Jaarverslag opera 2015

Nummer 1: Jahrhunderthalle Das Rheingold

De eerste kerstdag zat ik aan de buis gekluisterd. Muziekprogramma’s vanaf ’s middags 14.00 uur tot na middernacht. Ik was begonnen met twee uur me te verdiepen in de muziek en de waarde van de top 2000. Ik merkte weldra dat ik een culturele popachterstand heb. Namen uit een ver verleden kamen voorbij zoals die van John Lennon, de Beatles, Frank Sinatra, The Rolling Stones enz. enz. Het ene na het andere nummer werd afgespeeld door de disc jockey in zijn glazen cabine terwijl in de aansluitend gezellig ingerichte huiselijke ruimte zich aantal mensen bevond dat een gezellig babbeltje met elkaar maakte onder het genot van een drankje. Het ging er allemaal zeer gemoedelijk aan toe. Ik had niet de indruk dat men met eerbied en aandacht luisterde naar de popidolen die van zich lieten horen. De winnaar zou, zo las ik op internet, ‘Imagine’ van John Lennon worden. Ik heb het nummer drie keer beluisterd om het in mijn hoofd te prenten. Op twitter liet ik ondertussen een berichtje los dat het me niet meeviel om lang te luisteren naar liedjes, met een saai ritme dat meestal hetzelfde was, waarvan ik de tekst slechts zelden verstond. Toch inspireerde de Top 2000 me na te gaan hoeveel opera’ s ik zag in 2015 en welke voor mij tot de top 3 behoren. Ik ging daarvoor te rade op mijn weblog om de 31 werken (toevallig net zo veel als in 2014) weer voor de geest te halen. Bovendien werd ik me door dat onderzoekje er van bewust welke componisten in 2015 mijn voorkeur kregen en/of waar het aanbod het grootst van was. Met dat laatste zal ik beginnen. Getallen die hierna noem gaan uitsluitend over opera’s die ik buitenshuis zag. Dat waren er 18 in theaters en 13 op een groot filmdoek zoals in de bioscoop van Pathé. Evenals in 2014 spanden de Italiaanse opera’s de kroon met 15 voorstellingen waarvan 5 van Puccini en 5 van Verdi. Ik zag ook nog 7 Franse, 6 Duitse, 1 Russische, 1 Engelse en 1 Amerikaanse opera. De top 3 die ik bijwoonde in de theaters bestond uit:

Nummer 1: Een fantastische uitvoering van Das Rheingold van Richard Wagner in De Jahrhunderthalle van Bochum op 26 september 2015. De Nederlandse regisseur Johan Simons wilde in deze Rheingold nadrukkelijk de geschiedenis van het Ruhrgebied verhalen. Een historie die gaat over de ontwikkeling van de industrialisering in het omvangrijke gebied waar door duizenden arbeiders jarenlang zeer zwaar werk werd verricht in mijnschachten en staalfabrieken met alle psychologische en sociale gevolgen van dien. Het was een geweldig idee om deze opera juist in deze oude staalfabriek uit te voeren die reminiscenties oproept aan de tijd dat in het Ruhrgebied 80 mijnschachten en fabrieken werden gesloten. Het meer dan 200 meter lange gebouw met een goede akoestiek was uitermate geschikt om de zangers de antikapitalistische boodschap van Richard Wagner over te laten brengen.

Nummer 2: Ariadne auf Naxos , Düsseldorf

Nummer 2: Ariadne auf Naxos van Richard Strauss in het operahuis van Düsseldorf op 5 mei 2015. Een prachtige uitvoering met maar liefst 17 goed zingende en acterende solisten en een uitstekend spelend orkest. Een voorstelling die ik graag nog een keer had willen zien.

Nummer 3: Akhnaten van Philip Glass op 27 februari 2015 in de Vlaamse Opera.

Nummer 3: Akhnaten in Vlaamse Opera

Ik voelde me na afloop enigszins betoverd door de repetitieve patronen van de muziek van Glass waarvan een mens in trance kan raken. Het ontelbare malen herhalen van een muzikale zin in een superstrak ritme met het toevoegen en weer weglaten van enkele noten voerde me mee in een andere muzikale wereld dan die waar ik aan gewend was. De melodieën die orkest en zangers lieten horen kennen geen aanloop, geen oplopende spanning in het middenstuk en ook geen explosieve finale die je voelt aankomen. Een buitengewone nieuwe ervaring!

Groot filmdoek
Mijn ‘ eerste prijs ‘ voor een opera op een groot filmdoek gaat naar de op 30 november 2015 zelden gespeelde opera Lulu van Alban Berg. Slechts zeven toeschouwers kwamen in Tilburg hiervoor opdagen maar die zagen wel groots theater van een atonale opera vanuit de Metropolitan Opera. Het betrof een productie van de Zuid Afrikaanse regisseur William Kentridge, die enige tijd daarvoor ook werd uitgevoerd in het Muziektheater in Amsterdam. Het was een grootse theatervoorstelling. De ster van de uitvoering was ongetwijfeld de beroemde Duitse sopraan Marlis Petersen. Zij speelde de rol van Lulu al gedurende 18 jaar in 10 verschillende producties. Nu heeft ze besloten deze uitvoering in de Met als haar laatste Lulu te beschouwen. Met stijgende verbazing zag ik hoe zij deze uitermate lastige rol met moeilijke coloraturen, grote intervallen en met een sublieme zangtechniek tot een goed einde bracht. Haar acteertalent lijkt me ongeëvenaard. De wijze waarop zij Lulu als ongeleid projectiel op de planken zette was buitenaards.

Marlis Petersen als Lulu in de Metropolitan Opera

Bijzonder
Uitvoeringen die ik ook heel bijzonder vond waren:
De reprise van Les Dialogues des Carmélites van Poulenc op 23 september in het Muziektheater in Amsterdam en een hartverscheurende Madame Butterfly uitgevoerd door de Reisopera op 17 september in Tilburg met de uitstekende zingende en acterende Nederlandse sopraan Annemarie Kremer in de titelrol.

Radio
Radio-uitzendingen zijn tot dusver door mij buiten beschouwing gelaten. Voor één uitvoering maak ik een uitzondering. Mijn operaprogramma 2015 sloot ik zondag 27 december af met het beluisteren van een semi-scenische  topuitvoering van Lohengrin in het Concertgebouw van Amsterdam uitgezonden door Radio 4 de klassieke zender. Klaus Florian Vogt zong de titelrol, en Elsa werd vertolkt door de sopraan Camilla Nyland. De bas Evgeny Nikitin, pas nog gezien als een prachtige Boris Godoenov, nam de rol van de slechterik Telramund voor zijn rekening. 

Lohengrin in Concergebouw Amsterdam

Masterclasses
Het Internationaal Vocalisten Concours (IVC) organiseerde in het Theater aan de Parade in ’s Hertogenbosch van 6 tot 12 september jl. een Summerschool voor Russisch Opera repertoire. Twee maal bezocht ik de masterclasses die werden geleid door respectievelijk Sergej Leiferkus en Liubov Orfenova. Het was de moeite waard daar bij te zijn. Ik leerde er weer veel van en het is mooi om mee te maken hoe jonge zangers alles in het werk stellen om carrière te maken in het moeilijke zangers vak.

Operapresentatie
Voor mij en Madeleine Schild waren 15 maart en 18 november twee mooie operadagen. Wij werden door Operaclub Nederland in de gelegenheid gesteld om in het Koning Willem II stadion een presentatie te geven voor Operaclub Nederland over het ontstaan en de ontwikkeling van respectievelijk de Franse en de Duitse opera. Twee geslaagde bijeenkomsten!

In het Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle presenteerde ik in 2015 vier opera’s op een groot filmdoek. In 2016 gaat dat weer gebeuren want de opkomst was prima om de reeks voort te zetten.

Rockopera
Wat u vermoedelijk niet van mij verwacht is dat ik dit jaar voor het eerst bloedserieus een rock opera op dvd heb bekeken. Het ging om een opname uit 2008 van de opera ‘Equilibrio’ uitgevoerd door de rockgroep Xystus. Men zegt dat deze opera een progressieve rockopera is. Het werk is mij uitstekend bevallen. Ik ben wel in voor een tweede poging.

Misgreep
Een bestuurslid van Operaclub Nederland bood me aan om naar zijn dvd ‘Le Grand Macabre’ te kijken van György Ligeti. De muziek is wel bijzonder. Ik heb er nog geen afgerond oordeel over. Maar een ding staat voorlopig vast: Ik snapte niets van de inhoud. Navraag bij het bestuurslid hielp niet. ‘Ik snap er ook niets van’, zei hij.

Geslaagd
Het operajaar 2015 was voor mij zeer geslaagd. Ik hoop dat u net als ik ook in muzikaal opzicht aan u trekken bent gekomen. Ik wens u een 2016 met prachtige muziek waarvan opera een belangrijk bestanddeel uitmaakt. Overigens: een uitstapje naar een ander genre kan geen kwaad!

 

 

 

 

Advertentie

Read Full Post »

Veel symboliek in Turandot bij Oper am Rhein

Lynda Watson als Turandot

Voor wie het nog niet weet: Lynda Watson is een Wagner-zangeres uit Californië. Na haar opleiding in Boston vertrok ze om in de operahuizen in Duitsland haar weg te vinden naar een wereldpodium. Begonnen als mezzo-sopraan veranderde ze van stemvak en zong  daarna nog voornamelijk alleen dramatische sopraanpartijen. Nu zoveel jaren later is Watson terug in Duisburg om daar als Turandot te debuteren. De laatste keer dat ik haar zag, was als Brünnhilde in de Audi Ring in Amsterdam in 2004. Ik was benieuwd hoe zij de vocaal zware rol van Turandot over het voetlicht zou brengen. Om maar met de deur in huis te vallen: Ze deed het prima. De 60-jarige diva stond zondag net als destijds in de Ring als een charismatische autoriteit op het podium de rol van de kille frigide protagonist te vertolken. Vooral in de  ‘ Alfano finale ‘ maakte ze met haar brede middenregister grote indruk.

Decibellen

Net als alle andere zangers moest ze wel alle zeilen bijzetten omdat de Duisburger Philharmoniker onder leiding van dirigent Wen-Pin Chien een te hoog aantal decibellen de zaal inslingerde. Dat ging ten koste van de zang van de solisten en het enorme koor. Er was te veel ‘ forte’ en het ontbrak het orkest aan nuancering waardoor de orkestpartij soms ook grof overkwam met alle gevolgen van dien. De  in Belgrado geboren heldentenor Zoran Todorovich als Calaf kon met zijn brede borststem wel de overweldigende orkestklank te baas, maar zijn aria ‘ Nessun dorma’ kon hij door de volumineuze orkestklank toch te weinig gevoel meegeven.

Uitstekend koor in Duisburg

Puccini (1858-1924) vond dat hij in de sprookjesopera van Gozzi ook nog een tweede vrouwelijke hoofdrolspeelster moest inzetten als tegenwicht voor de dramatische sopraan. Hij caste een mezzo-sopraan die hij twee aria’s liet zingen in een stijl die past bij La Bohème. Nog nooit maakte ik mee dat voor deze aria’s het applaus achterwege bleef. Ook nu niet, want de Roemeense Brigitta Kele was een gevoelig, zingende, lyrische mezzo-sopraan die de rol van Liu uitstekend vertolkte . De ministers Ping, Pang en Pong, die voor satire en commedia dell artige situaties verantwoordelijk zijn, bleken een hecht zangtrio maar kwamen in muzikaal opzicht net iets te weinig uitdagend en plagerig voor de dag. De overige zangrollen werden goed ingevuld. Een enkele keer zaten koor en orkest niet op dezelfde muzikale golflengte, maar er was veel respect voor het koor, inclusief het kinderkoor. Ze konden na afloop rekenen op een stevig aandeel in het applaus. De fysieke omvang van het koor en de beperkte ruimte van het podium verhinderden een actieve acteerprestatie. De opera werd daardoor, net als bij andere uitvoeringen van Turandot, als statisch ervaren. Er was wel beweging maar op een heel ander niveau. Er werd veel gebruik gemaakt van omlaag komende schermen waarop vormeloze figuren werden geprojecteerd die veranderden in Chinese schrifttekens die mede als antwoord dienden op de raadsels van Turandot. Bovendien maakte de regisseur Huan-Hsiung gebruik van videobeelden waardoor hij op de meest emotionele momenten de wolken en de gebouwen van een grote stad voorzag van bewegende kleuren of voorwerpen. Hierdoor, maar ook door de mooie kleurrijke aankleding van de protagonisten werd deze uitvoering een ware decoratieve kostuumproductie. U begrijpt er was ruimte voor heel veel symboliek waarvan ik lang niet alle details begreep.

Co-productie

De uitvoering van deze Turandot was een co-productie met het National Koahsiung Arts Center van Taiwan, dat in 2017 zal worden geopend met deze uitvoering van Turandot.
De opening van het werk was dit keer zeer verrassend. De toeschouwers zagen videobeelden verwijzend naar de Paraplurevolutie van eind 2014 in Hong Kong. Regisseur Huan-Hsiung probeerde van Turandot een verhaal te maken van China als een heersende wereldmacht en reproduceerde beelden van trauma’s van een bedenkelijke tijd uit het verleden.

Bovendien koos hij er voor om de gehele opera te tonen door de ogen van een meisje (de danseres Yi-An-Chien). Zij was gestoken in een hagelwit jurkje en beleefde in een droomtoestand de dramatische gebeurtenissen als een nachtmerrie. Via haar dansante bewegingen gaf ze uiting aan haar emoties.

Wraak

Turandot is een prachtige doorgecomponeerde en harmonisch rijke compositie die na het overlijden van de componist in 1924 in première ging.  De opera vertelt over een ijzig, kille prinses die zich voornam nooit haar hand te schenken aan een man omdat zij wraak wilde nemen voor een stammoeder die ooit duizenden jaren geleden door een vijandelijk leger werd ontvoerd, verkracht en tenslotte vermoord.  Iedere huwelijkskandidaat die haar drie raadsels niet kan oplossen wordt door de beul onthoofd. Wanneer uiteindelijk de onbekende Calaf de oplossing weet, weigert zij aanvankelijk toch om hem te huwen maar met ‘ eind goed al goed ‘eindigen veel sprookjes. Ook nu: De liefde en een kus overwinnen. De componist Alfani moest er wel aan te pas komen om de onvoltooide opera van Puccini tot een goed einde te brengen. Het bezoek aan ‘Oper am Rhein’ was een uitstekende muzikale afsluiting van 2015 met dank aan Operaclub Nederland die zoals zo dikwijls voor een vlekkeloos verlopen operareis zorgde.

 

Read Full Post »

Engelse ‘Die Zauberflöte’ triomf voor jong en oud in Pathé

 

Tien jaar geleden begon de Metropolitan Opera in New York met het uitzenden van haar operaproducties naar de grote filmhuizen over de gehele wereld. HD kwaliteit, prachtig beeld en schitterend geluid zorgden voor een miljoenenpubliek en extra inkomsten voor een van ’s werelds grootste operahuizen. Meer theaters, zoals Covent Garden in Londen, zouden het voorbeeld van de Amerikanen volgen.

Zondag kreeg de heropvoering van de opera Die Zauberflöte uit 2006 vanwege dat 10 jarig jubileum van de Met een feestelijk tintje toen in de bioscoop van Pathé in Tilburg de 70 enthousiaste bezoekers na afloop van de voorstelling werden vergast op een glaasje prosecco en lekkere hapjes.

Zelf kon ik er helaas niet bij zijn. Een stevige griep hield me thuis. Ik vond het jammer dat ik een in het Engels opgevoerd Deutsches Singspiel niet kon beluisteren. Ik vroeg me af hoe een in de Engelse taal opgevoerde uitvoering zou klinken. In 2000 woonde ik in Stuttgart een concertante uitvoering bij van Lohengrin, ook in de Engelse taal. Het viel niet tegen, zelfs mee. Toch moet het de vertalers hoofdbrekens hebben gekost om een vertaling van het Duits naar het Engels te maken zonder schade aan te brengen aan ritmes en maatvoering .
Mijn nieuwsgierigheid bracht me op het idee om Cees van Gorp uit Udenhout te bellen. Ik was er bijna zeker van dat hij als trouw bezoeker van de voorstellingen van de Met zondag in de bioscoop was geweest. Dat klopte! Cees was lyrisch: ‘Het was een fantastische voorstelling. Weliswaar een opgenomen uitvoering uit 2006 met prachtige stemmen met als uitblinker de bas René Pape die de rol van Sarastro zong. Ook Erika Miklosa als koningin van de nacht zong haar twee moeilijke aria’s zo zuiver als het maar kon. Ze mistte geen hoge noot en haar colloraturen waren adembenemend. ‘ Nou dat klonk voortreffelijk. Kennelijk heb ik wat bijzonders gemist. Cees vervolgde: ‘Het orkest onder leiding van dirigent James Levine speelde weer voortreffelijk. Wat me opviel, was dat de opera in het Engels werd gezongen, maar dat me dat absoluut niet stoorde. Evenmin dat de recitatieven bestonden uit uitsluitend gesproken dialogen. Jammer dat er geen kinderen in de zaal waren. De uitvoering was namelijk ook uitermate geschikt geweest voor jeugdige kijkers. Deze opera is wel een sprookje met diepgang, maar is ook luchtig en grappig omdat er gebruik gemaakt wordt van bewegende vogels en andere dieren. Jammer dat de uitvoering na 1 uur en 50 minuten al weer voorbij was. ‘ Cees heeft geen spijt van zijn bezoek aan de bioscoop. Dat kan ook niet wanneer je de namen ziet van de solisten. De cast van regisseur Julie Taymor bestond o.a. uit Ying Huang als Pamina, Matthew Polenzani als Tamino, René Pape als Sarastro, Erika Miklosa als koningin van de nacht en de zeer grappig overkomende Nathan Gunn als Papageno. De Met heeft een groeiend succes met haar operavoorstellingen. Ze zijn te zien in 2000 filmtheaters in 70 verschillende landen. Gelukkig in Tilburg ook!

Read Full Post »

Klaterend applaus in Tilburg voor Rigoletto van Opera Zuid

Gilda ligt in de armen van Rigoletto

Een ovationeel applaus was de afsluiting van een geslaagde voorstelling van Verdi’s populaire opera Rigoletto in een bijna uitverkochte zaal van de Schouwburg in Tilburg. Naast mij zat een doorgewinterde operaliefhebber met zijn twee kleindochters van respectievelijk 17 en 19 jaar. Het was voor de zusjes de eerste keer dat zij een operavoorstelling meemaakten. Kennelijk goed voorbereid door opa, die hen al via cd’s kennis liet maken met Rigoletto, staken zij hun enthousiasme niet onder stoelen of banken en klapten wanneer de gelegenheid daar was en juichten de zangers toe tijdens het slotapplaus. Mooi om mee te maken. Ik dacht meteen terug aan de tijd dat ik als 18-jarige onder de indruk kwam van mijn eerste operabezoek.

Huisensemble

Opera Zuid koos vanwege haar 25-jarig jubileum voor een voorstelling van Rigoletto van Verdi (1813-1901). Een opera die in 1851, na veel problemen met de censuur, in première ging in Venetië. Het libretto is van Verdi ’s tekstschrijver Francesco Maria Piave naar Victor Hugo’s drama ‘ Le roi s’amuse.’ Een goede keuze voor de beginnende operaliefhebber en mensen die vertrouwd zijn met de populaire opera’s uit de negentiende eeuw. Het gezelschap heeft er zeker eer mee ingelegd. De naar deze tijd in Italië verplaatste plot speelt zich af in een ruimte waar hedendaagse jonge mensen uit waren op amoureus plezier, vervolgens in de woning van Rigoletto en zijn dochter, en ten slotte in een kroeg met de mogelijkheid van een overnachting. Het podium bevatte een oude tafel en een stel gammele stoelen die wonder boven wonder een smijtpartij van een boze en wraakzuchtige Rigoletto overleefden. De decors bestonden uit beschilderde doeken. Het zag er allemaal zeer sober uit maar die eenvoud houdt tevens een compliment in voor de leiding omdat men met beperkte middelen toch een boeiende voorstelling kon presenteren. Dat was vooral ook te danken aan de Zweedse dirigent Per Otto Johansson, die met vaardige hand het in 2013 opgerichte orkest Philharmonie Zuid-Nederland, het goed puntig zingende koor en de solisten veilig en zonder vocale risico’s door de opera loodste. Net als voor de dirigent was Rigoletto voor de solisten een roldebuut dat zij er goed van afbrachten. Opvallend was het optreden van de bas Henk van Rijsbergen die als graaf Monterone mede verantwoordelijk gehouden moet worden voor het verloop van het drama vanaf het moment dat hij Rigoletto en de hertog van Mantua met zijn donker getimbreerde, krachtige stem vervloekt. Mede daardoor wordt het lot van de nar Rigoletto en zijn dochter Gilda bepaald. Voor de andere bas de Siciliaan Emanuele Cordaro was de rol van de huurmoordenaar Sparafucile niet nieuw. Bijzonder is dat hij, aanvankelijk op aandringen van zijn zus Maddalena, weigert om het moordscenario te wijzigen onder het voorwendsel dat hij geen crimineel is en zich aan afspraken houdt. Apart! Maddelena, uitstekend vertolkt door de mezzosopraan Veerle Sanders liet zich van haar beste kant zien in haar aria onmiddellijk na het beroemde kwartet uit het vierde bedrijf. Hoe verging het de drie belangrijkste protagonisten, Rigoletto, zijn dochter Gilda en de larmoyante hertog van Mantua? De hertog, in deze uitvoering is hij niet meer of minder dan een rijke jongeman werd vertolkt door de IJslander Elmar Gilbertsson. Net als de andere solisten kwam hij het best op dreef na de pauze. Hij bewoog zich vrij op het toneel, mistte wel eens een noot door een aanhoudende verkoudheid, zoals voor de voorstelling was aangekondigd, maar wist zijn romantische, melodieuze aria’s met o.a. ‘ La donna e mobile’ zeer gewaardeerd door de toeschouwers. Met voldoening kan hij terugkijken op zijn eerste Verdirol. De pretentieuze coloratuurrol van Gilda werd gezongen door de Russin Anna Emelianova. Zij studeerde van 2012 tot en met 2015 aan het conservatorium van Maastricht en behaalde daar cum laude haar masterdiploma Solo- en Operazang. Bij Opera Zuid volgt zij het door de Van Bijleveltstichting ondersteunde talentenontwikkelingstraject en zij maakt deel uit van het huisensemble. Een zangeres met toekomst die door een wat fijnere afwerking van de slotnoot van een frase nog aan zeggingskracht en warmte kan winnen. Haar aria ‘care nome ’ klonk uitstekend.

De hertog van Mantua (rijke jonge man)

 De Zweed Anders Larsson was voor mij helaas niet de gedroomde Rigoletto. Juist bij hem mistte ik de ontroering en de diepere doorleving van het drama die deze rol doorgaans bij mij teweeg brengt. De mogelijkheden zijn er wel omdat de twee contrasterende kanten van Rigoletto’s karakter zich daarvoor lenen. Enerzijds gedraagt hij zich als de eerste assistent van de hertog wanneer die probeert zoveel mogelijk vrouwen te versieren. Anderzijds is hij de klagende en treurige nar die zijn dochter in bescherming wil nemen tegen de avances van mannen. Larssons acteren was wel voldoende maar vocaal had ik liever pregnanter de twee verschillende kanten van Rigoletto willen horen. Zijn duet met Gilda was prachtig en een van de vele hoogtepunten van deze opera.

De waardering over de aanpak van Opera Zuid is bekend. Zangers krijgen de kans om via kleine rollen door te groeien naar hoofdrollen als voorbereiding op een internationale carrière. Als gevolg daarvan beschikt Opera Zuid al 10 jaar over een stabiel solistenensemble waarmee het in Nederland een belangrijke functie vervult. Het publiek ervaart dat. Het klaterende slotapplaus was meer dan verdiend!

Read Full Post »