Hilarische Xerxes in Deutsche Oper am Rhein in Düsseldorf

 Of Georg Friedrich Händel (1685-1759) in 1738 zou hebben ingestemd met de regie van de huidige regisseur Stefan Herheim voor de première van zijn opera Xerxes wens ik te betwijfelen. Toch is dat niet onmogelijk, want de Duitse componist had tijdens zijn verblijf in Londen al bijna 40 serieuze opera’s voor de Engelsen geschreven maar was kennelijk toe aan iets nieuws om zijn publiek niet van zich te vervreemden. Zijn Xerxes moest de mensen een brede glimlach op de lippen brengen. Een mix van komische en serieuze momenten moest het publiek verleiden terug te keren na de oververzadiging door de serieuze opera’s. De première werd toch een fiasco omdat het publiek de vernieuwingen van de componist niet accepteerde. Bijvoorbeeld de driedelige dacapo aria die in de barroktijd mode was, verving hij door eendelige arioso’s die vaak zonder tussenliggende recitatieven in elkaar overgingen. Na vijf opvoeringen werd Xerxes van het programma geschrapt.

Pikanterie

Op woensdag 22 april beleefde het operapubliek van Düsseldorf de première van de reprise uit 2013. Het werk viel net als een paar jaar geleden in goede aarde. De liefdesintrige was met humor en erotische pikanterie geënsceneerd door Stefan Herheim. Hij liet het verhaal spelen in de kitscherige barokdecors van Heike Scheele. Zijn personages voerden op soms hilarische wijze de typisch verwijfde barokgebaren en pasjes uit. Je waande je echt een paar eeuwen terug in de tijd! Voor de muzikale instrumentatie was dat ook het geval. Het orkest de ‘ Neue Düsseldorfer Hofmusik ’ onder leiding van de driftig dirigerende Konrad Jun Hänel maakte gebruik van authentieke instrumenten. Het spel van dit specialistisch orkest was begeesterend. Soms maakten de muzikanten ook deel uit van wat op het toneel gebeurde.

De cast mocht er met twee uitstekende countertenors ook wezen. Vooral de Roemeen Valer Barna-Sabadus beschikt over een feilloze verfijnde zangtechniek die hij uitstekend inzette om alle coloraturen en thrillers, die de rol van de Perzische koning rijk is, op schitterende wijze te zingen. Zijn opzettelijk verwijfde optreden onderstreepte dat de titelheld, in tegenstelling tot in de opera’s van Händel van voor 1738, geen held is die het moet hebben van een strijdersmentaliteit. Deze held wordt verliefd op de door hem fel begeerde Romilda, uitstekend vertolkt door de sopraan Heidi Elisabeth Meier, die hij niet krijgt omdat een dubbelzinnigheid in zijn bevelen leidt tot het huwelijk tussen haar en Arsamenes de broer en rivaal van Xerxes. Arsamenes, net als de titelrol gezongen door een uitstekende countertenor, werd vertolkt door de Zwitser Terry Wey. De Duitse mezzosopraan Anke Krabbe speelde een voortreffelijke, jaloerse Atlanta, een flirtgrage dame en een perfect contrast met haar zus Romilda, die het verhaal van librettist Niccolo Minato en Silvio Stampiglia nog wat complexer maakte door haar onverbloemde hartstocht voor Arsamenes. Zij probeert met enkel listen de verloofde aan haar zuster Romilda te ontfutselen.

Verkeerd bevel

 De veldheer Ariodates, de vader van de zusjes Romilda en Atlanta, deed zich voor als een ijdele pretentieuze generaal, die zo ‘slim‘ was om het verkeerde bevel van Xerxes verkeerd te begrijpen en Romilda met de verkeerde man laat trouwen. De Duitse bas Torben Jürgens had met deze rol geen enkele moeite.

Samenvattend: Xerxes was met 41 vlot gespeelde scènes en bijna evenveel toneelwisselingen minder voorspelbaar dan andere Händel- opera’s. Veel conventies gingen overboord. De opera zweeft tussen een ironische komedie en grote tragedie. Het meest hilarische moment was de poging van Atlanta om haar zus Romilda om te brengen en de weg vrij te maken om een relatie te beginnen met Arsamenes. Noch het gebruik van een geweer, een kanonskogel en een kruisboog had succes. Wel is merkwaardig dat de opera met de aria ‘ Ombra mai fu’  begint. Deze aria staat bekend als het Largo van Händel. Koning Xerxes uit daarin zijn liefde voor een plataan. Deze dwaasheid had geen negatieve invloed op de voorstelling. Integendeel: Er was terecht veel applaus. Vermoedelijk niet voor de tekst maar wel voor de prachtige muzikale vertolking door Valer Barna- Sabadus. Een naam om te onthouden!! Mede door zijn toedoen en zijn collegae waren er nu eens bij Händel lachsalvo’s en na tweeëneenhalf uur mooie barokmuziek een krachtig applaus van een tevreden publiek.

Advertentie

Read Full Post »

Emotionele Madame Butterfly in CC Jan van Besouw

 

Patricia Racette als Butterfly

Iedereen was het er vrijwel over eens. De dvd-uitvoering van Madame Butterfly uitgevoerd in 2009 door de Metropolitan Opera was bijzonder. Dat was vooral te danken aan de samenwerking van de winnaar van de Academy Award, filmproducer Anthony Minghella, de danser en choreograaf Carolyn Choa en de leiders van het poppentheater Blind Summit, Nick Barnes en Mark Down. In het theater van dit laatste tweetal zijn de mensen die de poppen in Bunraku stijl aansturen volledig zichtbaar voor het publiek. Het leverde tot mijn verbazing geen irritatie op.

Pop

Deze Butterfly was zeker niet modern te noemen, maar door het op een uitdagende wijze samenbrengen van andere autonome kunstvormen werd deze uitvoering een ongekend succes. Dansers zorgden voor de uitbeelding van de Cio-Cio-San (Butterfly) tragiek door fraai te bewegen wanneer de gedachten van de Japanse afdwaalden naar de tijd dat ze als geisha door het leven ging. Ook indrukwekkend tijdens een instrumentaal intermezzo bij de aanvang van het 2^e deel van het 2^e bedrijf was het optreden van een danser die manipuleerde met een pop die identiek was aan de vrouwelijke hoofdrolspeelster. Hij ging tijdens zijn dans zo met deze pop om dat iedereen begreep dat het koppel Pinkerton de tand des tijds niet zou doorstaan. Aanleiding tot veel publiciteit in New York was de inzet van een pop in een matrozenpakje in plaats van een tweejarig jongetje als protagonist voor het zoontje van Pinkerton en Butterfly. Twee miniem zichtbare manipulators wisten het poppetje zo natuurlijk te laten bewegen dat een aantal toeschouwers beweerde dat de inzet van deze pop meer realistisch was dan die van een jongetje dat nauwelijks een dergelijke rol kan spelen. Anderen vonden het intrigerend maar ook vreemd. In het CC Jan van Besouw waren mensen ontroerd door de suggestieve en natuurlijke wijze waarop de pop speelde. Opvallend was ook hoe goed acterend Patricia Racette als Butterfly, Maria Zifchak als Suzuki en Dwayne Croft als Sharpless met grote nuance reageerden op het gedrag van de pop. Het was aandoenlijk om te zien. Emotie was er dus volop in Goirle.

999 jarig huwelijk

Patricia Racette was een fantastische Butterfly, die aanvankelijk wat te veel vibreerde, maar  door haar zang en spel iedereen deed vergeten dat haar lichaamsomvang niet overeen kwam met dat van een 15 jarige die haar eerste huwelijksnacht tegemoet gaat. De rol is op zich zelf al lastig genoeg, want zij moet in het eerste bedrijf haar stem licht houden maar in het tweede bedrijf schakelen naar volle tragiek. Als ik nog terugdenk aan de wijze waarop Racette in de aria ‘Un bel di vidremo’  haar dienster Suzuki haar visualisatie van de terugkomst van Pinkerton laat ervaren is dat in een woord fenomenaal. Iedere zin, iedere frase is raak. Mezzo-sopraan Maria Zifchak zong de rol van Suzuki al over de hele wereld. Zij deelde in de smart en ellende van Butterfly en hielp haar, tegen beter weten in, tijdens het fraaie bloemenduet de woning te versieren vanwege de vermeende thuiskomst van Pinkerton. Marcello Giordani was een welluidende F.B.Pinkerton. De rol van gedetacheerd marineofficier In Nagasaki, die van mening was dat hij zoals de Japanse wet voorschrijft een 999 jarig huwelijk kon afsluiten met een opzegtermijn van één maand, ging hem goed af. Toch was hij de protagonist die model stond voor de tegenstelling tussen de westerse en Japanse cultuur. Hij beledigde de moeder van de bruid en haar familie in woord en gebaar en schatte slecht in wat het betekende voor Butterfly dat zij door haar familie werd verstoten voornamelijk omdat zij vond dat ze de Japanse goden vaarwel moest zeggen en voor de God van Pinkerton wilde knielen. Na drie maanden huwelijk verliet hij haar en keerde na drie jaar met een Amerikaanse vrouw terug naar Nagasaki zonder ondertussen iets van zich te laten horen. Toch had hij aan Butterfly beloofd terug te keren wanneer de roodborstjes zich hadden genesteld. In Japan was dat inmiddels al drie keer gebeurd. Butterfly’ s vroeg daarom aan de consul Sharpless of roodborstjes dat in Amerika slechts eens per drie jaar doen. De Amerikaan antwoordde dat hij geen ornithologie had gestudeerd en het niet wist. Sharpless had een ondankbare rol die bariton Croft goed invulde. Hij moest Butterfly medelen dat FB Pinkerton niet bij haar zou terugkeren maar kon dat nauwelijks over zijn lippen krijgen waardoor Butterfly tot het laatst toe valse hoop koesterde op diens terugkomst. Ook zijn pogingen om Pinkerton te behoeden voor te lichtzinnig gedrag ten opzichte van Butterfly strandden. Croft’s bescheiden ingehouden expressie paste precies in de lastige situaties die zich voordeden. Het orkest onder leiding van dirigent Patrick Summers zorgde voor de juiste sfeer en ondersteuning van de solisten. Het goed zingende koor dat de familieleden van Butterfly vertegenwoordigde was schitterend gekostumeerd door kostuumontwerper Han Feng waardoor deze Butterfly er prachtig uitzag. 85 toeschouwers gingen tevreden naar huis!

Read Full Post »

Macbeth, een opera die ik altijd wil zien

 Op paasmaandag toog ik naar Amsterdam om in het Muziektheater de tweede voorstelling van de opera Macbeth van Verdi te zien. Wat bezielde me eigenlijk om er heen te gaan, want het werd al de vierde keer binnen twee jaar dat ik deze opera ging zien. In 2013 in het theater Aalten in Essen, vervolgens een door de studenten van Fontys uitgevoerde voorstelling in de koepelhal in Tilburg en in 2014 in de Pathé bioscoop met rechtstreekse beelden uit de Metropolitan Opera van New York. Mijn conclusie kan niet anders zijn dan dat ik verslaafd ben aan de meest sombere opera van de grote Italiaanse componist. Dat bleek ook gisteren weer. Al bij de aanvangstonen kwam ik in de greep van de orkestrale muziek die dirigent Marc Albrecht uit het prachtig spelende Nederlands Philharmonisch orkest toverde. Veel donkere tonen van de blazers die zich prachtig mengden met die van de strijkers. Het klonk somber en terecht, want Macbeth wordt niet voor niets Verdi’s zwartste opera genoemd waarin de rollen van de belangrijkste personages gezongen worden door een bariton (Macbeth) een bas-bariton (Banco) en een dramatische sopraan (Lady Macbeth). Voor de tenor (Macduff) was maar een bescheiden aria gereserveerd die de Koreaan Wookyung Kim in het laatste bedrijf met zoveel glans zong dat het publiek voor één keer uitzinnig reageerde. De twee uren daarvoor leken de toeschouwers maar matig ingenomen met de voorstelling. Niet geheel ten onrechte. Kritiek op het koor van de Nationale Opera was er niet, het zong prima en de solisten deden hun best zonder tot onvergetelijke prestaties te komen met een uitschieter naar beneden voor de Italiaanse Amarilli Nizza die voor de zieke Nadja Michael was ingevallen. Zij kon helaas geen gestalte geven aan de tirannieke, op macht beluste Lady Macbeth. Verdi zou haar zeker hebben weggestuurd omdat ze niet kil genoeg was en te weinig meedogenloos zong en acteerde en daardoor niet voldeed aan de maatstaven van de componist. Die wilde nu eenmaal een vrouw op het podium zien staan die haar man op gewetenloze wijze aanzette tot een reeks moorden. Nizza’s stem was niet volumineus genoeg en vooral de lage tonen bleven te veel op het podium hangen.

Regie

Martin Zehetgruber was verantwoordelijk was voor de decors die door een deel van de criticasters als te zakelijk werden beschouwd. Regisseur Andrea Breth had besloten de briefscène waarin de Lady de brief van haar echtgenoot met stijgende emotie dient voor te lezen te vervangen door een slecht gesproken voice-over door een mannenstem. Tijdens de gesproken tekst was er daardoor geen moment voor de Lady om zich te verheugen of te verwonderen over het bericht van haar man. De Macbeth rol werd gezongen door de Amerikaan Scott Hendricks. De protagonist, aan wiens handen veel bloed kleeft, acteerde zeer natuurlijk en zong uitstekend zonder dat hij mij Renate Bruson kon doen vergeten. Hij zette in de meest dramatische scènes een vertwijfelde, panische Koning neer die door zijn interpretatie van de voorspellingen van de heksen fictie en werkelijkheid niet uit elkaar kon houden. Banco werd gezongen door de Rus Vitalij Kowaljow. Hij heeft een prachtige stem maar speelde te afstandelijk. Tot nu toe nog geen ernstige reden tot ontevredenheid. Dat veranderde tijdens de vele toneelwisselingen waarbij de muziek steeds moest worden onderbroken en de toeschouwers tegen een zwart gesloten doek aankeken. Ook irriteerde de scène waarin de zwijgende koning Ducan voor de laatste maal zijn bed opzocht om daar ongewild het tijdelijke voor het eeuwige te wisselen. Wat werd deze koning slecht begeleid door een klein orkestje (een slechte bandopname?) waarin de ‘Ducan muziek’ totaal niet tot zijn recht kwam. En wat te denken van de afwezigheid van het door het publiek verwachte bewegende bos dat in de finale zou worden ingezet om de Schotse strijders te camoufleren in de beslissende strijd tegen Macbeth?

Decors

 Een van de decors bestond uit een veld vol varens waarin de heksen in het eerste bedrijf in boeken zaten te bladeren wellicht op zoek naar geheimzinnige recepten of voorspellingen. Verder was er ook een kamer met een zwartgrijze geluidsisolerende wand en het veld vol varens diende soms als tuin bij het paleis. Het journaille had nogal wat kritiek op de decors die saai overkwamen en weinig spannends lieten zien.

Conclusie: Ik hoorde maandag een uitstekend spelend orkest onder leiding van maestro Marc Albrecht met een matige cast en een deels falende regie waardoor de handen van het publiek slechts voor een beleefdheidsapplaus op elkaar kwamen. Of ik genoten heb? Toch wel. Ook een minder geslaagde Macbeth sluit ik graag in mijn armen. Het werk is me te dierbaar. Er komt ongetwijfeld nog een vijfde voltreffer! Of dat de eerste versie van Verdi zal zijn uit 1847 of de herziene uit 1865 ligt in de toekomst verborgen. In Amsterdam was gebruik gemaakt van delen uit beide versies.

U kunt deze uitvoering nog zien tot 28 april. Wellicht dan met Nadja Michael als een verschroeiend acterende en zingende Lady Macbeth.

Read Full Post »