cherubuni, ‘Traum ein leben’ van Walter Braunfels (1882-1954), ‘La Straniera’ van Bellini en ‘Otello’ van Rossini. Zag u ze ooit?

Positief

Welke opera’s bleven mij het meest bij in 2014? Allereerst Médée. Ik kende het werk uitsluitend van een dvd en een cd opname met Maria Callas in de hoofdrol. In Eindhoven kreeg ik de gelegenheid om in het Parktheater een uitvoering te zien van Médée door het gezelschap ‘Opera2day’ dat met schaarse middelen een zeer aanvaardbare voorstelling van deze Griekse tragedie presenteerde. Wat mij hierbij trof was dat tijdens de voorstelling, op uitnodiging van protagonist koning Créon, een aantal lokale koorzangers, die tussen de toeschouwers zaten, een lied meezong ter gelegenheid van het huwelijk van Jason en Dircé. Ook bijzonder was dat er veel scholieren in de zaal waren die voor het eerst kennis maakten met het fenomeen opera. Er hing daardoor een aparte positieve sfeer in het theater!

Een andere bijzondere voorstelling vond ik de gewaagde enscenering van de opera Lohengrin door Sabine Hartmannsehnn in Düsseldorf. Toeschouwers die de inleiding mistten, begrepen niet wat zij zagen toen zij bij aanvang van de voorstelling de ‘Occupy beweging’ op het podium ontwaarden. Al spoedig bleek dat Wagners werk die dag in het teken stond van een omvallende bank. Lohengrin figureerde als een nieuwe bankdirecteur die vanwege de financiële crisis de ontslagen directeur (Telramund ) moest vervangen en een deel van het ‘volk van Brabant’ fungeerde als ontslagen bankemployés. De problemen rond uitgekeerde bonussen, ontslagen en mismanagement waren niet van de lucht. Ik ben niet afkerig van theaterregie maar besef maar al te goed dat lang niet iedereen gelukkig was met deze vormgeving van Lohengrin waarbij de tekst van het libretto en de toneelbeelden soms te ver van elkaar af stonden. Een gedurfd experiment was het wel.

De Vlaamse Opera programmeerde in 2014 twee geslaagde uitvoeringen uit het Russische repertoire. Lady Macbeth of Minsk van Sjostakovitsj eerst en later een bijzonder geslaagde Khovansjtsjina van Moessorgski waar ik zeer van heb genoten.

Flop

Er was ook een dieptepunt in mijn operabeleving van 2014. In de Tilburgse schouwburg  was een uitvoering van de Barbier van Sevilla van Rossini. Helaas gaf deze voorstelling mij het gevoel aanwezig te zijn bij het ‘theater van de lach.’ Tegen mijn gewoonte in verliet ik in de pauze de zaal. Het zal je maar gebeuren. Wie mijn verslagen regelmatig leest weet dat ik niet louter voorstellingen bezoek die het predicaat topvoorstelling verdienen. Toch ben ik zeer tevreden over het kwaliteitsniveau van de meeste theaters en bioscopen. Er waren veel spraakmakende opera’s die het publiek, ook bij uitvoeringen op een groot filmdoek bij Pathé, Euroscoop, Opera in Symfonie en CC Jan van Besouw, in vervoering brachten.

De laatste jaren merk ik dat de toeschouwers steeds meer vertrouwd raken met de grote namen in de operawereld waarbij sterren als Roberto Alagna, Anna Netrebko, René Pape, Elina Garanca, Jonas Kaufmann en onze landgenote Maria Eva Westbroek nauwlettend worden gevolgd. Mensen zien dat bijvoorbeeld Anna Netrebko een interessante ontwikkeling doormaakt nu ze steeds zwaardere rollen gaat zingen en al gecontracteerd schijnt te zijn om binnen twee jaar met Roberto Alagna Wagners Lohengrin te gaan zingen.

Vrijwel iedere operaliefhebber is benieuwd hoe de finale van de carrière van Placido Domingo zal aflopen. Zal hij als bariton waar niet iedereen enthousiast over is, nog een staartje kunnen geven aan zijn langdurige zangerloopbaan, of zal het hanteren van het dirigeerstokje zijn laatste actieve daad worden?

Masterclass

Een terugkerend tweejaarlijks hoogtepunt was voor mij de beleving van het Internationaal Vocalistenconcours in Den Bosch, waar ik een paar dagen doorbracht om de halve finales mee te maken. Bovendien vond ik het plezierig om me daar tijdens masterclasses te onderwerpen aan een leerproces door geconcentreerd en nauwkeurig de aanwijzingen te volgen die masters als Siegfried Jerusalem, Anne Gjevan en de populaire Dame Kiri Te Kanawa gaven aan zangers afkomstig uit de gehele wereld. De resultaten waren soms verbluffend. Dat gaf een goed gevoel want je leeft met de zangers mee.

Operamiddag

23 april 2014 was voor bariton Laurent van Gulik en ondergetekende een bijzondere dag. Wij organiseerden voor leden van de Operaclub Nederland in het Koning Willem II Stadion een operamiddag waaraan de sopraan Nancy Verschuuren, bariton Peter van Hoesel, pianist Henk Stoop en Laurant zelf meewerkten. Interviews met de zangers en aandacht voor de menselijke stem stonden centraal tijdens een presentatie die muzikaal sterk werd ondersteund. Een bijeenkomst die ons en vermoedelijk ook de aanwezigen voldoening gaf.

Verrassing

De aanbidders van de in 1977 overleden sopraan Maria Anna Sofia Kalogeropoulos, beter bekend onder haar artiestennaam Maria Callas, werden de afgelopen weken verrast door de met een nieuwe techniek geremasterde uitgave van al haar plaatopnamen. Dankzij een nieuwe speciale techniek is men erin geslaagd de ongerechtigheden, die in de jaren vijftig en zestig hoorbaar waren op de verouderde magneetbanden, weg te poetsen.

Wie niet overtuigd is, bestelle de Tosca opname uit 1953 waarop Maria Callas de titelrol zingt, geflankeerd door Giuseppe di Stefano als Mario Cavaradossi en Tito Gobbi als baron Scarpia. Het is mogelijk dat u dan besluit om de box die uit 69 cd’s bestaat voor een zacht prijsje te bestellen.

Deze heruitgave van de grote diva is het beste wat ons op operagebied in 2014 kon overkomen.

Tenslotte wens ik iedereen een prettige jaarwisseling zonder al te veel geknal dat onze fijngevoelige opera-oren het luisteren in 2015 onmogelijk kan maken.

 

 

 

Read Full Post »

Concert in ‘Oper am Dom’ in Keulen ontbeert spanning

Operakoor Keulen

Het bestuur van de Stichting operaclub Nederland is niet bang voor een experiment. De leden konden deelnemen aan een reis naar Keulen om het koor van het plaatselijke operahuis aan het werk te horen. Ik besloot mee te gaan. Nog nooit ging ik naar een concert waar louter koorwerk uit verschillende opera ’s ten gehore werd gebracht. Ik had vanzelfsprekend mijn verwachtingen. In mijn verbeelding zag ik circa 80 mannen en vrouwen, stijf uitgedost in donkere kostuums, glurend in hun partituren spectaculaire delen uit opera’s zingen. Fictie en werkelijkheid bleken niet ver uit elkaar te liggen.

Net als in de vierde scène van het tweede bedrijf van de opera Tannhäuser waarin de gasten die uitgenodigd zijn voor het bijwonen van een zangwedstrijd met een ‘Freudig begrüssen wir die edle Halle’ wordt het publiek dat naar Oper am Dohm is gekomen zeer toepasselijk met dezelfde koorzang feestelijk in de zaal ontvangen. ‘ Een goed idee. Een even goed idee was het om de koorleider tussen de verschillende koorwerken steeds een korte toelichting te laten geven op een volgend muzikaal stuk. Daardoor was de overgang van de ene opera naar de andere minder problematisch. De toeschouwer moest toch al over de nodige verbeeldingskracht beschikken om zich in te leven in de situaties die vocaal werden uitgebeeld. De gebruikelijke opgevoerde spanning die je tijdens een opera ervaart wordt gemist omdat de context van het koorwerk in een dergelijk concert nu eenmaal ontbreekt.

Dof slagwerk

Voor de pauze zong het koor o.a. delen uit die Zauberflöte, Carmen en Lohengrin. Het eerste deel van het concert werd afgesloten met een koorstuk uit die Meistersinger von Nürnberg. Het orkest kweet zich daarbij vrij goed van haar taak al vond ik dat het slagwerk tamelijk dof klonk en dat ook enkele blaasinstrumenten niet altijd even helder doorkwamen. Akoestische problemen? Het koor zong wat mij betreft soms wat te luid en te weinig genuanceerd. Het bruidskoor uit Lohengrin hoorde ik de afgelopen week gezongen tijdens de uitvoering van die opera door het koor van onze Nationale opera. In Keulen kon men die prestatie van onze landgenoten niet evenaren. Het koor uit die Meistersinger kende een te korte aanloop om van een spannende apotheose te spreken. Nu leek het of de eerste helft van het concert werd afgesloten met een voortijdige muzikale explosie.

Na de pauze viel er meer te genieten. Duidelijk was dat dit operakoor meer affiniteit had met Giuseppe Verdi. De opening met  ‘Patria oppressa’ uit Macbeth was prachtig en ook een deel uit La forza del destino ‘ La vergine degli angeli ‘ werd door de mannen met een toegevoegde mezzo sopraan uitstekend uitgevoerd. De handen van het publiek gingen nog steviger op elkaar na de triomfmars uit Aida en na het populaire slavenkoor uit Nabucco als toegift. Merkwaardig dat de koorleden van een operahuis, die toch gewend zijn hun teksten uit het hoofd te zingen, tijdens een concert niet echt los kunnen komen van hun tekst en alsmaar hun partituur raadplegen. Zelfs bij een melodie als die van het overbekende slavenkoor. Weg met die boeken!

Dat het concert nog een onverwacht carnavalesk slot kreeg met een herhaald Keuls carnavalslied werd door de toeschouwers met ritmisch handgeklap gewaardeerd. Conclusie: Ik had een plezierige dag met fijne mensen en kon genieten van de melodieën die me vertrouwd in de oren klonken al miste ik wel de spanning van een echte opera met topsolisten.

Read Full Post »