Jaarverslag opera 2017

Exclusief diner in een salon

We zijn weer een jaartje verder. Nog steeds ben ik een operafanaat. Toch heb ik soms het gevoel dat mijn interesse voor dit muziekgenre sinds ik met mijn vrouw in de Leyhoeve woon wat is terug gelopen. Niet zo heel dikwijls loop ik naar mijn geluidsinstallatie om een cd of dvd op te zetten en van de radio maak ik nauwelijks gebruik. Wel weet ik op tv zo nu en dan Brava of Mezzo te vinden. Het is Tin ons appartement meestal stil. We houden van de stilte. Volgens mij is het zelfs een voorwaarde om, op de momenten dat je er wel voor kiest om naar muziek te luisteren, bewust en vol overgave van een werk optimaal te kunnen genieten.
Toch klopt mijn gevoel niet, want de cijfers wijzen uit dat ik in 2017 maar liefst 40 opera voorstellingen zag. Mijn statistisch materiaal leert me dat ik het afgelopen jaar 28 opera’s buitenshuis heb gezien en 12 binnenkamers. Mijn weblog komt mij goed van pas. Daar staan inmiddels een kleine 300 verslagen op van voorstellingen die ik gezien heb. Zo kan ik zo nu en dan teruglezen wat ik zag en wat ik er over opgetekend heb en tevens overpeinzen of ik me nog kan vinden in mijn eerdere oordelen. Door de factor tijd neem je immers wat meer afstand van wat je voorheen waarnam. Ook de reacties die ik krijg van enkele van mijn circa 160 volgers vergelijk ik wel mijn eigen denkbeelden. Soms leidt dat tot nieuwe inzichten.
Constateerde ik vorig jaar nog dat een aanzienlijk deel van geïnteresseerden in opera afkerig is van atonale en zogenaamde regieopera’s. Ook dit jaar bleek dat het geval wanneer er wel applaus was voor het muzikale aspect van een opera maar de regisseur uitgeboeht werd. Ook nieuwe of zeldzaam uitgevoerde werken zijn soms bij voorbaat niet welkom bij de “ gemiddelde “ operaliefhebber. Twee recente voorbeelden zijn de door de Metropolitan Opera opgevoerde opera van Thomas Adès  ‘ The Exterminating Angel ‘ en de door slechts drie personen bezochte ‘ Hänsel und Gretel ‘ van Humperdinck in de Pathébioscoop in Tilburg daags voor kerstmis.
Ook zijn veel mensen blijkbaar angstig om naar opera’s te gaan van Richard Wagner en Richard Strauss. Deze worden bestempeld als zwaar. Mensen willen kennelijk gemakkelijk consumeren. Ze vinden het werk van beide componisten niet melodieus en toegangkelijk genoeg. Ik denk dat ze niet dol zijn op  symfonisch getinte opera’s. Te bombastisch is hun oordeel. Vermoedelijk neemt men te weinig tijd om zich voor te bereiden op dit operagenre en haakt men voortijdig af.
Net als eind vorig jaar ging ik deze dagen op zoek naar voorstellingen die me in 2017 hebben gefascineerd. Het viel me daarbij op dat de door mij genomineerde voorstellingen ook bijna altijd verbonden zijn met tenminste één zanger of zangeres die een bijzondere prestatie op de planken zette.

‘ The Exterminating Angel ‘ van Thomas Adès
Laat ik beginnen met de door de Metropolitan Opera opgevoerde voorstelling van de opera ‘ The Exterminating Angel.’ Die gaat over een niet alledaags onderwerp.  Operabezoekers komen na afloop van een voorstelling samen in een groot huis voor een exclusief diner in een salon maar slagen er na de   maaltijd niet in om het pand te verlaten. Er gebeurt daar van alles met vijftien mensen wat voer is voor psychologen. Aan de muziek, die zeer heftig is, en verschillende stijlen vertegenwoordigt, geen echte aria’s kent maar wel sterk is georkestreerd, moest ik wel enige tijd wennen. Toen dat gewenningsproces voorbij was kon ik van de compositie genieten. De opera wordt gekenmerkt door wanhoop en verwarring. Belangrijke solisten waren Audrey Luna, Amanda Echalaz, Sally Matthews en Rod Gilfry.
Het was mooi om mee te maken hoe een moderne componist wist door te dringen tot het repertoire van de Met dat bijna uitsluitend bestaat uit werk gecomponeerd tussen 1600 en 1910.

‘ Norma’ van Vincenzo Bellini
Van de opera Norma van Bellini zag ik ook drie verschillende opnamen. Eén uitvoering was afkomstig van een nog redelijk goede video-opname uit 1978 met Joan Sutherland in de hoofdrol. Het was imponerend om deze diva weer te horen al was ze in dat jaar over haar hoogtepunt heen en was haar

Sondra Radvanovsky

wijze van acteren net als de gehele opname, tamelijk ouderwets. Fantastisch was daarentegen het optreden van de Amerikaanse sopraan Sondra Radvanovsky (1969) als Norma zowel in het Gran Teatre Liceu in Barcelona als in de Metropolitan Opera in New York. Moeiteloos pakte ze tijdens haar lastige aria’s de vele topnoten op zonder er een te missen en ze wisselde die af met een beheerst pianissimo. Haar acteerprestaties waren top. In Barcelona liet zij een autoritaire, trotse en sterke Norma zien. In New York daarentegen een zeer kwetsbare vrouw. Voor beide interpretaties zijn sterke argumenten voorhanden. Voor mij was Sondra Radvanovsky een van de beste sopranen van het jaar 2017. Wereldklasse! Haar prestatie droeg in ruime mate bij aan de twee grandioze voorstellingen van Norma.

‘ Das Rheingold ‘ van Richard Wagner
Het bezoek aan het operatheater in Duisburg was een goede keus van Operaclub Nederland. Het operahuis maakt samen met dat van Düsseldorf deel uit van “ Oper am Rhein “. Een nieuwe creatie van Der Ring des Nibelungen staat op stapel. De eerste opera van het viertal, waaruit de Ring bestaat, is das Rheingold. Ik zag in december een uitstekende voorstelling onder leiding van dirigent Axel Kober. De regie was van Dietrich Hilsdorf. Ook daar was niks mis mee. De opera laat de liefdeloosheid van de goden zien: diefstal, financiële oplichting, afpersing, moord en slavernij. Somberheid troef maar uitdagend genoeg om binnenkort een vervolg van de tetralogie mee te maken met die Walküre. Een aanrader.

‘ Der Ring des Nibelungen’ van Richard Wagner
Prachtig weer in mei veraangenaamde het verblijf in Wiesbaden waar ik met mijn vrouw en een bevriend echtpaar verbleef om te genieten van de vier opera’s van Der Ring des Nibelungen.

Evelyn Herlitzius

Het gaat te ver om hierover binnen deze context uit te weiden maar het waren onvergetelijke voorstellingen waarvan we allen erg hebben genoten. Toch kan ik niet voorbij gaan aan een van mijn favoriete zangeressen, nl. Evelyn Herlitzius. Alleen voor haar zou ik al naar Wiesbaden zijn gereisd. Ik had haar een paar jaar eerder in Essen zien optreden als Isolde in de opera Tristan und Isolde. Ze was in topvorm en in mijn ogen een ideale Wagnervertolkster. In Wiesbaden was zij een fantastische Brünnhilde die in expressie en stemkracht ieder de baas was. En ze bleek opnieuw een ware  voordrachtkunstenares  te zijn.

‘ Salomé ’ van Richard Strauss
In juni hoorde ik op de radio een rechtstreekse uitzending van Salomé van Richard Strauss. De uitvoering was van onze Nationale Opera vanuit het Muziektheater van Amsterdam o.l.v. dirigent Gatti. De regie was van Ivo van Hove. Een paar dagen later werd deze uitvoering uitgezonden op de televisie door Mezzo. Radio- en televisie-uitzending  bleken een uitstekende aanvulling op elkaar te zijn. De titelrol was vergeven aan de Zweedse sopraan Malin Byström. Een goede keuze. Ze zong prachtig, acteerde voortreffelijk en inspireerde andere protagonisten mee te doen aan de sluierdans. Zij won door haar voortreffelijk optreden de Prix d’ Amis van de vrienden van de Nationale Opera.

A.Rachvelishvilli

 ‘De bruid van de Tsaar’ van Rimski Korsakov.
Ik was na afloop van de televisie-uitzending van Mezzo verkocht. De dvd van de opera ‘ De bruid van de Tsaar ‘ van Rimski Korsakov  ga ik bestellen. Prachtige, spannende muziek die ik nog nooit had gehoord  en……een fantastische mezzosopraan die mijn hart stal. Anita Rachvelishvilli heet ze. Een naam die u beslist moet onthouden.

 

‘ Werther‘ van Jules Massenet

J.Kaufman

Weer een opera die je hart sneller doet kloppen. Wel weer een en al treurnis, maar de elegante melodieën van de componist die flirt met Rossini en Wagner staan garant voor een avond die je niet gemakkelijk vergeet. De opera gaat over een onbeantwoorde liefde die eindigt met een zelfmoord door Werther en groot verdriet van Charlotte  op wie hij verliefd was. Jonas Kaufman was een Werther uit duizenden en Sophie Koch zijn uitstekende tegenspeelster.

‘Das Wunder der Heliane‘ van Erich Wolfgang Korngold (1897-1957)
Weer een opera die ik nog nooit eerder zag en die zelden wordt uitgevoerd. De Vlaamse Opera zorgde voor een nieuwe productie. De partituur bevat lastige partijen voor orkest en zangers. Korngolds opera kent verrassende klanken, enkele atonale passages, een reeks dissonanten en veel wisselende toonsoorten. Maar ook een tapijt van zinnelijke akkoorden met een hypnotiserend effect. Een opera die meer dan de moeite waard is maar waar de belangstelling niet groot voor was.
Een werk dat ik graag nog eens zou willen zien.

Operaclub Nederland
Als trouw lid van de Operaclub Nederland bezocht ik enkele bijeenkomsten om de onderlinge band met andere operaliefhebbers te verstevigen en op een daarvan was er een uitstekende presentatie van Wim School. Hij wist zijn toehoorders aan de hand van videobeelden te boeien met een analyse van de opera Das Rheingold en hen mede daardoor voor te bereiden op een bezoek aan een uitvoering van dit werk van Richard Wagner in Duisburg.
Een ander hoogtepunt van de Operaclub was de viering van het 35 jarig jubileum in juni. Met twee volle bussen togen we naar het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam. 40 orkestleden, de Russische sopraan Olga Zinovieva en de Britse bariton Andrew Slater lieten ons onder leiding van showdirigent Pieter Jan Leusink genieten van aria’s en duetten van verschillende componisten.
De feestelijke dag werd afgesloten met een voortreffelijk diner in restaurant Rosarium.

Internationaal Vocalisten Concours
Heerlijk om daar weer bij te zijn. Relatief veel jonge mensen die niet alleen strijden om de geldprijzen maar die vooral willen werken aan hun carrière en hun hart hebben verpand aan opera en oratorium. Zoals altijd was de sfeer prima in het Theater aan de Parade in Den Bosch. En ook de jury bestond weer uit een aantal prominenten die hun sporen hebben verdiend in de toptheaters van de wereld.
Er waren bezoekers zoals ondergetekende, die probeerden te voorspellen wie de toekomstige winnares zou worden. Nou ik zat er behoorlijk naast toen ik de Poolse Kinga Borowska als winnares aanwees. Dat ging niet door want tot winnares werd uitgeroepen de Chinese mezzosopraan Yajie Zhang.

Masterclasses

J.Larmore

Tijdens het IVC werden er ook voor de deelnemers openbare masterclasses gehouden. Die van Jennifer Larmore woonde ik bij. Het was niet alleen heel leerzaam voor de jonge zanger maar ook voor het publiek dat door Larmore werd betrokken bij de lichamelijke ontspanningsoefeningen.
“ Het wordt leuk” voorspelde de geroutineerde Larmore. Dat werd het ook met verbluffende resultaten, want de zangers die zich waagden aan haar instructies bleken na 20 minuten hard werken niet langer een stijve zanger of zangeres te zijn maar mensen die nu wisten hoe zij zich moesten gedragen in hun ruimte op het podium en bovendien leerden zij hoe hun handen te gebruiken tijdens hun voordracht.  Sommigen ondergingen een metamorfose!

Diversiteit opera’s
Zoals hiervoor al vermeld zag ik in 2017 40 opera’s. Dat waren 43% Italiaanse, 28% Duitse, 10% Franse en de overige 19% bestond uit Russische, Tsjechische en Engelse opera’s. Zo op het oog lijkt mijn voorkeur uit te gaan naar Italiaanse opera’s. In ieder geval is dat begrijpelijk omdat daar de wortels van mijn belangstelling voor het fenomeen opera liggen. De koppositie van de Italiaanse opera’ s is ook te danken aan het grotere aanbod van de werken uit het land van belcanto. ‘Opera in Symfonie ‘ bijvoorbeeld programmeerde voor 2018 slechts één werk dat niet van Italiaanse afkomst is. Zelden worden Franse of Russische opera’s gepresenteerd.

Stemproblemen en overlijden
In de operawereld lijkt niet zo heel veel veranderd. Placido Domingo is niet kapot te krijgen. Hij zingt in 2018 de opera Luisa Miller van Verdi. De terugkeer van de tenor Rolando Villazon verloopt moeizaam. Hij regisseerde onlangs met succes een uitvoering van La Traviata van Verdi. Grote rollen in opera’s zijn vermoedelijk vanwege zijn stemproblemen niet meer voor hem weggelegd. Jonas Kaufmann staat na zijn herstel van stemproblemen wel weer op het podium maar besloot om privéredenen het aantal optredens bij de Met te verminderen.

D.Hvorostovsky

De operawereld werd op 22 november opgeschrikt door het overlijden van de Russische bariton Hvorostovski. Hij overleed op 55 jarige leeftijd in Londen. Mijn herinnering aan zijn optreden in 1962 in Tilburg, daags nadat hij het concours ‘The Singer of The world‘ in Cardiff had gewonnen, is me nog steeds dierbaar. Met hem ging in 2017 niet alleen een voortreffelijk zanger verloren maar ook een sterke persoonlijkheid.

 

Nieuwjaar

Proost!

2018 staat voor de deur. Een goede reden om u een gezond nieuwjaar te wensen. Wellicht kan opera daar een rol bij spelen. Ook het bewustzijn over wat zich in de wereld afspeelt is daarbij van belang. Muziek kan ons in ieder geval troost bieden en stimuleren tot nadenken in moeilijke omstandigheden. Ik wens iedereen daarom veel mooie muzikale ervaringen in 2018. Kijk met een frisse, positieve blik de toekomst in. Bedankt voor de aandacht die jullie schonken aan mijn reportages op mijn weblog.

Peter Année

Advertentie

Read Full Post »

Kerstmis voor Hänsel und Gretel?

Een tafel met allerlei lekkers

  Zondag voor Kerstmis. 24-12-2017.10.40 uur. Ik loop over het Pieter Vreedeplein in Tilburg. Het is al druk in de stad. Veel mensen lopen te sjouwen met volle tassen op weg naar hun kerstfeest. Anderen zitten in kermisattracties die vanwege de kerst op het plein zijn opgesteld. De mensen hebben het naar hun zin.

Ik loop de Pathébioscoop in. Daar begint om 11.00 een speciaal voor de kerst geplande opera. Een opera die gaat over een arm gezin waar de kinderen honger lijden en hun moeder haar twee kinderen een bos instuurt om voedsel te zoeken. Ik heb het over Hänsel und Gretel van Engelbert Hümperdinck (1854-1921). De componist schreef het werk in 1891 en 1892 en het ging in 1893  op 23 december 1893 in première in het Hofheater in Weimar. Dirigent was  Richard Strauss.
Deze opera is sinds de eerste uitvoering verbonden aan kerstmis en wordt daarom meestal rond Kerstmis veelal uitgevoerd. Ik verwachtte een behoorlijk, publieke belangstelling maar trof tot mijn verbazing slechts twee mensen aan. Het was bizar. Dat had ik nog nooit meegemaakt. Hoewel? Nog niet zo lang geleden werd net als nu een opera vanuit de Metropolitan Opera van New York doorgeseind naar talloze theaters in de wereld. Een opera gecomponeerd in 2016: ‘ The Exterminating Angel ‘ van Thomas Andès. Ook toen trof ik een bijna lege zaal aan. De gedachte dat operapubliek alleen maar belangstelling heeft voor werk dat een zekere bekendheid heeft waarvan men weet dat men zal genieten van toegankelijke bekende melodieën, shockeerde me.
Slagroomtaarten
Dat de opera Hänsel und Gretel enige associatie oproept met allerlei kerstacties waarin mensen worden aangemoedigd om ook armen hulp te bieden is niet zo gek, maar de regisseur in New York maakte het wel heel erg bont door de passage waarin Hänsel en Gretel willen gaan knabbelen aan het huisje van de boze heks te vervangen door een kamer waar op een grote tafel een waar luilekkerland was gecreëerd. Grote slagroomtaarten, cakes en allerlei gerechten lagen voor het grijpen en waren speciaal aan de Met geschonken voor deze opera. De bedoeling was natuurlijk dat Hans en Grietje hun honger met al dat lekkers stilden om vervolgens de oven in te gaan en te veranderen in peperkoek. Door een list van het jonge tweetal ging de “knabbelheks” zelf de oven in. U kent het verhaal van de gebroeders Grimm natuurlijk wel. De aanblik van al het overdreven “ lekkers “ deed me onwillekeurig weer denken aan de kerstfeesten waar overdaad gewoon is en armen te schraal worden bedeeld.

De heks propt wat lekkers in de mond van Gretel

 De opera duurt twee uur en bestaat uit door volksmuziek geïnspireerde mooie, meestal vrolijke melodieën. Met de zang was niets mis. De solisten waren prima: denk aan de bekende namen Alice Coote (uitstekende zangeres en actrice), Christine Schäfer, Rosalind Plowright en Philip Langridge. Dirigent Vladimir Jurowski zorgde voor een uitstekende muzikale orkestratie van een werk dat zeker Wagneriaanse trekjes heeft. Het was heel prettig om deze sprookjesopera, waarvan de opname was gemaakt in 2008, te zien met uitzondering van de scène met die decadente snoeptafel. Maar dat heeft te maken met mijn persoonlijke smaak.

Om 13.00 uur verliet ik de bioscoop. Het was nog drukker in de stad dan twee uur eerder. Ik zag overal mensen, heel veel mensen. Maar in het theater te weinig. Een dergelijke voorstelling liever voortaan op een andere dag!

 

 

Read Full Post »

Nostalgisch weerzien met Joan Sutherland

Links: Joan Sutherland

De opera Norma van Bellini was voor de jaren veertig decennialang niet op het podium in de grote theaters geweest tot Maria Callas in 1948 in Florence haar opwachting maakte. Zij verraste de operawereld met een uitvoering van de titelrol die een hypnotiserend effect had op de toeschouwers. Ze werd daardoor meteen een nieuwe ster en zou die rol tussen 1948 en 1964 maar liefst 89 keer in theaters over de hele wereld zingen. In haar voetspoor volgden andere grote zangeressen zoals Montserrat Caballé, Christina Deutekom en Joan Sutherland. Vooral de Australische Sutherland maakte in Europa furore. Tussen 1964 en 1985 werden 12 video opnamen van haar Norma gemaakt. Tot voor enkele dagen had ik geen enkele daarvan gezien terwijl ik toch nieuwsgierig was om haar voordracht te vergelijken met Callas, van wie we helaas geen totale registratie hebben op video en met de huidige 48 jarige Amerikaanse topsopraan Sondra Radvanovsky. Van laatste genoemde is een uitmuntende modernere opname in de handel die ik al eerder onder uw aandacht bracht.
Ontroering
Donderdag 21 december 2017 werd een in 1978 gemaakte opname van Norma met Dame Joan Sutherland gepresenteerd door ‘ Opera in Symfonie ‘ in Tilburg Noord.
Het werd een interessante avond vooral nadat de geluidsinstallatie na de pauze wat was bijgesteld en het geluid van deze oude opname meer dan redelijk goed doorkwam. Jammer was dat in 1978 de operadiva al over haar hoogtepunt heen was en haar hoge noten niet meer zo stralend als voorheen klonken. Bovendien bleken haar criticasters gelijk te hebben door haar acteerprestatie doorgaans niet zo hoog aan te slaan. Haar zang ontroerde me echter wel al was zij niet de autoriteit die Norma moet uitstralen zoals ik die voor ogen heb.

De rol van Aldagisa werd uitstekend vertolkt door Margreta Elkins. Zij bleek een mooie, gevoelige mezzosopraan te zijn die de twee lastige grote duetten met haar rivaal Norma zeer goed doorstond. Ronald Stevens geldt niet als de grootste Pollione die ik ooit hoorde, maar het optreden van deze heldentenor was verrassend goed. De bas Clifford Grant als leider van de Galliërs was een solide Oroveso. Dirigent Richard Bonynge, de echtgenoot van Johan Sutherland, leidde zijn orkest met vaste hand.
De regie van Sandro Sequi was zonder meer ouderwets maar daar hadden de vijftig  aanwezigen geen enkele moeite mee.
Nostalgisch
Voor mij was het optreden van Joan Sutherland een nostalgisch moment omdat het me herinnert aan haar optreden in 1978 in de Stadsschouwburg in Amsterdam, waarin ik haar zag optreden in Norma. Gek genoeg weet ik niet meer hoe die uitvoering er uitzag. Wel weet ik dat ik onder de indruk was van haar zang. En ik niet alleen. Zij maakte een verpletterende indruk op het publiek.

In september 1990 beëindigde Joan Sutherland haar carrière na 1750 optredens. Fijn dat ik haar na zoveel jaar weer kon bewonderen in Tilburg Noord.

Read Full Post »

Interessante regie bij Werther van Opera Zuid

Afgelopen donderdag zag ik in de schouwburg in Tilburg de opera Werther van Jules Massenet uitgevoerd door Opera Zuid. Met gemengde gevoelens verliet ik na afloop de zaal. Regisseur Sybrand van der Werf had een aantrekkelijke en interessante voorstelling op de planken gebracht met verplaatsbare, witte, strakke decors die bewondering oogstten. De vormgeving van de opera kreeg gestalte door wisselende opstellingen van de decorelementen waarbij de burgerlijke cultuur en leefomstandigheden van het gezin met Charlotte zichtbaar werden.

Verrassing
In de personenregie van Van der Werf  kon ik me niet echt vinden al had hij voor het publiek wel een interessante verrassing in petto. Voor enige uitleg moet ik naar het libretto. Charlotte heeft haar moeder op haar sterfbed moeten beloven na haar dood voor het gezin met zeven jonge kinderen en haar echtgenoot te zorgen en ze beloofde te zullen trouwen met een zekere Albert. Al spoedig wordt duidelijk dat haar hart niet uitgaat naar de oppervlakkige Albert maar naar de eenzame Werther die op haar pad komt en die haar meeneemt naar een bal. Van een vervolgafspraak komt het niet. Albert is tijdens Charlotte’s dansuitje van een reis thuisgekomen en integreert in het burgerlijk leventje van de familie en trouwt met haar. Werther ontmoet later Charlotte bij toeval en ervaart dat zijn gevoelens voor haar niet zullen worden beantwoord. Hij kan niet verkroppen dat het voorwerp van zijn onstuimige liefde aan de arm van Albert door het leven gaat. Een dialoog tussen Charlotte en Werther leidt er toe dat zij hem wegstuurt en hem tot kerstmis niet wil zien.  Ondertussen zien de toeschouwers een mysterieuze, gesluierde vrouwelijke gestalte op het podium in een zwijgende rol. Zij is steeds nadrukkelijk aanwezig in de buurt van Charlotte wanneer die denkt aan Werther of zijn brieven leest. Het is de gestalte van de overleden moeder van Charlotte. Een creatief idee van de regisseur! Charlotte voelt daardoor steeds haar ogen op zich gericht zodat ze zich steeds aan de door haar gedane beloften aan haar moeder herinnert. Haar plichtsbesef en haar strenge geweten verhinderen ons zelfs een inkijkje in de zielsverbondenheid tussen deze twee jonge mensen, behalve die ene keer wanneer ze tijdens een emotioneel moment even in de armen van Werther valt. Ze ziet dat ze zich  ‘vergist ’ en is zich andermaal bewust van de eed aan haar moeder, gesymboliseerd door de steeds weer aanwezige moedergestalte.
In de slotscène wordt haar dwangmatig gedrag nog versterkt wanneer er zelfs vijf dezelfde gestalten haar verhinderen om de gewonde Werther fysiek bij te staan. Ze bekijkt op afstand hoe hij worstelt met de dood na zijn suïcidepoging en geeft hem uiteindelijk de kus waarnaar zij beiden hartstochtelijk verlangden. Maar zij kan ook daarna niet mentaal en fysiek dichter bij Werther komen door de aanwezigheid van de vijf mystieke gestalten. Na afloop vraag je je af wie schuldig is aan de dood van Werther. Eveneens dringt zich de vraag op of een stervende moeder zo mag inspelen op de toekomst van haar kind, in dit geval Charlotte.

Treurnis
Vanwaar die treurnis die deze opera uitademt? In essentie gaat deze opera over eenzaamheid en het kijken in de menselijke ziel van iemand die lijdt aan een onbeantwoorde liefde. Jules Massenet (1842-1912) las ruim 100 jaar na het verschijnen van het tweede werk van Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) diens briefroman ‘ Die Leiden des jungen Werthers.’ Een boek dat in 1774 veel emoties teweeg bracht en zelfs leidde tot een hype aan suïcide door jonge mensen, die zich herkenden in de problematiek. Goethe heeft zelf het leed ervaren. Zijn liefde voor Charlotte Buff was kennelijk onvoldoende om die om te zetten in een vaste relatie. Toen bovendien nog een kennis van de dichter zelfmoord pleegde, bood de koppeling van deze twee feiten voldoende stof voor het trieste verhaal van Werther. Jules Massenet die maar liefst 27 opera’ s op zijn palmares heeft staan zoals Manon, Le Cid, Thais en Cendrillon had met Werther bij de première  in het Hoftheater in Wenen in 1892 groot succes.
   Onmogelijke liefde
Vanuit het perspectief van de zang ging ik niet geheel tevreden naar huis. Wanneer ik denk aan Werther dan heb ik een jonge man voor ogen die gekweld wordt door zijn onbeantwoorde liefde. Wat kan erger zijn? De lyrische tenor Eric Fennel uit zich wel in woord en gebaar maar met zijn mooie slanke stem, is hij niet in staat om zijn gebrek aan volume te compenseren. Daardoor konden de meest heftige en dramatische gevoelens, begeleid door het goed spelende orkest onder leiding van dirigent Pieter-Jelle de Boer, niet tot hun recht komen.

Sopraan  Florieke Beelen had meer volumineus vermogen. Op haar zang was behoudens een uitglijertje in de finale niet zo veel aan te merken maar ze had een lastige rol omdat ze mentaal veel te verwerken kreeg. Ze bleef op het podium door het libretto waarin ze werd uitgedaagd afstandelijk ten opzichte van Werther te acteren een koele kikker. Maar zelfs in de dramatische zelfmoordscène vindt ze haar tegenspeler niet en blijven beiden onbereikbaar voor elkaar. De rollen van de  bariton Ivan Thirion als Albert en Anna Emilianova werden goed ingevuld. Albert heeft een zakelijke opvatting over de liefde en blijkt geen psycholoog wanneer hij zijn rivaal Werther voorstelt aan te pappen met Charlottes zusje Sophie nu Charlotte zijn vrouw is. Je moet het maar durven.

De muziek van Massenet is heerlijk om naar te luisteren. De componist flirt met Puccini en Wagner en de violen hebben een partij die me zeer aanspreekt. Gedurende de opera is er een leitmotief dat tijdens emotionele momenten steeds terugkeert en je het gevoel geeft dat het bij de liefde hoort. Jammer dat die vanavond onbeantwoord bleef.

 

Read Full Post »

Das Rheingold in Oper am Rhein succesvol

 Zondag 3 december 2017. Ik ga weer op reis met Operaclub Nederland. Naar Duisburg om precies te zijn. Met ruim 50 leden gaan we genieten van de eenakter Das Rheingold. Een werk dat aan de basis staat van Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner.

Regie
Ik was benieuwd of ik dit werk, dat ik ongeveer al 20 keer zag opnieuw met hetzelfde enthousiasme zou omarmen zoals meestal het geval is. Ja hoor, ik genoot net als voorheen. Waarom? Ik vond de uitvoering onder leiding van dirigent Axel Kober en in de regie van Dietrich Hilsdorf spannend en aangrijpend. Nog steeds begrijp ik niet dat Hilsdorf na de première uitgeboeht werd. Mensen die de moeite namen om de synopsis door te lezen, hadden m.i. geen moete om deze opera te volgen. Van regietheater kon men ook al niet spreken. Of is het ontbreken van Rijnwater al voldoende om van een afkeurenswaardige regie te spreken? De opera speelde zich voornamelijk af in een ruimte die voorzien was van een paar multifunctionele tafels en een veelvuldig door de Rijndochters gebruikte trap. Tijdens de uitbeelding van de scene diep onder de aardbodem in Nibelheim, toen Wotan en Loge een bezoek brachten aan Mime en Alberich om de gouden Ring van   laatstgenoemde te stelen, reden door dezelfde, nu onguur belichte ruimte, trollies met door de zwoegende Nibelungen gedolven goud. Goud dat later aangewend werd als losgeld om Alberich te bevrijden van zijn plaaggeesten en later Freia uit haar gevangenschap bij de twee reuzen. De sfeer ademde criminaliteit en bedrog uit van een bedrijf dat geleid wordt met een kapitalistische machtspolitiek.

Muziek
Muzikaal viel er heel wat te beleven. Het orkest speelde, zoals iemand terecht opmerkte, alsof Wagner de gehele partituur had geschreven met het woord ‘ forte ‘ in de kantlijn. Er was daardoor te weinig nuance. Een voorbeeld ervoer ik toen de gouden appeltjes van Freia niet langer meer hun werk deden en de goden slaperig werden en hun vitaliteit verloren. Ook de opening van das Rheingold bood te weinig nuance. Ik meen dat de 135 openingsmaten voortvloeiend uit de noot ‘es’ al heel snel te luid klonken waardoor de ontwikkeling van de schepping verbeeld door een aanzwellend geluid niet tot gelding kwam. Soms moesten de zangers, die toch over een stevig volume beschikten, alle zeilen bijzetten om verstaanbaar te blijven. Gelukkig lukte het de meeste zangers wel. Over de protagonisten trouwens alle lof. Uitschieters naar beneden heb ik niet opgemerkt wel naar boven. Met name de baritons Alberich Stefan Heidemann als Alberich en James Rutherford als Wotan, bevielen me, evenals de drie Rijndochters, uitstekend. Die laatsten waren opvallend aanwezig tijdens de lancering van het plan van Loge om de ring te stelen. Loge wist dat de drie Rijndochters het verlies van het goud hevig betreurden. Zij hoorden het plan aan zonder een noot te zingen. De rol van Erda werd goed vertolkt door Suzan Mc Lean die Iryna Vakula verving. Anna Princeva was een uitstekende Freia die haar gijzeling bij de reuzen al flirtend met Fasolt onderging. Met moeite nam ze afscheid van hem toen hij werd omgebracht door zijn egoïstische broer. Thorsten Grümbel en Lukasz Konieczny vormden tot de broedermoord een aardig koppel.

Foute boel
Opvallend was de opkomst van Wotan in een rolstoel, hij zag er heel oud uit. Wie veronderstelde dat hij wegens een ernstige handicap moeilijk kon lopen kwam bedrogen uit. Hij transformeerde al snel tot een man van middelbare leeftijd die absoluut gevrijwaard was van een lichamelijke handicap. Dat was voor de toeschouwers het eerste bedrog op het podium dat niet in het libretto van Wagner is opgetekend. Wel zijn door librettist en componist een reeks misdrijven in het libretto opgenomen die in ons land tot stevige gevangenisstraffen zouden leiden.

1 Diefstal van het Rijngoud door Alberich. 2 Ontvoering van Freia door de reuzen. 3 De moord van Faffner op zijn broer Fasolt. 4.Vrijheidsberoving en afpersing van Alberich door Loge en Wotan. 5 Het niet nakomen van financiële vergoedingen aan de reuzen voor hun arbeid aan de bouw van het Walhalla. 6 Het onder dwang de Nibelungen slavenarbeid laten verrichten door Alberich.

Loge, Wotan en Fricka

Te veel ellende eigenlijk om op te noemen. Daarom wordt Das Rheingold ook wel de opera van de liefdeloosheid van de goden genoemd. De bekende Nederlandse auteur Simon Vestdijk steekt daar de draak mee door deze opera een  ‘ operette van de goden ‘ te noemen. Hoe kon Vestdijk dit beweren? Een operette wordt veelal gedefinieerd als een muziekstuk dat lijkt op een opera maar minder serieus is. Das Rheingold is wel degelijk een serieus stuk. Ik ben het niet eens met de schrijver. Let maar eens op Wotans’ woorden in de slotfase wanneer hij beseft dat het binnentreden van de door de reuzen gebouwde burcht slechts een etappezege is. Zijn entree is moeizaam verworven en hij vreest voor de vloek van Alberich. Hij wil de Ring terug hebben maar dat sluit een gevaar in want Fasolt werd door Faffner gedood toen die slechts een kort moment de ring in zijn bezit had. Alberich zal zeker de Ring trachten terug te veroveren. Hij is dus Wotans gevaarlijkste tegenstander. Daarom moet er een leger komen dat wil vechten tegen Alberich en een vrije held die niet aan contracten is gebonden. Dat moet Sigmund worden. Wordt vervolgd in Die Walküre.
Wanneer je Das Rheingold de moeite waard vond, ga dan ook naar Die Walküre. Ik ga als ik kan. De voorstelling was prima! Goede keus Operaclub Nederland!

Read Full Post »