Op zaterdagavond 16 april was ik in de Pathé bioscoop in Breda om de opera Roberto Devereux van Gaetano Donizetti (1797-1848) te zien. Tegen mijn gewoonte in, want meestal ga ik een week later naar de bioscoop in Tilburg om op zondagmorgen een opera van de Met te beluisteren. Ik ben de Tilburgers dit keer dus een stapje voor. Dat geeft mijn lezers de gelegenheid hen te adviseren om deze opera op zondag 24 april zeker te gaan zien. Want wat ik tijdens deze rechtstreekse registratie hoorde en zag was subliem.
Koningsdrama’s
Roberto Devereux, waarvan de première was in 1837 in Napels, behoort tot de drie koningsdrama’s die Donizetti componeerde. De naamgeving van deze opera is wellicht wat ongelukkig, want ik kom zelden iemand tegen die ooit van deze opera hoorde. Weet echter dat Roberto Devereux, graaf van Essex, een gunsteling van koningin Elisabeth I, bijgenaamd de ‘Virgin Queen’, was en naar Ierland was gestuurd om vijandige Ierse bendeleiders te verslaan. Hij keert na mislukte pogingen terug naar Engeland waar zijn falen wordt opgevat als desertie en hij in staat van beschuldiging wordt gesteld. Een doodvonnis hangt boven zijn hoofd. De koningin zal hem gratie verlenen wanneer zij er van overtuigd is dat hij van haar houdt en er geen andere minnares op nahoudt. Elisabeth is niet overtuigd en dus moet hij het lot door de beul ondergaan.
Roberto heeft, in tegenstelling tot wat hij beweert, een minnares. Sara is haar naam en zij is de echtgenote van Roberto’s vriend de hertog van Nottingham. Na haar vaders dood is zij door de koningin gedwongen met Nottingham te trouwen. Zij werkt voortdurend aan een blauwe shawl voor Roberto die zij als blijk van haar liefde aan hem wil schenken. Nottingham ziet dat maar heeft aanvankelijk geen argwaan over een affaire van zijn vrouw. Dit geschenk echter wordt Roberto in een later stadium noodlottig wanneer het gekleurde object in het bijzijn van de koningin als bewijs dient voor de overspeligheid van Sara met Roberto. U snapt het: Iedereen is ongelukkig. Allereerst de koningin, die Roberto eens een ring gaf die hij moet tonen als hij in gevaar is en dient als garantie voor zijn veiligheid, maar nu weet zij dat Roberto niet van haar houdt maar van Sara. Vervolgens Roberto die begrijpt dat hij nauwelijks nog kan ontsnappen aan de bijl van de beul. Dan Nottingham die zijn vriendschap met Roberto verliest en een vrouw aan zijn zijde heeft wiens imago naar de knoppen is. Tenslotte Sara die de ring in haar bezit kreeg via haar minnaar en door tegenwerking van haar echtgenoot te laat naar Elisabeth ging om haar de ring te brengen en daardoor tevergeefs trachtte Roberto’s leven te redden. De dood van Roberto was onontkoombaar.
Uitstekende cast
Voor een dergelijk scenario in een belcantowerk dat bol staat van prachtige melodieën is een cast noodzakelijk die over buitengewone vocale capaciteiten beschikt en het niveau van gemiddelde acteerprestaties overstijgt.
Het publiek kreeg wat het wilde: een fantastische uitvoering. In Breda beleefd door 85 operaliefhebbers die unaniem enthousiast waren over de uitvoering van het derde koningsdrama van Donizetti.
In de titelvoering had de naam van Elisabeth thuisgehoord, maar dat had dan ook moeten gebeuren bij Maria Stuarda en Anna Bolena waarin Elisabeth ook de belangrijkste protagonist is. De Amerikaanse sopraan Sondra Radvanovsky (1969) vulde in alle drie de opera’s de rol van Elisabeth succesvol in. Zij verscheen in Roberto Devereux op het podium als een fysiek oude vrouw in de laatste fase van haar leven. Echter wel nog vitaal genoeg om te heersen en ondanks haar maagdelijk imago nog een jonge minnaar te begeren zoals Roberto Devereux. Het zou de nagel aan haar doodskist worden. Radvanovsky was in topvorm. Moeiteloos pakte ze haar lastige aria’s op zonder topnoten te missen en wisselde ze af met een beheerst pianissimo. Haar acteerprestatie was zonder meer top en haar slotaria onvergetelijk. Ze zette een vitale vrouw neer die tot het laatst grip probeerde te houden op de gebeurtenissen en pas in de slotseconde vol overgave haar troonopvolger aankondigde en daarna uitgestrekt op het podium in elkaar zakte.
De titelrol was voor de lyrische tenor Matthew Polenzani. De Amerikaan zong en speelde voorbeeldig. Zonder zich ook maar een moment te forceren liet hij het publiek genieten van zijn warme, heldere stemgeluid en bleek hij zijn rol in deze tragisch aflopende intrige tot in detail te beheersen. Dat gold ook voor een van mijn lievelingszangeressen de 40 jarige Letse mezzosopraan Elina Garanca. Wat een prachtzangeres en actrice. Zij zong de rol van Sara, de hertogin van Nottingham. Elisabeth beschouwde haar als haar vriendin maar was in werkelijkheid haar rivale in de liefde. Beide vrouwen hielden van Roberto. De dood van Roberto, aangekondigd met een kanonschot, was tevens het einde van hun vriendschap. Elina kwam zowel vocaal als interpretatief weer tot een topprestatie.
De vierde hoofdrolspeler was Mariusz Kwiecien (1972) als de hertog van Nottingham. De Pool nam de rol van een verbitterde man op zich die ook de hoon van de koningin in de slotfase over zich heen kreeg omdat hij zijn vrouw belemmerde de ring van Roberto tijdig bij haar te bezorgen. Daardoor joeg hij de door haar begeerde minnaar ongewild de dood in. Bovendien verachtte hij zijn vrouw Sara om haar overspel met Roberto. Kwiecien vulde zijn rol naar behoren in.
Sfeervolle voorstelling
Ik had na afloop van de voorstelling het gevoel dat die avond alles klopte. Was ik overmand door het vocale vuurwerk en het imponerende toneelspel? Daarover nadenkend, kan ik niet anders tot de conclusie komen dat die optimale prestatie van de cast ook het werk is geweest van het uitstekende spel van het orkest van de Met onder leiding van de Italiaanse dirigent Maurizio Benini. Ook de decors en de prachtige kleding droegen bij tot een sfeer waardoor je je waande in een ver verleden waarin deze gebeurtenissen zich voltrokken en intriges en machtspelletjes aan de orde van de dag waren. Alle confrontaties tussen de protagonisten speelden zich af in een klassieke zaal van een kasteel dat herinnerde aan de tijd van Elisabeth I (1503-1633).
Een ding is zeker: Regisseur Sir David McVicar creëerde een productie die ik me nog lang zal heugen.
Tilburgse operaliefhebbers grijp uw kans. Ga aanstaande zondag naar Roberto Devereux. Aanvang 11.00 uur. Een uitstekende inleiding wacht u om 10.40 uur.
Operabeluisteren.nl 
Geef een reactie