Boeiende ‘ Hamlet ‘ van Ambroise Thomas door OPERA2DAY

 Het was een avond (27-2-2018) vol verrassingen in de schouwburg van Tilburg. Na een interessante inleiding op de opera Hamlet van de componist Ambroise Thomas (1811-1896) volgde onmiddellijk daarna een proloog in de foyer. Terwijl veel mensen, die de kou trotseerden, zich nog ontdeden van hun winterjassen, trok een korte stoet met blazers en zangers al musicerend met in hun midden de lijkkist van Hamlets vader naar de grote zaal om de baar midden op het podium te plaatsen. Dat was erg indrukwekkend. Daarmee maakte de regisseur het publiek vooraf al gevoelig voor het trieste drama dat was aangekondigd als een psychologische thriller.

Een tweede verrassing was de in grote getale aanwezigheid van jeugdige bezoekers. Zoveel jongeren heb ik in geen jaren gezien bij een opera. Die aandacht en enthousiasme voor een muziekgenre, waarvan een deel van de oudere generatie wil voorkomen dat er allerlei vernieuwingen worden doorgevoerd waar zij niet mee kunnen leven, stemde me hoopvol.

Boeiende voorstelling
Hamlet van Thomas wordt gerekend tot de zogenaamde “Grande Opéra”. Je kunt dan rekenen op grote decors, een kostbare aankleding, tenminste één massascène, een aansprekend ballet en liefst ook een historisch onderwerp. Het spektakel omvat 4 bedrijven en neemt dan meer dan vier uur in beslag en het is bovendien zeer kostbaar.
Opera2day is een Haags gezelschap dat al 10 jaar bestaat en wil laten zien dat je met beperkte financiële middelen toch een boeiende operavoorstelling kunt maken. Hoezo? Er waren geen kostbare decors. In plaats daarvan werd er op een intelligente manier gebruik gemaakt van video-en filmopnamen, die toonden hoe situaties op het podium werden beleefd in het hoofd van een of meerdere acteurs. Hier was echt sprake van toegevoegde waarde. Een aansprekend ballet was er niet maar de voorstelling leed er niet onder omdat de producers het werk tot tweeëneenhalf uur terug brachten en de essentie van het werk boeiend uitbeeldden. Wie onbevangen naar de voorstelling keek, genoot van het gebodene. Zelf had ik er moeite mee dat een groot orkest ontbrak, dat was namelijk teruggebracht tot 14 musici die het weliswaar knap deden met een gearrangeerde partituur maar het klankgemiddelde van de originele partituur onvoldoende kon compenseren. Dat massascenes ontbraken was niet te merken. De passages voor een koor werden uitgevoerd door alle beschikbare protagonisten. Op het podium stonden zangers die hun mannetje stonden ondanks het feit dat er akoestisch soms iets niet goed bij mij binnenkwam en het eerste beste duet niet echt slaagde. Was er geluidsversterking in het geding?

Drijfveren
William Shakespeare schreef zijn toneelstuk Hamlet, dat gaat over de menselijke drijfveren zoals liefde, idealisme, jaloezie en wraak, tussen 1600 en 1602. Michel Carré en Jules Barbier schreven op basis van dit stuk een libretto. De première was op 9 maart 1868 in de opera van Parijs.

De cast

Waanzinaria van Ophélie

Hoofdpersoon is de geest van de vader van Hamlet die de gehele voorstelling fysiek of op videobeeld aanwezig is. Acteur Joop Keesmaat speelt deze rol zonder zelf te zingen. Dat doet de onzichtbare bas Yauz Arman Isleker voor hem. De graftombe van Hamlets vader staat midden op het toneel. Het bruiloftsmaal van koningin Gertrude en koning Claudius, die zijn broer, Hamlets vader, vermoordde, vindt plaats boven het graf. De rol van Claudius werd goed vertolkt door Martijn Sanders. Martina Prins als koningin Gertrude beschikt over een volumineuze sopraan en paste zich goed aan en zong de dialoog toen zij door Hamlet werd bedreigd uitstekend. De Hamlet door Quirijn de Lang werd zeer geloofwaardig ingevuld. Hamlet is erg gedeprimeerd over de gifmoord op zijn vader en het overhaaste huwelijk van zijn moeder met zijn oom Claudius, die nu koning is. De jonge man is vervuld van haat en wil wraak! Hij vond dat het zijn taak was de dood van zijn vader te wreken maar aarzelde wanneer de gelegenheid zich voordeed. De acteerprestatie en de vocale voordracht van De Lang stonden in het teken van een personage met een existentiële twijfel. Zijn bariton won naar mate de voorstelling vorderde aan kracht.Het optreden van de sopraan Lucie Chartin als Ophélie, de geliefde van Hamlet, kwam tot een hoogtepunt tijdens haar waanzinaria waarin ze meester bleef over de lastige, met hysterie gezongen coloraturen. Haar waanzin veroorzaakt door de verslechterde verhouding met Hamlet, leidt tot haar zelfdoding. Na haar begrafenis en na de oproep van zijn vader om nu echt wraak te nemen op Claudius voltrekt Hamlet het vonnis. Zijn laatste daad in deze voorstelling is die van suïcide. Andere versies van deze opera leiden tot een andere finale. Meestal wordt dan Hamlet door het volk tot koning uitgeroepen.
Deze opera kent veel prachtige scènes. Heel bijzonder vond ik de vondst van regisseur Van Veggel van de scène waarin Hamlet de moord op zijn vader laat naspelen door een groep artiesten voor koning Claudius, koningin Gertrude en de rest van de hofhouding omdat zij geïnteresseerd zijn in drank en entertainment. Als koning Claudius door heeft wat er nagespeeld wordt zijn de rapen gaar. Van Veggel laat Hamlet een opgestelde camera inzoomen op de ogen van Claudius en zegt heel koeltjes: ‘ Sire U   verbleekt.’

Tenslotte: Opera2Day is er in geslaagd in een nieuwe compacte versie van Hamlet opera, film en videobeelden te laten samensmelten om diep te kunnen doordringen in de gedachtewereld van de personages. Het publiek toonde zich na afloop van de voorstelling uitermate enthousiast. Ik ben benieuwd naar een volgend project!

Advertentie

Read Full Post »

Fraai Italiaans belcanto bij L‘Elisir d’Amore in Pathé

 

Dulcamara brengt zijn drankjes aan de man

Op zondag 18 februari zagen circa 60 mensen in de Pathébioscoop van Tilburg de opera buffa L‘Elisir d’Amore van de componist Gaetano Donizetti (1797-1848). Het enthousiasme van de toeschouwers was groot. Terecht, want de uitvoering van de Metropolitan Opera in New York was sprankelend. De Met beschikte over een uitstekende cast waarin acteren en zang op een zeer hoog peil stonden.

De première van de opera was op 12 mei 1832 in Teatro della Conobbia in Milaan. Het verhaal gaat dat Donizetti binnen 14 dagen deze opera buffa componeerde en librettist Felice Romano zou het libretto in één week vertaald hebben vanuit de originele tekst ‘Le Philtre’ van Scribe.
Populair
Deze opera, de zesendertigste van Donizetti bleek een uiterst succesvol meesterwerk. De  componist zette voor deze plattelandsopera herkenbare personen uit het Italiaanse platteland neer zonder te vervallen tot de wat zoete Rossinistijl. Ook zijn de zanglijnen ontdaan van niet functionele versieringen.
L ‘Elisir d’Amore was lang Donizetti’s populairste opera door de bijna onafgebroken mooie melodieën. In deze romantische opera figureren slechts vier hoofdpersonages.

De cast
De rol van Nemorino werd uitstekend vertolkt door de tenor Matthew Polenzani. De Amerikaan was uitstekend op dreef en mag als een van de topzangers van de Met worden beschouwd. Hij heeft een zeer aangenaam geluid. Hij zingt moeiteloos en beheerst een pianissimo dat hij bij het aanhouden van een toon kan veranderen in een andere klankkleur. Polenzani speelde de rol van de smoorverliefde jongeling die maar geen vat kan krijgen op de voor hem begeerlijke Adina. Hij roept daarom de hulp in van de uiterst slimme welbespraakte kwakzalver Dulcamara, die voor iedere kwaal wel een wondermiddel weet. Deze wonderdokter oogstte met zijn rap-aria ‘ Udite, Udite o rustico,’ waarin een groot aantal woorden ritmisch worden geperst grote bewondering van de dorpsbewoners. Hij verkoopt hen en Nemorino prompt talloze flesjes gevuld met zijn wondermiddel. De Italiaanse buffa-bas-bariton Ildebrando d’ Arcangelo wist wel raad met zijn buffa rol.
Nemorino’s liefde is oprecht en diep. Door het elixir komt hij tot de conclusie dat hij zijn gevoelens moet uiten. Dat doet hij in de beroemde aria ‘Una fortiva lagrima‘ (een verstolen traan).

Nemorino moet het dus hebben van een liefdesdrank die vrouwen voor hem doet smelten, zo beloofde Dulcamara. Daar leek het ook wel op vooral toen bekend werd dat Nemorino een grote erfenis stond te wachten. De vrouwen hengelden collectief naar zijn aandacht. Alleen Adina wist nog van niks. Zij was verbaasd over het gedrag van Nemorino, want zij verwachtte dat hij haar afwijzing nog niet te boven was gekomen. Door jaloezie overmand besloot ze af te zien van de hulp van Dulcamara en op eigen initiatief een poging te doen om Nemorino te vemurwen haar tot zijn geliefde te maken. Dat lukte en daarmee raakte zij behalve Nemorino ook de gevoelige snaar van het publiek.
Gevoelige snaar

Sopraan Pretty Yende als Adina.

Voor dat laatste was de mooie 32 jarige Zuid-Afrikaanse coloratuur sopraan Pretty Yende vooral verantwoordelijk. Zij was voor mij een aangename verrassing. Ik had haar nog nooit gehoord. Ze zong met veel pit en warmte, zong haar topnoten met het grootste gemak en speelde koket en charmant de rol van een verliefde vrouw die dat in eerste instantie niet wilde laten merken. Spelbreker in dit liefdesverhaal is sergeant Belcore die tijdens een kortstondig verblijf in het dorp er bijna in slaagt om met Adina te trouwen. Bariton David Luciano zong en speelde de rol met veel humor. Het koor en het orkest van de Met deden het weer voortreffelijk. Dit keer onder leiding van de in Caracas geboren debuterende dirigent Domingo Hindoyan.

De productie van deze uitvoering van de Met was van Barlett Sher. De regie was uitstekend en aan de decors was rijkelijk veel aandacht besteed. Ik heb dan ook genoten van deze prima uitgevoerde komische opera.

Read Full Post »

Nieuwe Tosca in de Met oogst veel applaus

 Zondagmorgen 4 februari 2018 11.00 uur. Op 25 november 2013 zag ik net als vandaag In de Pathé bioscoop de satellietbeelden vanuit de Met van de opera Tosca van Puccini (1858-1924). De regie was van de toen 64 jarige regisseur Luc Bondy. Een storm van kritiek moesten deze Zwitser en zijn assistenten verduren en al direct na de voorstelling kregen zij een enorme kakofonie van boe’s over zich heen. Hoe zou het vandaag gesteld zijn met de regie van Mc Vicar?

Geschiedenis
Om te begrijpen waarom zoveel Met-fans in 2013 zo negatief reageerden moet je de geschiedenis van Tosca in dit operahuis kennen. Een vorige Tosca-productie, van de Italiaanse regisseur Franco Zeffirelli, ging in de Met in 1985 in première en speelde meer dan 20 jaar in New York. Voor de door de wol geverfde New Yorkse operaliefhebbers was deze “Zeffirelli Tosca” bijna onaantastbaar.
Zeffirelli maakte zelf duidelijk wat hij vond van de ontmanteling van zijn geliefde productie ten gunste van een modieuze regisseur. In de New York Times noemde hij Bondy’s benadering  van Puccini’s muziek ‘idioot’ en zijn opvolger een  ‘derde klas regisseur’. Waar zat het grote verschil tussen Zeffirelli’s benadering en die van Bondy? Die van Zeffirelli was een exacte benadering en letterlijke interpretatie van het werk van Puccini.
Bondy’s wilde een oplossing zoeken voor het centrale probleem dat elke regisseur tegenkomt in de Met namelijk de enorme Proscenium-boog voor het toneel van het theater. Bondy plaatste op het podium onder de boog heel veel rekwisieten waardoor zijn zangers er uit zagen als mieren op een gigantisch podium.
Er moest dus anno 2017 weer een nieuwe Tosca komen die conservatieve en innovatieve operaliefhebbers zou verzoenen en tevens recht zou doen aan de talloze minutieuze aanwijzingen van Puccini.

Conservatief
Voor de nieuwe productie van de bekende regisseur David Vicar, was kennelijk een zeer ruim budget beschikbaar. De kostuums zagen er prachtig uit. De drie historische locaties in Rome, waar het drama zich afspeelde: de Sint Andrea Kerk, het Paleis Farnese en de gevangenis Engelenburcht waren stijlvol nagebouwd. Aan het toneelbeeld van de finale van de eerste akte werd veel geld besteed. Een processie met een meegedragen baldakijn, veel priesters en misdienaars met wierook trok door de indrukwekkende kerkruimten. De zang van Scarpia en het koor verhoogde het theatrale effect. Aan deze scène werd 75 procent van het budget besteed. De totale regie van de nieuwe productie van Vicar bleef gericht op het conservatieve publiek van de Met. Tosca anno 2018 zette precies zo de kaarsen naast het lijk van Scarpia zoals Maria Callas dat deed in de jaren vijftig en haar opvolgers later.

Cast
De oorspronkelijk geplande cast was opvallend gewijzigd. Jonas Kaufmann had de Met laten weten dat hij minder wilde zingen in New York vanwege privéomstandigheden. Kristine Opolais en Bryn Terfel bleken evenmin beschikbaar. Dus stonden er drie jongere sterren op het podium in de personen van de   enthousiaste Italiaanse tenor Vittorio Grigolo als Cavaradossi, de Servische bariton Zeljko Lucic als de wrede politierechter Scarpia en de Bulgaarse sopraan Sonya Yoncheva als de operadiva en minnares van Cavaradossi. De drie hoofdrolspelers zongen prima en acteerden met volle overgave al vond ik dat Grigolo en Yoncheva zich soms wel schuldig maakten aan enige overacting. Grigolo kreeg veel applaus voor de met een open stem gezongen aria’s ‘Recondita armonina,’ en zijn aria’ E lucevan le stelle’. In die laatste aria liet hij horen ook over een prachtig pianissimo te beschikken. Het daarop volgende duet met Yoncheva  liet je op de punt van je stoel zitten.

Thriller
De opera speelt zich af rond 1800. Moord, spionage en crimineel gedrag spelen een belangrijke rol. De opera is ook een thriller die het publiek tot de laatste minuut boeit. Daarin speelt de politiechef Scarpia een centrale rol. De eerste schrille tonen van de opera, het Scarpia motief, verwijzen al naar de akelige politiechef Scarpia die slechts twee doelen nastreeft. Het eerste is de ontsnapte politieke gevangenen Angelotti en de kunstschilder Cavaradossi zo spoedig mogelijk aan de galg laten hangen. Het tweede door afpersing de minnares van laatstgenoemde, Floria Tosca, in zijn armen sluiten. Na dat motief weet Puccini zijn toehoorders te boeien met prachtige aria’s en duetten die de romantiek weer doet herleven. Het einde van het werk is heel dramatisch. De operadiva Tosca springt tijdens de laatste noten van de beruchte Engelenburcht in Rome de dood tegemoet. Haar zelfmoord heeft direct te maken met haar naïviteit en goedgelovigheid. Zij laat zich bedriegen door de perverse Scarpia, die niet schroomt  te bekennen dat een gewelddadige verovering van een vrouw hem beter smaakt dan een honingzoete toestemming. Scarpia wendt voor haar gevangen genomen minnaar Cavaradossi te redden op   voorwaarde dat zij zich aan hem geeft. Cavaradossi zal een schijnexecutie ondergaan en met zijn minnares Tosca een vrijgeleide krijgen. Als Scarpia dit document eenmaal getekend heeft vermoordt Tosca haar overweldiger met een gerichte dolkstreek in het hart. In deze uitvoering zelfs met twee steken. Er vloeit veel bloed. Tosca licht Cavaradossi in over hun herwonnen vrijheid nadat een schijnexecutie zal zijn uitgevoerd. Even later blijkt het een werkelijke executie te zijn. Tosca is in de val gelopen van de man die zij om het leven bracht. Haar rest niets anders dan zelfmoord nu de handlangers van Scarpia haar op de hielen zitten.
Zie daar in een notendop het verhaal van een bloedstollende thriller. Je moet er maar de juiste cast voor hebben die de zaal in vuur en vlam kan zetten. De Metropolitan opera is daar zeker in geslaagd.

Nogmaals de cast
Om te beginnen met de titelrol, zoals hiervoor vermeld vertolkt door de Bulgaarse Sonya Yoncheva. Het was haar debuut. Deze dramatische sopraan vertelde blij te zijn met haar rol. Dat was te merken. Ze ging er helemaal in op en zette een zeer sensibele (misschien wel iets te), vurige Tosca op het podium. De vonken spatten er van af. Haar jaloezie kende geen grenzen bij de herkenning van een andere vrouw die door haar minnaar was geschilderd. Dat ging zo ver dat zij van haar vriend meerdere keren eiste dat hij de blauwe ogen van haar imaginaire rivaal zou veranderen in haar zwarte. Vooral in het tweede bedrijf was Yoncheva  geweldig op dreef tijdens haar dialoog met Scarpia. Voor haar aria ‘Vissi d’ arte’ werd ze rijkelijk beloond met applaus. Terzijde: ik vind dat deze aria muzikaal niet past tussen de felle dialogen van Scarpia en Tosca. De handeling wordt te abrupt stil gelegd!
De bariton Zeljko Lucic kwam over als een geperverteerde  politiechef die zijn  ‘ charmes ‘ inzette om de valse avances ten opzichte van Tosca waar te maken. Dat Puccini weigerde om de schurk een mooie aria te gunnen is algemeen bekend. Lucic was een prima Scarpia!
Voor de tenor Vittorio Grigolo was zijn Cavaradossi-rol eveneens een debuut. Het publiek was hem goed gezind. Hij kreeg veel applaus en was een vurige minnaar voor Tosca. De bijrollen werden goed ingevuld. De rol van de koster werd gezongen door Patrick Carfizzi.
Dirigent Emmanuel Villaume en het orkest van de Met kregen na afloop hun verdiende applaus.

Samenvattend: Deze uitvoering van Tosca was uitstekend. Voor zover ik heb kunnen waarnemen zag ik na afloop louter tevreden gezichten.

Read Full Post »

Melodie Méditation bekender als gehele opera Thaïs

Wie de opera Thaïs voor het eerst ziet zal ongetwijfeld opkijken wanneer hij in het tweede bedrijf de vioolsolo hoort met het beroemde Méditation. Een stuk dat ook ingezet wordt bij crematies en op plaatsen waar het wegpinken van een traantje volkomen begrijpelijk is.

De opera Thaïs van de Franse componist Jules Massenet (1842-1912) is nou niet direct een spektakelstuk met een spannend verhaal maar is gebaseerd op een libretto van Louis Gallet, waarin de kuise monnik Athanaël er in slaagt om een prostitué in Alexandrië te bekeren tot het Christendom. De vrouw ambieert weliswaar een leven met veel erotische feesten maar komt onder de indruk van de asceet Athanaël die haar een leven aanbiedt dat haar dichter bij God zal brengen. Hij vertelt zijn verhaal erg overtuigend en zegt ook dat hij haar lief heeft maar dan op een ander niveau. Op een geestelijk niveau. Thaïs besluit naar een klooster te gaan en wordt, na begeleid te zijn door Athanaël tijdens een barre voettocht door de woestijn, vriendelijk ontvangen door de zusters.

Geestelijk niveau
De monnik neemt met moeite afscheid van Thaïs: “Ik zal haar nooit meer zien.” Niets is minder waar. Nog tijdens zijn terugkeer naar zijn broeders komt hij tot het besef dat hij van Thaïs houdt en niet alleen op geestelijk niveau. De hartstocht heeft hem gegrepen. Hij wil de vrouw terughalen uit het klooster, maar zij is inmiddels stervende en wanneer hij daar arriveert, heeft zij een visioen dat haar tocht naar de hemel voorspelt. Ze sterft met de wanhopige Athanaël aan haar voeten. Hij bekeerde haar maar kwam te laat tot het inzicht dat geestelijke en lichamelijke liefde kan samengaan.

Het Méditation wordt enkele keren herhaald. Sommigen vinden dat wat sentimenteel, maar de muziek van Massenet is vooral gelardeerd met elegante melodieën die verpakt zijn in een orkestpartij die soms ook aan Richard Wagner doet denken. Muzikaal was er volop te genieten want het Italiaanse duo de sopraan Eva Mei als Thaïs en de bas Michel Pertusi als Athanaël deden waar ze goed in zijn: zingen en acteren.

Ballet
De opera leent zich niet voor hoofdrollen die beweeglijk moeten worden ingevuld. Maar ze biedt een geweldig podium voor de ballerina’s die, topless gekleed, de ene na de andere erotische dans uitvoerden en hun fysieke schoonheid paarden aan een geweldige conditie. De toeschouwers kregen dan ook wat bijzonders te zien op een toneel dat niet gevuld was met grote decors maar wel met een overvloedig rode uitstraling (gordijnen en ander pluche) dat wel de juiste sfeer creëerde.

Van de opera Thaïs, die in première ging in de opera van Parijs op 16 maart 1891, zijn niet veel opnamen bekend en ik kan me niet herinneren dat ik ooit een affiche heb gezien dat operaliefhebbers aanspoorde om dit werk te bezoeken. Thaïs is vooral bekend geworden door het optreden van de Amerikaanse zangeres Mary Garden. Zij was de eerste Thaïs en volgens kenners de beste ooit.

De toeschouwers in CC Jan van Besouw in Goirle waren zeer content over de voorstelling. Ze vergaten even dat ze niet naar een Italiaanse opera zaten te kijken. De uitvoering kwam evenwel uit Teatro La Fenice van Venetië onder leiding van dirigent Marcel Viotti.

 

Read Full Post »