Callas en Netrebko, protagonisten van vlees en bloed

Maria Agresta als Elvira

Donderdag 5 februari zag ik in Euroscoop in Tilburg I Puritani van de belcanto componist Vincenzo Bellini (1801-1835). AI herinnerde ik me alle mooie melodieën van Elvira, de belangrijkste protagonist van deze opera, toch voelde ik geen empathie voor haar bij de vertolking door de overigens zeer goed zingende Italiaanse sopraan Maria Agresta. Er waren heus redenen genoeg om een gevoel van medelijden te krijgen met Elvira. Ze werd immers onverwacht, net voor haar bruiloftsfeest, in de steek gelaten door haar minnaar Lord Arturo Talbot en vervolgens werd ze zo waanzinnig van liefdesverdriet dat je dat geen mens toewenst. Zeker Arturo, vertolkt door de uitstekend zingende tenor Dmitry Korchak, met een lichte, slanke stem, was in geen velden of wegen te bekennen omdat hij het zijn plicht achtte koningin Enrichetta te redden van de strop. Gelukkig voor Elvira was er een happy end.

Bastille

De uitvoering op het grote filmdoek betrof een opname van 26 november 2014 van de opera Bastille in Parijs. Dit grote indrukwekkende operapaleis kan maar liefst 2700 mensen herbergen. De zaal was goed bezet in tegenstelling tot de bioscoop waar slechts 25 mensen het koude weer hadden getrotseerd. Omdat ik I Puritani al kende, kon ik me met deze uitvoering, geregisseerd door Laurent Pelly, wel amuseren. Toch ging ik niet tevreden naar huis. Was ik te kritisch? Ik was beslist ingenomen met de vertolking van de rol van de oom van Elvira door de Italiaanse bas Michele Pertusi, die vocaal en acterend overtuigend overkwam. Ook de andere solisten bleven vocaal niet onder de maat.  Mijn probleem was de coloratuur sopraan Maria Agresta, die haar moeilijke hoge noten, thrillers en chromatische loopjes technisch beslist tot een goed einde bracht maar volgens mij het slachtoffer werd van een falende persoonsregie. Haar klankkleuren herinnerden me niet aan andere grote zangeressen en ik kreeg het gevoel louter met stemacrobatiek te maken te hebben. Bovendien kwam haar lichaamstaal op het podium onnatuurlijk over. Na een na nachtje slapen werd mij pas duidelijk wat ik had gemist aan de Parijse uitvoering. Ik zocht de cd box van I Puritani op met Maria Callas en andere solisten uit de Scala van Milaan. Eerlijk gezegd: de kwaliteit van de opname uit 1953 was ver beneden de maat maar ondanks de falende opnametechniek hoorde ik wat ik in Euroscoop had gemist: beleving! Dirigent Tulio Serafin inspireerde zangers, koor en orkest zodanig dat ik weer laaiend enthousiast werd over een werk dat zich afspeelt in het 17eeuwse Engeland na de onthoofding van Koning Karel I, ten tijde van de burgeroorlog tussen de Puriteinen en de aanhangers van Oliver Cromwell en de Cavaliers die trouw waren gebleven aan het koningshuis van de Stuarts. De Elvirarol zong Maria Callas en hoe. Hartstocht, emotie en expressie! Ze was op haar best en ontroerde me.

Een paar uur later keek ik naar de dvd van I Puritani opgenomen in 2007 in de Metropolitan Opera met in de hoofdrol Anna Netrebko. Het heus niet zo sterke libretto van Carlo Pepoli, waarin ik geen enkele sterke tekst hoor die de moeite waard is om te onthouden, was niet langer een hinderpaal om te genieten van deze laatste opera van Bellini. De aantrekkingskracht van dit werk is de toegankelijke, melodieën die nooit tot een einde lijken te komen en die een feilloze belcanto techniek van de protagonisten vereist. Maar wanneer die melodieën gezongen worden, zonder in de frases bepaalde dramatische accenten te leggen, worden de coloraturen gereduceerd tot acrobatiek. Anna Netrebko ging uitstekend met dat probleem om zoals Callas dat vele decennia voor haar ook deed. Daarbij kwam dat haar natuurlijke wijze van acteren haar performance enorm versterkte. De toeschouwer kon niet onverschillig toekijken hoe een jonge vrouw lijdt onder het verlies van haar geliefde. Maria Callas en Anna Netrebko vervulden hun rol als ware protagonisten van vlees en bloed.

Koor en orkest onder leiding van dirigent Michele Mariotti waren in de Bastille moeilijk te beoordelen. Het bioscoopgeluid was niet nauwkeurig afgesteld, te zacht. Het orkest was nauwelijks hoorbaar Zeker niet de muzikale details. Op mijn geluidsdragers hoorde ik wat ik in de bioscoop aan muzikale details had gemist. Het koor maakte een goede indruk en gebruikte de immense speelruimte van het podium efficiënt. Die grote ruimte leek me soms een handicap wanneer slechts twee personages op grote afstand van elkaar acteerden.

Regie

Hulde voor de decorbouwers. Een open, demontabel metalen frame stelde een burcht voor met in het centrum een kooi of slaapkamer waarin Elvira dikwijls vertoefde. Dit beeld paste bij de beleving van haar verdriet, opgesloten in zichzelf, Dat leidde zelfs tot een periode van waanzin. De rondtollende filmbeelden, geprojecteerd op de achtergrond van het toneel, vertolkten mede deze gemoedstoestand.

Ik vraag me af in hoeverre de povere geluidskwaliteit invloed heeft gehad op de door mij geuite kritiek in dit stuk.