Opnieuw hartverscheurende Traviata bij de Met

Sopraan Yoncheva en tenor Fabiano als Violetta en Alfredo

In april 2014 zag ik in de Pathé bioscoop de ophefmakende La Traviata met Anna Netrebko en Rolando Villazon. Het betrof een productie van de Duitser Willy Decker. U weet wel die uitvoering met die klok op het midden van het podium. De diehards onder de operaliefhebbers weten ogenblikkelijk waar ik het over heb. Ze zijn immers al vertrouwd met de in 2005 in Salzburg opgenomen dvd waarin het ‘droompaar’ laat zien wat het vocaal en acterend in huis heeft. Afgelopen zondag zag ik Deckers productie opnieuw met nog honderd Verdivereerders in Pathé in Tilburg maar met een andere cast. Sonya Yoncheva en Michael Fabiano waren dit maal de sterren van de Metropolitan Opera. Hoe was het weerzien van de productie die de afgelopen jaren te zien was in Amsterdam en in alle grote operahuizen van de wereld?

Persoonlijk leed
Mij is het uitstekend bevallen. Waar ik natuurlijk, net als enkele andere bezoekers, niet aan ontsnapte was het vergelijken met de productie van de Met uit 2014 en die van 19 maart jl.
Natuurlijk ga je na zo’n slecht aflopend drama niet juichend naar huis want de opgeroepen emoties ben je niet een-twee-drie kwijt, Dat hoeft ook niet. Je bent immers getuige van een familiedrama met diep gevoeld persoonlijk leed en niet zo heel ver verwijderd van wat Verdi zelf doormaakte net voor hij het werk schreef. Vandaar dat hij de karakters van de protagonisten zorgvuldig uitwerkte.

De vertolking door de Bulgaarse sopraan Yoncheva en de lyrische Amerikaanse tenor Fabiano was verantwoordelijk voor de vele ontroerende momenten. Yoncheva is volgens kenners op dit ogenblik de best denkbare Violetta. Haar acteer – en vocale prestaties zijn bovengemiddeld. Haar stem is anders gekleurd dan die van Anna Netrebko maar de accenten die zij aanbrengt zijn wat anders en wel raak. Vooral in het tweede bedrijf wanneer de zich schandelijk opdringende, chanterende Germont, vader van Alfredo, Violetta tracht te overtuigen dat zijn zoon terug moet keren naar het ouderlijk huis omwille van het redden van een huwelijk van zijn dochter met een man die zich niet wil engageren met een familie waar echter een ex-prostitué bij betrokken is. Violetta zingt dan prachtig : ‘Dite alle giovene’.  Het verschil tussen het optreden van Villazon en Fabiano viel meer in het oog. Villazon straalde een en al vitaliteit uit, was een heftig minnaar die een groot deel van zijn energie stak in het veroveren van het totale podium. Fabiano gedroeg zich meer poëtisch in zang en spel en deed beslist niet onder voor zijn collega. Met grote charme bracht hij zijn aria’s en duetten over het voetlicht. Ik hoorde een prachtige stem met een mooie klankkleur. Zoals het koppel Villazon – Nebtreko paste als een handschoen, zo was dat m.i. ook het geval met het duo Yoncheva-Fabiano.

Thomas Hampson als Germont in Traviata

Te mooi
Interessant was dat zowel in 2014 als nu in 2017 de rol van Germont gezongen werd door de Amerikaanse bariton Thomas Hampson. Tijdens de voorstelling had ik het gevoel dat Hampson in de huidige voorstelling wat beter op dreef was dan in 2014. Maar toen ik thuis de oude opname terugluisterde ervoer ik het verschil niet als zo groot. Wel had ik het idee dat hij zich in de rol van oude, conservatieve, eigenwijze vader heeft doorontwikkeld. Voor de bekende aria: ‘Di provenza il mar’ oogstte hij terecht een groot applaus. Het is de aria waarin hij zijn zoon Alfredo probeert over te halen naar zijn ouderlijk huis terug te keren. Verdi componeerde deze aria voor de rol eigenlijk te mooi. Giorgio Germont verdiende die absoluut niet, Thomas Hampson wel!

Regisseur Willy Decker

Willy Decker koos er bij deze Traviata voor af te zien van glitter en glamour.De courtisane Violetta was aanvankelijk uitgedost in een vuurrood cocktailjurkje en de mannen in een zakelijk zwart kostuum. Zij stond vrijwel steeds op een grijs ommuurd podium waarop een levensgrote stationsklok was geplaatst die haar confronteerde met de korte tijd die haar nog restte vanwege een ernstige longtuberculose, gecombineerd met een losbandig leven. Ook de bijna voortdurend stille aanwezigheid van dokter Grenvil op het podium verhoogde die confrontatie. Meer nog in gebaar dan in woord maakte hij Violetta duidelijk dat hij haar niet kon helpen en dat haar dood onvermijdelijk zou zijn. Al in de ouverture en vooral in de prelude van de laatste acte van Verdi’s meesterwerk wordt Violetta’s tragische einde door de strijkers aangekondigd.

Twee persoonlijkheden
Verdi zag in Parijs op 2 februari 1852 het toneelstuk ‘La Dame aux camélias’ van Dumas Parijs. Hij liet zich de tekst toesturen en gaf in 1852 Francesco Maria Piave de opdracht een libretto te schrijven voor zijn nieuwe opera La Traviata die in maart 1853 in Venetië in première ging.

De opera bevat prachtige muziek met schitterende melodieën, fraaie aria’s, duetten en koren. Een deel van de muziek is gecomponeerd in driekwarts maat. Denk maar aan het drinklied ‘Libiamo, libiamo ne ‘lieti calici’ dat er ook wel in gaat bij de niet-operaliefhebbers. Nog indrukwekkender is die maatvoering aan het einde van de tweede acte wanneer Violetta door Alfredo is beledigd en zijn vader en vrienden ingrijpen.

De rol van Violetta is een zeer lastige. Deze vrouwelijke hoofdrol bestaat uit twee persoonlijkheden wat het zingen zeer moeilijk maakt. Enerzijds vertolkt zij in de eerste acte de vrolijke courtisane die met haar thrillers en coloraturen haar twijfels maar ook haar nieuwe geluk bezingt en anderzijds daarna haar troosteloze en uitzichtloze situatie weergeeft door de rol donkerder getimbreerd en dragend te zingen.
Haar ‘addio del passato’ waarmee zij afscheid neemt van het verleden in het vierde bedrijf werd op schrijnende en schitterende wijze weergegeven!!
Koor en orkest onder leiding van Nicola Luisotti deden waren ze goed in waren: Het koor stond steeds klaar om haar morele oordelen te tonen over wat zij zagen gebeuren tussen Violetta en Alfredo en het orkest speelde een rol die verder ging dan het louter begeleiden van de zangers. Het vertelde op haar manier het verhaal over het noodlot van Violetta. 350.000 mensen in 70 landen waren getuige van een prachtige, voorstelling!

 

 

Advertentie

Read Full Post »

Rusalka van Antonin Dvorák de nationale trots van de Tsjechen

Ode aan de maan

Op 5 maart zag ik in de bioscoop van Pathé in Tilburg een schitterende voorstelling van de opera Rusalka. De beelden waren afkomstig van de Metropolitan opera en werden naar maar liefst 2000 bioscopen over de gehele wereld verzonden.
Ondanks de falende invallende tenor tijdens de première op 31 maart 1901 van Dvoráks negende opera Rusalka, beschouwde men de uitvoering in Praag als een groot succes en zijn de Tsjechen deze opera als een nationale coryfee blijven zien, waar ze met gepaste trots regelmatig aan refereren.
Bij het vinden van een nationale identiteit speelde de muziek bij hen sowieso een belangrijke rol. Vooral Smetana (1824- 1884) en Janacek (1854-1928) waren zeer geliefde componisten.
Dvorák (1804-1904) componeerde 10 opera’s, symfonieën en kamermuziek. Zijn bekendste werk was de 9^e symfonie: ‘ Uit de nieuwe wereld.’
Rusalka is een lyrisch sprookje met veel sfeer, op teksten van: Jaroslov Kvapil naar de vertelling ‘Udine’ van Friedrich de la Motte Fouqué, het sprookje ‘De kleine zeemeermin’ van Hans Christian Andersen en het toneelspel ‘Die versunkene Glocke’ van Gerhart Hauptman.

Muziek
Dvorák werd geïnspireerd door het werk van Liszt en Wagner. Met elementen van folkloristische en impressionistische technieken ontwikkelde hij een eigen stijl. In Rusalka zette hij  daarvoor alle stijlmiddelen in om twee tegengestelde werelden te karakteriseren: de zielloze, maar meelevende wezens uit de waterwereld en de over een ziel beschikkende, emotioneel labiele mensen. Hij liet daarbij geen enkel gevoel, hoe klein ook, muzikaal buiten beschouwing. Hij gebruikte klassieke middelen, legde net als Wagner nadruk op motieven en liet de lied- en ariavormen vergezeld gaan van prachtige orkestrale klankkleuren.
Rusalka is een doorgecomponeerde opera, die bij aanvang doet denken aan Das Rheingold als de nimfen ‘Hei-ja- he’ aanheffen in het bijzijn van de Watergeest. Zij maken gebruik van korte staccato-noten en hebben tijdens hun vrolijk klinkende muziek begeleiding van hoge strijkers en houtblazers. De nimfen bewegen zich daarbij sierlijk dansend over het podium.
Al in het eerste bedrijf wordt de toeschouwer door Rusalka een prachtige aria ‘ode aan de maan ‘ voorgeschoteld met prachtig begeleidende orkestmuziek. Dat gebeurt in een sprookjesachtig, natuurrijk decor met een langzaam opschuivende maan en wordt gezongen door de schitterend ogende Kristine Opolais. De lyrisch zingende Letse sopraan was in topvorm. De soms grote toonafstanden van haar partij overbrugde zij schijnbaar moeiteloos.

Toverdrank
 Wat was er aan de hand met de belangrijkste protagonist?
De waternimf Rusalka is niet tevreden met haar natuur. Ze verlangt naar de hartstocht en liefdesgevoelens zoals de mensen die kennen. De nimf is hopeloos verliefd op een prins. Ze wil een ziel! Hoe sterker Rusalka in de ban van de sterfelijke mens komt des temeer vermengen zich de sferen van de sprookjes en de mensenwereld. Voor haar gedaantewisseling in een mens die ze ondergaat dankzij de toverdrank van de heks Jezibaba, uitstekend vertolkt door de Amerikaanse mezzo-sopraan Jamie Barton, moet ze een prijs betalen. Deel van die prijs is dat ze tegen haar prins niet kan praten en hem evenmin de passie kan bieden die hij verlangt. Ze is nu eenmaal een waterwezen. Uiteindelijk zal dat leiden tot een grenzeloos verlangen naar de dood. Want zij voelt zich niet thuis in de mensenwereld maar ook niet in de waterwereld. Ze is ontheemd, een uitgestotene. Alles is ze kwijt, haar charmes, haar identiteit enz. Als een geest dwaalt ze ten langen leste door het bos. Zij is nu noch nimf noch mens, maar een geest.

Uitgestotene
 De Watergeest, met overtuiging vertolkt door de Amerikaanse bas-bariton Eric Owens, waarschuwde Rusalka al voor naderend onheil en voorspelde dat zij verloren zou zijn voor de waterwereld als zij een menselijke gedaante zou aannemen.
De geliefde waar Rusalka zo naar verlangde is een prins die onmiddellijk op haar verliefd werd nadat hij haar zag. Met de eigenaardigheden van Rusalka kan hij niet overweg. Hij verwacht hartstochtelijke omhelzingen en vurige kussen maar krijgt die niet. Bovendien is een gesprek onmogelijk. Hij laat zich daarom tijdens zijn eigen bruiloft gemakkelijk veroveren door een buitenlandse prinses, vertolkt door Katerina Dalayman. Tegen de prinses zegt hij dat Rusalka er alleen maar was voor een kortstondig pleziertje. Toch blijft hij ook verlangen naar Rusalka. Dat houdt tevens een ongelukkige toekomst in voor Rusalka want de heks heeft Rusalka gezegd dat ze terug in het water moet als haar minnaar haar niet trouw blijft en dat ze daar als een uitgestotene door de andere nimfen moet verblijven. De prins beseft het verlies van zijn ware geliefde. Hij dreigt zijn verstand te verliezen. In de derde akte toont hij zijn berouw. Hij kan Rusalka niet vergeten ondanks de koude omhelzingen. Hij is voor een kus van Rusalka zelfs bereid te sterven. De Amerikaanse tenor Brandon Jovanovich maakte zijn rol zowel vocaal als acterend geheel waar. Dat kwam sterk voor het voetlicht tijdens zijn heftige confrontaties met Rusalka en de Watergeest waarbij veel gebruik werd gemaakt van de blaasinstrumenten. Indrukwekkend was ook het slot waarin de langdurige kus van Rusalka de dood betekende voor haar prins, die met zijn goed gecontroleerde stem afscheid van het leven nam. De les van deze opera? De dingen lijken niet wat ze zijn. Voor mij was deze opera echter adembenemend mooi.

Read Full Post »