Anna Netrebko creëerde in 2014 een sensatie als Lady Macbeth in de Metropolitan

Anna Netrebko als Lady Macbeth

Op dinsdag 25 oktober jl. verlieten rond 22.00 uur ruim honderd mensen het CC Jan van Besouw in Goirle met een intense gevoelservaring door het optreden van de stersopraan Anna Netrebko in Verdi’ s 10^e opera: Macbeth. Dat was het inderdaad. Die mening deelden zij met de internationale pers. Ze zagen een opname, geproduceerd in 2014 uit de Metropolitan Opera.

Anna Netrebko debuteerde in de zomer van 2014 succesvol in München in haar rol als de demonische Lady Macbeth en legde daarmee de basis voor haar verdere ontwikkeling om zwaardere rollen te gaan zingen dan die waarmee zij tot dan toe furore maakte. Of de strenge Giuseppe Verdi (1813-1901) voor Netrebo zou hebben gekozen weet ik niet want hij zou haar zang zeker te mooi hebben gevonden voor deze rol. Hij vond dat iedere noot en ieder woord van deze verschrikkelijke Lady ijzig moesten doordringen tot het publiek. Voor Netrebko was het geen reden om haar stem metalig te laten klinken om daarmee Lady’s Macbeth’s mededogenloosheid te projecteren. Misschien zou zij het niet eens kunnen. Zij zette andere stijlmiddelen in zoals enkele agressieve inzetten, stevige accenten en een groot temperament.

De melodieën die Verdi voor een dramatische sopraan schreef zijn echter zo mooi dat je haast vergeet dat je luistert naar een criminele vrouw. Dat werd nog eens benadrukt in de waanzinscène waarin alle herinneringen aan bod kwamen rond de moord op koning Duncan en waarna de Lady sterft.

Netrebko’s prestatie was bijna buitenaards, getuige het gemak waarmee zij haar coloraturen zong en de wijze waarop zij de dramatische waanzinaria vertolkte. Het wachten is nu nog op haar eerste Wagnervertolking.

Zeljko Lucicals Macbeth

  Moordpartijen 

Macbeth is de tiende opera van Verdi, misschien wel zijn zwartste vanwege de onmetelijke hoeveelheid bloed die moet vloeien om de aspiraties van het kinderloze koningspaar in stand te houden. Moordlust, angst, vergelding en wroeging zijn het gevolg van de honger naar macht van vooral de boosaardige Lady Macbeth. Zij zet haar man aan tot moord en drijft hem tot waanzin waaraan ook zij zelf in het vierde bedrijf niet ontsnapt. Voor haar echtgenoot heeft zij geen respect. Ze vindt hem een lafaard. De Servische bariton Zeljko Lucic wist het karakter van Macbeth uitstekend uit te beelden. Hij toont een angstige, door zijn geweten en slapeloosheid gekwelde, labiele persoonlijkheid die desondanks niet in staat is om de moordpartijen te stoppen. De angst om het koningschap te verliezen aan de nakomelingen van Banquo als wettelijke troonopvolgers, zoals de geesten voorspelden, leiden noodgedwongen steeds tot nieuwe moorden tot Macbeth zelf wordt gedood.

Lucic gaat met verve en vocaal uitstekend om met de verschillende visioenscènes. Denk aan het feest van het koningspaar wanneer hij Banquo aan het banket meent te ontwaren.

Kleine rol
Deze opera kent geen echt liefdespaar. Verdi koos daarom voor de titelrol geen tenor maar een bariton. Het klonk verfrissend om tijdens de slotfase van de opera de Maltese tenor Joseph Calleja in de rol van de koningsgezinde Schotse edelman Macduff te horen zingen. In deze uitvoering neemt hij deel aan de strijd tegen Macbeth nadat eerder zijn vrouw en kinderen al werden vermoord door de handlangers van Macbeth. Macduff overleeft en doodt in de finale Macbeth. Hij zet zich in om de zoon van koning Duncan, Malcolm, op de troon te krijgen. Weliswaar een kleine rol voor Calleja maar hij zong hem strijdlustig, als een overwinnaar! Het orkest onder leiding van Fabio Luisi stond garant voor een grandioze Verdisfeer. De solisten kwamen mede daardoor tot uitstekende prestaties. Dat gold ook voor het fantastische, functionele koor van de Met. Denk aan de heksen met hun geheimzinnige voorspellingen en de mannen die Banquo vermoordden. Zij hadden grote invloed op het verhaal van Verdi’s tekstschrijver Maria Piave. Het koor bracht haar boodschappen met veel dynamiek geloofwaardig over. Herinner u de grandioze koorzang met alle protagonisten aan het einde van het eerste bedrijf wanneer de moord op koning Ducan net is ontdekt en vergeet niet het drinklied tijdens het banket en de afsluitende koorzang van de opera waarin soldaten en vrouwen de overwinning op het kwaad (Macbeth) vieren. Geweldig! Verdi werd niet voor niets de koning van de koren genoemd.

Regisseur Adrian Noble koos er voor de opera Macbeth te laten spelen tijdens de Balkanoorlog van de jaren negentig. Niet dat je daar zoveel van merkte behoudens het gebruik van een jeep en wat modern wapentuig in het laatste bedrijf. Heel modern was de uitvoering zeker niet, want het op- en afzetten van een kroon door de monarchen is, zie de recente troonwisselingen in Nederland, Spanje en België, not done. In deze uitvoering wel. De opera Macbeth blijkt een krachtige metafoor te zijn voor de onrust en strijd om de macht in deze tijd.

Het was een heerlijke Verdi avond.

 

Advertentie

Read Full Post »

La Cenerentola met rolschaatsende astronauten

Don Magnifico met zijn twee dochters

In de Staatsopera van Hamburg zag ik op woensdag 19 oktober de opera La Cenerentola van Giacomo Rossini. Het werd een verrassende avond met veel toeters en bellen en veel applaus. Maar toch anders dan ik had verwacht. In mijn beleving was deze opera giocosa ook als zodanig bedoeld door de componist. Dat wil zeggen dat deze opera niet louter komisch is maar een ernstige ondertoon heeft.

Giacomo Rossini (1792-1868) componeerde La Cenerentola in 24 dagen. Op 25 januari 1817 was de première in Rome. Hij was toen 25. Het werk is gebaseerd op het verhaal Cendrillon van Charles Perrault.

Snel parlando

Deze sprookjesopera, die iedereen herkent als het verhaal van Assepoester, wordt meestal ervaren als een klucht omdat een domme stiefvader, in de persoon van Don Magnifico met zijn typische oude eigenwijze mannengedrag en met zijn razendsnelle parlando de lachers op zijn hand heeft. Dat overkwam ook protagonist bariton Tigran Martirossian. Die supersnelle parlando’s die hij van Rossini voor zijn kiezen krijgt zijn lastig, niet alleen vanwege die snelheid, maar vooral omdat de articulatie en het ritme van de lettergrepen heel bepalend zijn voor de kwaliteit van het muzikale en komische geheel. Martirossian had het er wel moeilijk mee maar het publiek beloonde hem met een luid applaus. De hem steeds vergezellende even domme dochters Clorinda en Tsibe, respectievelijk vertolkt door de sopraan Maria Chabounia en de mezzo-sopraan Marta Swierska, acteren bijna de gehele voorstelling synchroon omdat ‘de tweelingzusjes ‘niet anders kunnen. Zij zijn ook weer stereotypen die het amusement dienen te verhogen. Wanneer deze protagonisten hun rol stevig overdrijven, en dat deden ze, moet er een goed tegenwicht zijn. Dat is natuurlijk de stiefdochter van Don Magnifico, Angelina, bij ons bekend als Assepoester. Zij is het arme dienstertje dat permanent door haar stiefvader en zijn twee aanstellerige dochters vernederd en misbruikt wordt als huisslaaf. 

Je vraagt je af hoe een meisje als Angelina het nog ooit kan redden in haar saaie leventje? Deze opera leert ons dat er in deze wereld mensen zijn die in een nare situatie terecht komen waar ze nooit meer aan ontsnappen wanneer er niet iemand zijn nek voor hen uitsteekt. Ga het maar na in uw kennissen- en familiekring. In La Cenerentola verschijnt op een zeker moment de vaderlijk overkomende Alidoro op het toneel. Hij is een adviseur van Don Ramiro en voor deze prins op zoek naar een bruid. Don Magnifico is er van overtuigd dat zijn twee natuurlijke dochters de meest geschikte kandidaten zijn en dat bij de keuze van een van hen hij er ook garen bij spint. Dat is wel nodig want hij is in de loop van de tijd vrijwel zijn hele vermogen verloren en aan lager wal geraakt. De armoede is niet ver meer weg. Angelina bewijst aan Alidoro, uitstekend vertolkt door een goed invallende bariton waar ik de naam niet van weet, dat zij een gouden hart heeft in tegenstelling tot de hardvochtige stiefdochters en hun vader. Het steuntje in de rug van Alidoro is voldoende om Angelina als bruid aan Don Ramira te koppelen.

Vochtige ogen

 Wat doet zo’n ogenschijnlijk simpel verhaal met een mens? Ik beken eerlijk dat mijn ogen wel eens vochtig werden op het moment van de triomf van Angelina. Vooral  wanneer zij opnieuw haar hart laat spreken en zeer vergevingsgezind is naar haar  familie die in het dagelijks leven een kwelling voor haar was. Hoe kan dat? Opera is emotie die wordt overgebracht door de muziek en Rossini is er bij mij klaarblijkelijk in geslaagd om met zijn fraaie belcantowerk in deze opera iets los te maken dat mijn hart wat sneller doet kloppen. Daarvoor is natuurlijk wel de hulp nodig van een bekwame cast met goede zangers, een  prima orkest en vooral een regisseur die goed begrijpt wat een opera giocosa is. Een dergelijke opera houdt het midden tussen een opera seria en een opera buffa. Serieuze onderwerpen krijgen een komisch randje en komische onderwerpen blijken toch een serieuze ondertoon te hebben. Mijn vraag is: hebben we hier te maken met een realistisch sprookje getoonzet door een componist die een opera buffa wilde schrijven? Ja en nee. Ja omdat dergelijke familiedrama’s in de realiteit zeker voorkomen. Ik twijfel echter als het gaat om de vergevingsgezindheid, die als een moreel en muzikaal hoogtepunt in de finale door Angelica aan haar kwelgeesten wordt getoond. Vergeven en verzoenen zijn lastige werkwoorden waarvoor zelden wordt gekozen bij familiedrama’s, naar ik vermoed. Juist in die slotscene ervaar ik een bijzondere emotie vooral wanneer Angelina al voordien haar nare gevoelens aan het publiek heeft getoond. Zij triomfeert nu en haar positieve houding ontroert me. De vertolkster in Hamburg was de mezzo-sopraan Dorottya. Zij  kwam pas echt op dreef in die slotscène met haar aria ‘Nacqui all’ allfano al pianto’ met als slotdeel ‘Non piu mesta’ echt en bood mij wel het meest ontroerende moment. Want juist in de finale liet zij muzikaal horen wat ze in huis had. Haar coloraturen en thrillers in de hoge en lage registers waren er allemaal. Tevoren ervoer ik te weinig van wat in haar omging. Bijvoorbeeld bij het verbod van de twee zusters om de strofe ‘Una volta era un re’ (er was eens een koning, het alleen zijn moe) te  zingen. Ze deed het toch maar ik hoorde in haar zang te weinig hoop op betere tijden. Gelukkig kwamen die er toch met Don Ramiro, vertolkt door de uitstekend zingende lichte tenor Levy Sekgapane, die menigeen aan sterzanger Juan Diego Florez deed denken.

Muzikaal ritme

Tot slot: Volgens Rossini is in de komische opera het ritme ook het element waarop de komische weergave van de muziek berust. Rossini paste het muzikale ritme nooit aan het woord aan, maar behandelde de lettergrepen van het woord volgens de logica van het muzikale ritme. Het woord wordt als het ware in stukjes gehakt en dikwijls omgevormd met de bedoeling dezelfde klankherhalingen te produceren die tot de meest voorkomende en karakteristieke kunstgrepen van Rossini’s komische kracht behoren. Hopelijk hebt u dit herkend toen u naar La Cenerentola luisterde.

 Zo nu en dan ging het wel eens mis. Ook het mannenkoor dat tot het gevolg van de prins behoorde zong stoer door wanneer het enigszins  ontspoorde. Niemand die daarom maalde. De inzet van zangers en het orkest was groot wat het publiek zeer waardeerde getuige het luidruchtig applaus. Dat betrof ook de twee robots en de astronauten deels op rolschaatsen, die tijdens verschillende ensembles met soms komische acrobatische sprongen de amusementswaarde van de opera trachtten te verhogen. De totale regie was levendig, kleurrijk dynamisch, eigentijds en amusant. Persoonlijk was ik er niet zo gelukkig mee. Vermoedelijk ben ik te oud voor zulke grappen die m.i. zelfs niet passen in een opera buffa.

De opera heeft als tweede titel: Angelina of de triomf van de deugd. Ook die triomf herkent u maar de censuur was er niet gelukkig mee omdat men er een verwijzing in zag naar een of andere bekende Romeinse juffrouw met dezelfde naam die nogal een liederlijk leven scheen te leiden.

Read Full Post »

Pique Dame eindigt altijd desastreus

Renate Behle als gravin

Met de operaclub Nederland op reis is steeds een heerlijke belevenis. De mensen kennen elkaar, er heerst gezelligheid en de leiding is in goede handen. Het geplande en uitgevoerde  programma beviel iedereen. We reisden op 17 oktober jl. voor en weekje per bus naar Hamburg. Hoogtepunt voor de meesten was het bezoek aan de Staatsopera waar we o.a. een voorstelling zagen van de opera Pique Dame van P.I.Tsaikowvsky (1840-1893). Voor mij kwam dat als geroepen want ik vind het doorgaans uitermate interessant dezelfde opera twee keer snel na elkaar te zien, waardoor vergelijking en verdieping van het werk wordt gestimuleerd. Ik ervoer in Hamburg weer eens dat vergelijken heel moeilijk kan zijn. In juni van dit jaar stond op mijn verlanglijstje de in de pers succesvol afgeschilderde productie van regisseur Stefan Herheim van Pique Dame in Amsterdam. Die voorstelling zal ik me lang blijven heugen. Ik zat in Amsterdam op een plaats op enkele meters van het podium vandaan en kon de gebeurtenissen op de voet tot in details volgen. Zang, orkestratie en acteren kwamen direct binnen. In Hamburg zat ik tamelijk hoog en op een relatief grote afstand van het podium en moest ik me inspannen om meer te ervaren dan de muziek alleen.

De productie in Hamburg was afkomstig van de Duitse regisseur Willy Decker en was in 2003 voor het eerst en laatst in Hamburg opgevoerd. De laatste decennia heeft de regie zich vooral in Europa verder ontwikkeld mede door het toepassen van nieuwe technieken, vooral op het gebied van video-enscenering, maar ook door de volop toegepaste theaterregie.

Aangezien mijn ogen niet optimaal meer functioneren kon ik in Hamburg moeilijk zien wat er zich op het voor mij tamelijk donkere toneel afspeelde en was vergelijking met de regie in Amsterdam moeilijk. Wel had ik de indruk dat het er in Hamburg met veel grijze of zwarte kleding wat soberder uitzag dan in Amsterdam. In de Nederlandse hoofdstad was er aan decors en kleding door  Philipp Fürhofer aanzienlijk meer kleur besteed dan door Wolfgang Gussmann in Hamburg. Dat wil niet zeggen dat de productie van Decker artistiek minder verantwoord was dan die van Herhelm.

Briljant
Decker slaagde er wel degelijk in het troosteloze leven van Hermann goed in beeld te brengen met de hulp van de tenor Torsten Kerl die kan bogen op een grote internationale ervaring in de grote operahuizen. Hij vertolkte met zijn kleurrijke stem een man die leed aan een slecht zelfbeeld, snel gokverslaafd werd toen hij verliefd werd op een hem onbekende vrouw wiens naam hij niet eens kende. Hij meende dat het veelvuldig winnen van het kaartspel hem meer aanzien zou geven en dat zijn positie op de maatschappelijke ladder daardoor  zou stijgen. Hermann meende daardoor ook vat te krijgen op deze vrouw (Lisa) die verloofd was met vorst Jeletsky maar haar huwelijk op de tocht zette door een relatie met Hermann aan te gaan na diens avances toen hij onverwacht het huis van Lisa en haar grootmoeder binnendrong. Herman wist dat ‘het oudje ’ drie kaarten kende die garant stonden voor onophoudelijke winst.……..Hij moest en zou het geheim van de drie kaarten kennen. Hij kende geen pardon voor de vrouw. Onder bedreiging met een pistool wilde hij haar het geheim ontfutselen. Dat lukte niet omdat de oude vrouw, een gravin, een hartaanval kreeg en ter plekke overleed. Lisa kwam het vertrek binnen waar dit dodelijke incident zich afspeelde en trok meteen de conclusie dat haar nieuwe vriend een moordenaar was omdat zij hem schuldig vond aan de dood van de gravin. De Nederlandse sopraan Barbara Haveman, als Lisa, bleek de evenknie van Kerl. Ook zij bouwde een grote reputatie op in de operawereld met zeker 30 grote rollen. Haar stem is krachtig, heeft en groot bereik en lijkt me geknipt voor de grote Wagnerrollen. Haar rol in deze voorstelling was briljant. Jammer dat ze in ons land niet heel veel optreedt. Lisa moest het in haar relatie met Hermann ontgelden. In haar laatste grote aria zingt ze haar wanhoop uit en beseft dat zijn ongebreidelde speelzucht verhindert dat hij nog oog had voor haar heeft. Lisa wil hem nog redden van zijn ondergang ondanks het feit dat zij hem voor  een crimineel houdt, een moordenaar!  Ze houdt toch nog steeds van hem. Hermann ziet zijn rol in het leven, dat hij beschouwt als een spel, door het lot beschikt. ‘ Ik moest een misdaad begaan. Ik kon de drie kaarten slechts voor die prijs kopen. ‘ Lisa weet nu genoeg, Haar vertrouwen in Herman is op en zij  pleegt ten einde raad zelfmoord. Hermann zoekt de goktafel op en zegt net voor zijn laatste fatale spel tegen de andere spelers aan de tafel: ‘Goed en kwaad zijn slechts dromen! Wie heeft gelijk, wie is hier gelukkig, vrienden?  Heden gij en morgen ik. Dus houd op met vechten en grijp het moment van het succes. Laat de verliezer maar huilen en zijn lot vervloeken!’  Hij speelt dan zijn laatste spel tegen Jeletsky die nog een rekening met hem heeft te vereffenen. Hermann verliest. De derde kaart, de aas, wint niet maar de Schoppen Vrouw (Pique Dame) is beslissend voor de fatale afloop. Hermann schiet zich vervolgens dood.

De opera stelt de vraag aan de orde of het leven een groot spel is en wat ons leven waard is als er zoveel determinanten ons leven beïnvloeden. Bepaalt het noodlot ons leven? Het personage Herman stelt die vraag aan het einde van zijn leven. Het lijkt erop dat hij wel redenen heeft om die vraag te stellen. Hij kan zijn positie in zijn leefwereld niet accepteren net zomin als zijn schepper Tsjaikovski die gekweld werd door de determinant homoseksualiteit.
Duidelijk is dat verslaving de liefde tussen mensen torpedeert. In dit geval die tussen de verslaafde zelf, Hermann, en zijn slachtoffers Lisa en de gravin. Jammer dat drugs en alcoholverslaafden vermoedelijk deze opera nooit zullen zien! Maar of het zou helpen?

Orkestspel
Het Philharmonisch Staatsorkest van Hamburg onder leiding van Gregor Buhl speelde uitstekend.  Niets dan lof! Dat gold ook voor de uitvoering in Amsterdam waar het Concertgebouworkest onder Mariss Jansons  voortreffelijk speelde. De muziek van deze opera is soms symfonisch dan weer verwant aan kamermuziek en in haar expressie afwisselend betoverend, spookachtig, woest, teder of melancholisch. Verwantschap met de 5^e symfonie van de componist is duidelijk hoorbaar. Prachtige orkestpartij!
Pique Dame is een opera waarin het koor een groot aandeel heeft en dat bepaalt voor een belangrijk deel het succes.  Het koor van de Staatsopera kwam krachtig, zeer muzikaal en gedisciplineerd voor de dag. De koren waren massaal, grotesk en soms ontspannend contrasterend met alle treurnis van de hoofdrollen.

De componist
Pjötr Iljitsj Tsjaikovski componeerde 10 opera’s. Eugen Onegin en Pique Dame zijn de meest succesvolle, naar de gelijknamige romans in verzen van Alexander Poesjkin. De première was in Sint Petersburg in het Marinski Theater op 29-12-1890. Tsaikovski was een Russische componist en een tijdgenoot van ‘Het Machtige Hoopje’ dat zich afzette tegen de West Europese muziek. Peter Iljitsj deed dat niet. Hij leidde een zwaar leven en was doodsbang voor zijn eigen lot. Sociaal gezien bevond hij zich in een hachelijke situatie omdat hij wist dat zijn omgeving zijn homoseksuele geaardheid niet accepteerde.  Hij vocht lang tegen de demonen die hem kwelden en tegen de fascinatie voor het noodlot. In zijn opera Schoppen Vrouw voorspelde hij zonder het te weten zij eigen einde. Hij stierf vermoedelijk aan cholera door het drinken van besmet water. Opzettelijk?

Conclusie: Ik heb van de voorstellingen van Pique Dame (Schoppen vrouw) in Hamburg en in Amsterdam erg genoten. Deze opera zie ik als de basis van de expressie van een grote tragedie, met desastreuse afloop, van de componist. Mee eens?

Read Full Post »

Nina Stemme super in Tristan und Isolde

Zo heel dikwijls kan ik niet naar Wagners Tristan und Isolde. Ik kan me niet herinneren dat dit fenomenale werk ooit in Brabant is uitgevoerd. De keren dat ik de uitvoeringen van deze opera zag of hoorde op dvd of cd, stelden zij me nooit teleur. De producers beseften vermoedelijk steeds dat, wanneer zij in de zeldzame gelegenheid waren om deze vijf uur durende opera te programmeren, de uitvoering van een hoog kwalitatief niveau moest zijn. Zondag15 oktober zag ik zowaar Tristan und Isolde in Tilburg met dank aan de Pathébioscoop die de seizoen opening van de Metropolitan Opera in New York op het witte doek bracht. Met nog 30 enthousiastelingen zag ik een prachtige intense voorstelling uitgevoerd door een cast om van te smullen met als roerganger de onvolprezen dirigent Sir Simon Rattle. Vijftien jaar geleden dirigeerde hij al op voortreffelijke wijze de Tristan in het Muziektheater. Ik was er bij maar herinner me niet meer de details. Wel dat het succes groot was. Dat was het ook nu tijdens de 101e uitvoering in HD in 2000 bioscopen. Met deze man op de bok deed deze voorstelling niet onder voor het niveau in Amsterdam.

De cast

Bovendien stond er op het podium de Zweedse dramatische sopraan  Nina Stemme. Zij is momenteel erkend als de Isolde die het meest furore maakt. In 2003 maakte zij in  Glynderbourne haar debuut als Isolde en in 2005 werd zij uitgenodigd in Bayreuth om haar reputatie in deze rol te bevestigen. Wat heb ik genoten van de superieure zang en voordracht van deze zangeres die me meezoog in een door mij diep beleefde liefde voor operadrama. Pas na vijf uur zang en toneel mocht zij de ovatie van het enthousiaste publiek in ontvangst nemen. Dat gold ook voor de heldentenor Stuart Skelton. Hij ging als Tristan geheel op in de liefde voor Isolde. Zijn zang was afwisselend fors en teder en zijn acteren zeer geloofwaardig. Beide hoofdrolspelers zongen fraai hun teksten en tijdens het grote liefdesduet in het tweede bedrijf, dat bijna een half uur duurde, vermengde hun zang zich zodanig dat zij daarmee de suggestie wekten mentaal en fysiek een eenheid te vormen.

Er waren in deze symfonisch aandoende opera, waarin het orkest een evenwaardige rol speelt als de zangers, tal van momenten die de moeite waard zijn om ze voor het voetlicht te houden. Denk aan het zogenaamde dissonante  Tristanmotief waarmee de opera begint en dat een metafoor is voor de fundamentele stemming van dit muzikale drama. Kwelling, onzekerheid en miscommunicatie maken deel uit van een werk waarin het oneindige verlangen naar een eeuwige liefde en de dood centraal staat.

Dag en nacht

 De vraag naar de werkelijkheid wordt door de hoofdpersonen gesteld. Onzekerheid bij Tristan als hij vraagt: ‘ Waar ben ik?’ Isolde: ‘Waar zijn wij?’ Geen wonder dat woorden als mysterieus, geheimzinnig, verlangen, ongrijpbaar en ontzaglijk een bepaalde kijk op de werkelijkheid oproepen bij de protagonisten. Hoe spannend is het moment uit het eerste bedrijf wanneer de op wraak beluste Isolde samen met Tristan in plaats van een dodelijk gif een door Brangäne gemaakte liefdesdrank drinken en voor het eerst hevig verliefd in elkaars armen vallen. Hoe hard en triest is de scheiding van het verliefde paar wanneer Tristan aan het einde van hun boottocht Isolde als beloofde bruid op klaar lichte dag overdraagt aan Koning Marke.

Tijdens het tweede bedrijf wordt duidelijk dat Tristan en Isolde elkaar uitsluitend nog kunnen ontmoeten tijdens de afwezigheid van Koning Marke die met Melot op jacht is. Zij ontmoeten elkaar in een huisje op een afgelegen plek. Afgesproken is dat de dienster van Isolde, Brangäne, de wacht zal houden en waarschuwen voor aankomend gevaar. Verlangend naar Tristan dooft Isolde de kaarsen. Het is het afgesproken teken dat de weg voor Tristan vrij is om Isolde te ontmoeten. In steeds vuriger bewoordingen verwensen Tristan en Isolde de bedrieglijke begoocheling van de dag, de dag die hen scheidde, en bezingen ze nadrukkelijk de nacht en de dood als hun ware vaderland. Zij achten zich in een paradijselijke toestand. Zij letten niet op de dringende waarschuwingen van Brangäne dat de nacht ten einde loopt en de komst van koning Marke en Melot steeds waarschijnlijker wordt. De steeds extatischer wordende dialoog wordt ruw onderbroken bij de komst van beiden. De diep gekwetste koning vraagt steeds dringender naar de voor hem onbegrijpelijke reden voor de ontrouw en de woordbreuk van zijn vriend Tristan. Tristan zegt zijn vraag niet te kunnen beantwoorden en verlangt hulpeloos naar het wonderlijke van de eeuwige nacht. Isolde is bereid hem te volgen. Dit is voor de ambitieuze Melot te veel. Woedend stort hij zich op Tristan. Maar deze ontneemt hem zijn zwaard en brengt zichzelf een dodelijke wond toe.

De rol van koning Marke was toebedeeld aan de Duitse bas René Pape. Ik vind hem een uitzonderlijke kunstenaar. Zijn stem is prachtig en hij brengt zijn rol altijd geloofwaardig voor het voetlicht. Ook nu, want hij toonde een geschokte koning die zich in een onverwachte situatie bevond die hij niet kon bevatten. Zijn grote monoloog die begon met de woorden ‘ Tatest du wirklich ‘ was ‘dramma per musica’ in de ware zin van het woord. Groots gezongen en voorgedragen.

 Vervulling

Regisseur van Mariusz Trélenski liet het drama zich afspelen op een oorlogsschip waarbij gebruik gemaakt werd van verschillende ruimten. Ook de videobeelden met een sterk bewegende zee werden gerelateerd aan de soms heftig bewegende golven van de muziek.

De derde acte stond in het teken van de dood. De goed zingende en acterende protagonisten Melot, Kurwenal (Eugene Nikitin) kwamen in een gevecht om het leven in het bijzijn van Brangäne, uitstekend vertolkt door Ekaterina Gubenova) Van een romantische dood was bij hen geen sprake. Dat lag wat anders bij Tristan und Isolde die bijna direct na elkaar hun wens om in liefde te sterven in vervulling zagen gaan. De muziek sprak voor zich. Het dissonante Tristanakkoord vond in haar oplossende consonanten en het ‘Mild und leise’ van Isolde de vervulling van een door hen gewenste paradijselijke toestand.

Toch weer een Tristan und Isolde om nooit te vergeten! Het was een uitstekend begin van het elfde jaar dat de Metropolitan Opera haar beelden ter beschikking stelt aan talloze operaliefhebbers wereldwijd.

Read Full Post »