Stiffelio van Verdi scoort hoog in Krefeld

scène uit Stiffelio

Schitterend, geweldig! De leden van Operaclub Nederland kwamen superlatieven te kort om hun tevredenheid over de uitvoering van de opera Stiffelio te uiten. En terecht. De directie van de theaters Krefeld en Münchengladbach kunnen met voldoening terugkijken op de programmering van Stiffelio. Er was een uitstekende cast en de opera werd gepassioneerd uitgevoerd. Het in vergetelheid geraakte werk van Verdi uit 1850 was destijds het slachtoffer van de Oostenrijkse en Italiaanse censuur. Het was voor de commissie onbestaanbaar dat een dominee die op de preekstoel het Evangelie verkondigt en de biecht afneemt in een huwelijkscrisis verzeilt raakt waarbij overspel, jaloezie wraak en familie-eer de belangrijkste ingrediënten zijn. Verdi trok de opera snel terug. Pas in 1968 herontdekte men in Napels de partituur. Gelukkig hield de verbanning dus geen stand.

Verlanglijstje

Samen met een record aantal leden (69) van de Operaclub Nederland vertrok ik zondag 1 maart met de bus naar het operatheater in Krefeld. Het was te merken dat Verdi hoog op het verlanglijstje staat. De leden kwamen aan hun trekken bij wat zij noemen een ‘echte Verdi Opera’. Ik was ook nieuwsgierig want tot dan toe zag ik Stiffelio slechts één of twee keer op dvd. Ter voorbereiding op de live-uitvoering keek ik een dag eerder naar de dvd uit 1993 van de Met met een in topvorm zingende Placido Domingo in de rol van de gehuwde dominee Stiffelio. Zijn tegenspelers waren de bekende sopraan Sharon Sweet als Lina en bariton Vladimir Chernov in de rol van overste Stancar. Een ideale bezetting! Was die te evenaren? Na afloop in Krefeld deed dat er niet meer toe. Had ik tijdens het eerste bedrijf nog enige aarzeling omdat ik het allemaal wat te hard vond klinken, vanaf het tweede bedrijf hoorde ik een cast die vocaal en acterend heel sterk voor de dag kwam. Ik had genoten en geen behoefte meer aan vergelijking.

Cast

De Amerikaanse tenor Michael Wade Lee was een uitstekende Stiffelio. Hij zette een dominee van vlees en bloed op het podium. Zijn reflectieve en agressieve momenten tegenover zijn rivaal Raffaele en zijn echtgenote Lina wisselde hij op indrukwekkende wijze af door dynamisch gebruik van zijn stem en expressieve lichaamstaal. De dramatische sopraan Izabela Matula (1980) mag dan wat minder spectaculair klinken dan Sharon Sweet, ze kwam beslist geloofwaardig over met al het verdriet en schuldgevoel dat op haar schouders rustte. De hoge felle tonen waren voor haar geen probleem. De rol van de oud-overste Stancar werd door publiekslieveling Johannes Schwärsky gezongen. De mede door Kurt Moll opgeleide bariton beschikt over een sterke goed kleurende bariton die hij in Stiffelio vol inzette. Die kans krijgt hij omdat hij de spil is van het drama mede door het opleggen van een zwijgplicht aan zijn dochter Lina over haar overspelig gedrag en zijn ongeremde haat ten opzichte van haar verleider Raffaele die hij vermoordt. Er is muzikaal veel te genieten: mooie aria’s en ensembles afgewisseld met koorzang door de uitstekende koren van Theater Krefeld en Theater Münchengladbach. Dirigent Mihkel Kütson leidde koor en orkest met vaardige hand en had goed oog voor de soms lastige tempiwisselingen en de natuurlijke melodieuze zang van Verdi waarin sommige aanzetten van toekomstige composities al hoorbaar zijn. Indrukwekkend was vooral het septet bij de inleiding van de finale van het eerste bedrijf.

Michael Wade Lee en Izabela in opera Stiffelio

Tekstueel vind ik het libretto van Francesco Piave niet sterk. De voorgeschiedenis van Stiffelio komt nauwelijks aan bod en wat de psychologische oorzaak is van het overspel van Lina wordt geen moment duidelijk. Verdi zou echter Verdi niet zijn wanneer hij dit zwakke libretto, dankzij zijn krachtige dramatische muziek, niet zou kunnen transformeren tot een spannende en boeiende opera.

Moraal

Francesco Piave schreef de tekst van Stiffelio naar het toneelstuk ‘Le pasteur ou l’ Evangile et le foyer’ van Emile Souvestre en Eugène  Bourgeois.

Het libretto verhaalt van dominee Stiffelio die gehuwd is met de overspelige Lina en slachtoffer wordt van jaloezie en wraakgevoelens. Als Christen is een van zijn idealen dat mensen elkaar vergiffenis schenken en zich verzoenen. Zo dwong hij bij de vader van Lina, Stancar en bij de minnaar van Lina, Raffaele, verzoening af nadat zij met elkaar een gevecht op leven en dood aangingen. Kernvraag is of de dominee zijn overspelige vrouw Lina kan en wil vergeven of dat hij haar zal verstoten. De dominee heeft het er heel moeilijk mee.

Toen Stiffelio tijdens de finale de bekende bijbeltekst aan de kerkgangers voorlas: ‘ Hij die zonder zonde is, werpe de eerste steen,’ bleef hem niet veel anders over dan zijn vrouw te vergeven voor haar overspelig gedrag.

Ik was benieuwd hoe regisseur Helene Malkowski deze opera met een moreel vraagstuk, anno 2015 zou regisseren. Driehoeksverhoudingen zijn van alle tijden evenals jaloezie, wraak en eergevoel. Zij brengen talloze emoties teweeg. Malkowski heeft het verhaal op een klassieke wijze verteld en aan de protagonisten ruimte gelaten hoe met de emoties om te gaan. De persoonsregie bleek bij haar in goede handen. Het spel van de protagonisten kwam natuurlijk over. Wel was de omgang met het lichaam van de vermoorde Raffaele, die tijdens de kerkdienst onder een tafel werd gelegd, op zijn zachtst gezegd merkwaardig te noemen.

Het publiek beloonde de solisten koor en orkest met een langdurig applaus. Helemaal terecht!