Arabella van Richard Strauss, moeizame perceptie in Goirle

Dirigent Thielemann

Vijfenzeventig operaliefhebbers trotseerden op 22 mei de plensbuien om in Cultureel Centrum Jan van Besouw de voor hen onbekende opera Arabella van Richard Strauss (1864-1949) op een groot filmdoek te zien. Jammer, maar het is niet anders, tenminste twintig bezoekers haakten in de pauze af. Sommigen spraken mij aan over wat hen deed besluiten om te vertrekken en ook na afloop van de voorstelling bleek dat enkele mensen met een andere verwachting dan het gebodene gekomen waren. Er zijn geen belcanto-aria’s naar Italiaans model en de opera is evenmin opgebouwd volgens het Italiaanse schema recitatief-aria. Analyserend na afloop kwam ik tot de conclusie dat een aantal mensen het werk van Strauss als weinig vertrouwd en vormloos ervoer. Daar tegenover stond het oordeel van anderen die nog niet veel opera zagen. Zij waren verrast en gingen met een positief oordeel naar huis. Dat verraste mij weer.
Problemen die men op mijn bord legde waren: ‘Er ontbreekt een ouverture, de orkestratie bevalt niet, er is geen echte connectie tussen orkest en zang, de harmonie ontbreekt, te drukke muziek, het zogenaamde Sprechgesang (sprekend zongen) bevalt niet, het was een draak van een verhaal enz. enz.’

Kenmerkend voor Duitse opera is dat de orkestratie, in tegenstelling tot in de Italiaanse opera waarin de orkestratie veelal beperkt blijft tot begeleiding van de zang, juist een volwaardige partij is en geïntegreerd is in de zang. Wie daar niet aan gewend is heeft aanvankelijk een probleem. Allengs, naarmate men er vaker naar luistert,  gaat het geheel steeds beter klinken.

Romantisch
   Richard Strauss is een gewaardeerde componist en dirigent. Hij componeerde naast 15 opera’s, veel liederen en instrumentale muziek. Die veelzijdigheid kwam hem goed van pas tijdens het componeren van zijn werk. Arabella is een romantische opera die in Dresden op 1 juli 1933 in première ging. Net als Der Rosenkavalier in 1911 is het werk een reactie op de opera’s Salomé (1905) en Elektra (1908) waarin de grenzen van de tonaliteit wordent overschreden. Strauss besloot die ontwikkeling niet door te zetten en componeerde vervolgens succesvolle opera’s die in Duitsland zeer gewaardeerd
worden.
De toeschouwers zagen een uitvoering van de Metropolitan Opera uit 1994 met in de hoofdrol de Nieuw-Zeelandse stersopraan Kiri te Kanawa. Haar fysieke schoonheid hield gelijke tred met haar zang (wat een verrukkelijk pianissimo) en acteerkwaliteiten. Luister op YouTube maar eens naar haar: ‘ Aber der Richtige ….’ en ‘Du sollst mein Gebieter sein.’ Te Kanawa voelde alle situaties perfect aan toen zij als begeerd liefdespartner van drie potentiele minnaars, de graven Elemer, Domeniek en Lamoral afstand nam nadat zij had besloten een huwelijks leven aan te gaan met de man die onverwachts op haar pad kwam en haar hart veroverde.
Te Kanawa zag er prachtig uit en genoot zichtbaar van de ambiance van de decors van Günther Schneider-Siemsen. Deze regisseur had voortreffelijk werk gedaan door op positief traditionele wijze de sfeer van de Weense salons en etiquette uit de tijd ronde de tweede helft van de 19^e eeuw uit te beelden. Daardoor kwam het optreden van de gokverslaafde Graaf Waldner en diens echtgenote, vertolkt door veteraan Donald McIintyre en Helga Dernesch, goed uit de verf.
Bedrog
Het echtpaar Waldner heeft twee dochters: Arabella de oudste, waarvan men hoopt dat zij een goede huwelijkspartij op de kop zal tikken om het financieel aan lager wal geraakte gezin te redden. De andere dochter Zdenka is permanent als jongen gekleed omdat men geen geld heeft voor alle plichtplegingen rond twee huwbare dochters. De Schotse mezzosopraan Marie McLaughun nam de rol van Zdenka  voortreffelijk voor haar rekening. Beide zussen kunnen het goed met elkaar vinden. Dat blijkt ook tijdens hun duet in het eerste bedrijf. Dat oogstte een stevig applaus.

Mandryka stelt zich voor aan de familie van Arabella.

Zdenka speelt in het libretto van Hugo von Hofmansthal een intrigerende rol. Ze is dolverliefd op de voormalige minnaar van Arabella, de officier Matteo. Deze Matteo, vertolkt door de Amerikaan David Kuebler, is van slag af omdat hij ondanks zijn verbroken relatie met Arabella nog gek op haar is. Zdenka doet er alles aan om Arabella te overtuigen dat Matteo nog echt van haar houdt. Het laat Arabella onverschillig. Om Matteo te behoeden voor vertrek uit haar onmiddellijke omgeving schrijft Zdenka de officier gepassioneerde liefdesbrieven en doet alsof die van Arabella komen. Haar bedrog wordt nog meer bedenkelijk als zij Matteo de sleutel van haar kamer geeft. Zij wendt daarbij voor dat het de sleutel is van het vertrek van Arabella en zij stelt hem in het vooruitzicht dat Arabella met hem daar een nachtelijke ontmoeting zal hebben. Uiteindelijk belandt Matteo zo in het donker in de armen van Zdenka. Het bedrog komt in de finale van de opera tot uitbarsting.
Arabella is door toedoen van haar vader in contact gekomen met een zekere Mandryka. Hij verovert het hart van Arabella maar wordt bijna het slachtoffer van het bedrog van Zdenka. De Duitse tenor Wolfgang Brendel zong met verve deze kwetsbare rol.

Er is nog heel wat uit te leggen voordat er sprake is van het happy end waarin Mandryka en Arabella elkaar voor het leven trouw beloven en dat gebeurt ook tussen Zedenka en Matteo, want de officier is in de onverwachte liefdesnacht met Zdenka tot de conclusie gekomen dat hij met Zdenka verder wil.
Eind goed al goed in een eenvoudig liefdesromannetje uit de bouquetreeks? Neen, daar zorgde de muziek met de prachtige orkestratie wel voor mede dankzij de uitstekende solisten en het orkest van de Met onder leiding van dirigent Christian Thielemann.

Advertentie

Read Full Post »

Opera Semele in Berlijn succesvol gestreamd

Jupiter en Semele

Eurovision had het dik voor elkaar. De opera Semele van Georg Friedrich Händel bezorgde het Berlijnse publiek en mij een fantastische avond met barokmuziek van de bovenste plank. Deze opera is de laatste tijd zeer populair en verdient terecht alle aandacht. De première in Londen was vele jaren geleden: op 10 februari 1744. De opera Semele van Händel staat zoals al zijn opera’s aan de basis van het Italiaanse belcanto en was oorspronkelijk bedoeld als oratorium maar is omgetoverd tot een spannende opera in drie bedrijven.
Het libretto is van Congreve en gebaseerd op de Griekse mythe uit het derde boek van Metamorphoses van Ovidius. Het verhaal speelt zich af in Thebe. Het gaat te ver om u alle intriges uit deze opera uit de doeken te doen, maar aangezien het nog tot 11 november 2018 mogelijk is om deze opera via de website https//operavision.nl  te zien wil ik u attenderen op deze formidabele uitvoering waarvoor het publiek letterlijk en figuurlijk uit haar dak ging.
De opera gaat over twee liefdesaffaires waarbij de god Jupiter en de dochter van koning Cadmus, Semele  en haar oorspronkelijke huwelijkskandidaat prins Athamas bepalend zijn. Superieur was de zang en het spel van Nicole Chevalier als Semele. Dat gold ook voor de Britse tenor Allan Clayton. Hun acteerprestaties waren bovengemiddeld. De hoogtepunten waren talrijk. De tien of elf barokaria’s die de Amerikaanse sopraan Chevalier te zingen kreeg, stelden hoge eisen aan haar capaciteiten. Haar coloraturen en dynamische terrasdynamiek getuigden van meer diepgang dan haar imponerende zangacrobatiek. Ook de andere solisten zoals Philipp Meierhofer als koning Cadmus en Katerina Bradic als Ino de zus van Semele, acteerden en zongen de sterren van de hemel. In de pauze van de opera werd door de regisseur en de zangers onder andere ingegaan op de taalmoeilijkheden bij de instudering van deze opera. De verstaanbaarheid van de tekst met zijn vele herhalingen is bij een barokopera sowieso al niet gemakkelijk. Vooral Amerikaanse zangers moeten zich uitermate inspannen om dat specifieke Engels dat Händel hanteert goed voor het voetlicht te brengen.

Als u niet van barokmuziek houdt dan hebt u pech gehad, want dan mistte u zaterdagavond (12 mei) de schitterende muziek van de uit Berlijn afkomstige opera van Händel die in Engeland voor het Britse publiek tal van opera’s en oratoria schreef.
Het briljant spelende orkest en het koor stonden onder leiding van de Duitse dirigent Konrad Junghänel, die vertrouwd is met historische voorstellingen.  De productie was van Barrie Kosky.  De internetverbinding met de opera in Berlijn liet niets te wensen over waardoor ik door de presentatie van de opera en de kwaliteit van de uitvoering zelf het gevoel kreeg  aanwezig te zijn geweest in Berlijn. Een aanrader dus!

Read Full Post »

Sprookjesopera La Cendrillon afsluiting operaseizoen Pathé

 

Cedrillon op weg naar het bal.

In maar liefst 73 landen werd de opera Cendrillon van Jules Massenet (1842-1912) bekeken. Ook in de Pathébioscoop in Tilburg waar ik op zondag 6 mei met nog 25 belangstellenden min of meer geamuseerd naar de productie van Laurant Pelly keek. Voor alle duidelijkheid: ik ben geen groot liefhebber van sprookjesopera’s. Omdat ik die dag nog andere verplichtingen had, besloot ik toch naar de bioscoop te gaan om een indruk te krijgen van het werk, al kon ik slechts de eerste twee bedrijven zien.
Het verhaal van Assepoester is me natuurlijk bekend. Verschillende componisten geven het verhaal weer vanuit steeds een ander personage. Bij la Cenerentola van Rossini  is Don Magnifico de grote schertsfiguur waar de belangstelling naar uitgaat. Bij La Cendrillon van Massenet wordt de aandacht meer gevestigd op de stiefmoeder van de jonge dame die haar schoentje verliest na afloop van het bal. Daar ontstaat de liefde tussen de Prins, vertolkt door de mezzosopraan Alice Coote, en Cendrillon vertolkt door een andere mezzo Joyce Didonato.
Muziek
De première van La Cendrillon was op 24 mei 1899 in de Opéra Comique van Parijs. De muziek van Massenet wordt gekenmerkt door een subtiel spel van tempo en klankkleur. Ze kent prachtige melodieën die onder meer de 30 opera’s van de componist zeer toegankelijk maken. Tijdens de twee bedrijven van La Cendrillon die ik zag, ervoer ik de twinkelende en humoristische muziek, maar mistte toch herkenbare melodieën die je na afloop mee naar huis neemt. Bovendien vind ik het vocale optreden van de toverfee die Cinderella omtovert tot de mooiste huwelijkskandidaat niet aangenaam. De sopraan Kathleen Kim bleek weliswaar een bekwame vocale acrobate door de reeks coloraturen en thrillers die ze ten gehore bracht. Die deden echter voor mij afbreuk aan de romantische muziek van Massenet met zijn kwartetten en trio’s.
Regie
De huidige productie van La Cendrillon van Pelly in de Met speelt zich af tussen de decors van Barbara de Limburg. Zij creëerde witte muren met dubbele deuren die een groot vertrek suggereren. De enige versiering is een prachtige paleispoort in goud voor het tweede bedrijf en de afgedrukte tekst van Charles Perrault van het sprookje uit 1697 op de muren.

De kostuums van Pelly, die doen denken aan een romantische stijl van de haute couture, verbaasde mij. Vooral de jurken van de vele vrouwelijke kandidaten die zich aan de Prins willen binden. De ene jurk ziet er nog absurder maar ook sjieker  uit dan de andere. Tijdens de presentatie van deze dames waant men zich in een andere wereld: een sprookjeswereld met prachtige onwaarschijnlijke kostuums.

Stephanie Blythe als boosaardige stiefmoeder.

Op de cast en het orkest onder leiding van dirigent Betrand de Billy viel niet veel aan te merken. Meest opvallende persoonlijkheid was wellicht de omvangrijke  mezzosopraan Stephanie Blythe als de boosaardige stiefmoeder. Met haar pulserende kracht en met haar akoestische borststem en haar dominante aanwezigheid was zij een wrede stiefmoeder. Wat een groot contrast met Joyce Didonato, die Assepoester speelde. Vanaf de eerste noot beeldde zij een mens uit wiens levenslot bleek af te hangen van toevalligheid. Haar grootste kracht is de flexibiliteit van haar stem.
Broekenrol
Alice Coote, die ik in 1999 live zag optreden in de opera Alcina van Händel in Stuttgart, maakte destijds een grote indruk op me. Dat was nu minder het geval. Net als toen speelde zij een broekenrol. Nu als De Prins die een bruid zoekt maar moedeloos in het leven staat. Wellicht was haar optreden in het derde en vierde bedrijf, dat ik heb gemist meer imponerend.
Pandolfe, de vader van Cendrillon werd uitstekend vertolkt door de warme bas-bariton Laurent Naouri.
Tenslotte
Veel meer kan ik u niet over deze voorstellig vertellen.
Een opera maar half zien geeft een merkwaardig gevoel. De componist heeft me iets willen vertellen en ik heb maar half geluisterd. Niet zo best! De oplossing van een plot vindt meestal op theatrale wijze plaats in laatst deel van een voorstelling. Ieder ander, die het sprookje van Assepoester kent weet hoe de afloop is. Iedereen verzoent zich met elkaar en de Prins en Assepoester vieren hun eeuwige verbintenis.

De Prins en Cindrillon houden van elkaar

Dit wetende heb ik dan werkelijk iets gemist? Jawel de wijze waarop de regisseur het verblijdend slot heeft vorm gegeven. Dat is in een opera een belangrijk facet, want als u goed voorbereid naar een opera gaat, weet u al hoe een libretto in elkaar steekt. Het spannende is en blijft: hoe worden de teksten vertaald in muziek en vorm.

Read Full Post »