Imponerende ‘Samson et Dalila’ in Marinski Theater

Samson laat de tempel instorten

Afgelopen zaterdagavond  7 januari zag ik op de televisiezender Mezzo de opera Samsom et Dalila van de Franse componist Camille Saint Saëns (1835-1921). De uitzending betrof een indrukwekkende opname van juni 2016 in het Marinski  theater in Sint Petersburg. De uitvoering stond onder leiding van de befaamde Russische dirigent Valery Gergiev en werd geregisseerd door Yannis Kokkos.

Saint Saëns werkte tenminste acht jaar aan deze opera, zijn tweede. In 1877 was het werk klaar. De première van deze opera had heel wat voeten in de aarde. Succes leek aanvankelijk niet voor hem weggelegd, want met hulp van Frans Liszt kon de première pas in 1877 in Weimar worden opgevoerd en dan nog wel in de Duitse taal. Pas in 1890 en 1892 konden de Fransen, respectievelijk in Rouen en in Parijs, het werk bewonderen. Vanzelfsprekend toen in de Franse taal.
Samson et Dalila, aanvankelijk bedoeld als oratorium, werd  op advies van librettoschrijver Ferdinand toch uitgevoerd als opera. Daar ben ik niet ongelukkig mee! Ik vind het een fantastisch werk dat zich goed leent voor een toneelpodium.

Interactie
De componist schreef gedurende zijn 86-jarige leven maar liefst 300 composities. Zijn eerste roem ontleende hij vooral aan het feit dat hij een begenadigd piano en orgelvirtuoos was, die op 11 jarige leeftijd in staat was de 32 sonates van Beethoven te spelen. Zijn faam dankte hij ook aan zijn symfonieën, talloze concerten voor piano, orgel en blaasinstrumenten. Met opera had hij niet zoveel op. Met uitzondering van Samson et Dalia zijn de 12 andere opera’s van de componist in vergetelheid geraakt.
Camille’s rijke ervaring met instrumentale muziek droeg een steentje bij om zijn Samson et Dalila rijk te orkestreren. De muziek past het drama als een handschoen. Het werk is doorgecomponeerd met goed in het gehoor liggende melodieën waarbij Saint Saens zijn symfonische capaciteiten stevig aansprak. De koorpartijen zijn prachtig. In de aanvangsfase denk je met subtiele Gregoriaanse muziek van doen te hebben maar later volgen de prachtige koorpartijen die herinneren  aan de muziek van Bach en Händel. De dramatische handeling komt fantastisch tot uiting in de sensuele aria’s van Dalila en de met flair te zingen partij van de weifelende Samson, die niet weet of hij aan zijn seksuele verlangens zal toegeven of trouw zal blijven aan de god van Israel.

Dubbele agenda
Het libretto van deze opera is ontleend aan het bijbelse verhaal dat u kunt terugvinden in het oude testament (boek Richtern 14-16). Anders dan wellicht vermoed, is de opera in eerste instantie toch geen religieus werk. De opera gaat vooral over de sterke interactie tussen het liefdespaar Samson en Dalila, hier vertolkt door de uitstekend zingende Amerikaanse  heldentenor Gregory Kunde en de krachtig, maar ook subtiel zingende Russische mezzosopraan Ekaterina Semenchuk. De opera heeft een spannend  verloop mede door de interventies van de Filistijnse hogepriester van de god Dragon, bekwaam neergezet door de Russische bas Roman Burdenko. De spanning in de relatie van Samson en Dalila wordt vooral veroorzaakt door de dubbele agenda die beiden hebben. Samson wil met zijn ‘bovennatuurlijke kracht’ zijn volk bevrijden van de onderdrukking van de Filistijnen maar hij wil ook de god van Israël trouw blijven. Er liggen echter gevaren op de loer.

Samson en Filistijnse vrouwen

Door zijn verliefdheid op de Filistijnse Dalila is hij een kwetsbaar personage geworden. Dalila’s erotisch gedrag kan immers de oorzaak worden van het ontfutselen van het geheim van zijn mysterieuze kracht. Tot driemaal toe weerstaat hij de avances van Dalila maar daarna gaat hij voor de bijl en komt dan door verraad in handen van zijn triomferende vijanden. Dalila is een patriottische vrouw. Ze wil Samsons ondergang en ze wil haar volk wreken, zonder daarvoor geld aan te nemen van de hogepriester. Samson moet voor Dalila een begerenswaardig personage zijn geweest, want hoe had zij anders de aria ‘Mon coeur s’ouvre à toi’ zo sensueel, begeleid door mysterieuze orkestmuziek, kunnen zingen terwijl zij zegt hem te haten?

Exotisme
Gregory Kunde en Ekaterina Semenchuk zingen en acteren beiden op hoog niveau. Maar zij niet alleen. Het krachtig spelende orkest van het Marinski Theater en de leden van het ballet zijn in topvorm en maken grote indruk in het laatste bedrijf tijdens een bacchanaal waarin de Filistijnen, met Dalila en de hogepriester voorop, de spot drijven met de vastgebonden, inmiddels blinde Samsom. De Filistijnen uiten uitzinnig hun vreugde met een geweldig kleurrijk ballet waarin ook de fascinatie voor het exotisme van de componist, door zijn veelvuldig bezoek aan Algerije, aan het licht komt. En Samsom? Hij verstoort hun feest door de enorme tempelzuilen van hun plaats te duwen en iedereen de dood in te jagen. Maar dat wist u natuurlijk al.

Slotapplaus voor Gregory Kunde

De decors zagen er sober uit. Uit welke tijd de kleding stamt is me een raadsel. Aan de personenregie werd veel aandacht besteed. De protagonisten kwamen meestal van zeer dichtbij in beeld zodat hun emoties goed zichtbaar waren maar de totaalbeelden lieten, met uitzondering van het grote ballet, in het laatste bedrijf wat te wensen over. Dat ballet zag er heel spectaculair uit zoals in de meeste uitvoeringen van deze opera. Het publiek was in ieder geval meer dan tevreden. Groot applaus.