Gokverslaving nog steeds een actueel onderwerp

De Speler en de generaal met elkaar in gesprek

Op donderdag 28 juni ging ik naar de Vlaamse Opera om de eerste avondvullende, volwaardige voorstelling van de Russische componist Serge Prokofjev (1891-1953) te zien. De ge­plande première rond 1915 van zijn eerste opera ‘ De speler’ werd destijds afgeblazen vanwege de opkomende revolutie en omdat de leden van het orkest de partituur te moeilijk vonden. Pas in 1929 ging ‘ De Speler ‘ in première in de Munt in Brussel. De uitvoering werd een springplank voor producties in andere steden. Prima dat ik die opera nu in Antwerpen kon zien want ik had dit werk nooit eerder gezien. Voordien wel twee andere opera’s van deze componist: ‘ De liefde van de drie sinaasappeltjes ‘ en ‘Oorlog en Vrede.’ Ik ben over beide opera’s nog steeds erg enthousiast. Vooral over de laatste, die zich kan meten met andere grote opera’s uit de twintigste eeuw.
Sovjetunie
De leiders van de Sovjetunie waren destijds niet zo blij met Prokofjev ‘s werk. Hij verliet dan ook, net als andere bekende Russische kunstenaars, zijn vaderland en vestigde zich enige tijd in de Verenigde Staten. Daar kreeg de Rus als concertpianist het etiket ‘de bolsjewistische pianist’ opgeplakt. Hij was daar niet echt geliefd. ‘Zijn vingers zijn van staal, zijn polsen zijn van staal, zijn biceps en triceps zijn van staal, en zijn schouderbladen zijn van staal hij is een tonaal stuk staal’, schreef de New York Times. Met zijn pianospel maakte hij wel indruk op de Ame­rikanen maar met zijn eigen composities niet.
Prokofjev vond Parijs, waar hij zowel het beschermheerschap van Diaghilev als ook het gezelschap van talloze andere Russische emigranten genoot, een vriendelijker omgeving dan Amerika. Maar de lokroep van het moderne Rusland bleef klinken en daarom keerde hij in 1932 voorgoed terug naar de Sovjet-Unie. Hoe verging het hem daar?
Sinds de komst van het communistische regiem was er voor de kunstenaars in de Sovjet-Unie het een en ander veranderd. De nieuwe Sovjet-leiders gebruikten, net als Catherina de Grote vòòr hen, opera en ook alle andere kunsten, als propagandamiddel voor de communistische staat.
De Rus Prokofjev was weliswaar een echte patriot, maar ook hij werd op onaangename wijze geconfronteerd met de politieke druk op het artistieke leven. Zijn opera’s vonden vanaf 1940 slechts matige waardering bij de autoriteiten en de situatie werd er in de jaren daarna niet beter op toen hij min of meer afstand nam van het officiële socialistisch realisme.
In 1948 bracht het Centraal Comité van de Communistische Par­tij de Sovjetcomponisten een stevige slag toe. Componisten en musici werden uitvoerig bekritiseerd. Hun muziek zou antidemocratische tendensen bevatten en botsen met de artistieke smaak van de toeschouwers in de Sovjet-Unie. De componisten werden gedwongen openlijk toe te geven dat ze ‘foute’ composities hadden geschreven. Het was een van de meest schandelijke momenten in het Stalintijdperk.
Toen Prokof­jev op 5 maart 1953 overleed, viel dat bijna nie­mand in de Sovjet-Unie en de rest van de wereld op omdat op dezelfde dag, nog geen uur na Prokofjev, ook Stalin overleed.
Het libretto
De Opera van Vlaanderen gaf met de huidige nieuwe productie van ‘ De Speler ‘ een geslaagd vervolg van haar programmering van de Russische opera. ‘De Speler’ (1915­-’16) was het eerste avondvullende werk van Prokofjev voor het muziektheater. Inspiratiebron was de deels autobiografische novelle van Fjodor Dostojevski, die de auteur, ironisch genoeg, schreef om gokschulden te vereffenen. Prokofjev wilde met zijn opera het operagenre nieuw leven inblazen en afstand nemen van de Russische operatraditie uit de 19de eeuw.
Waar gaat deze opera over? Het verhaal speelt zich af in een kuuroord, met de veelbetekenende naam Roulettenburg. Het dagelijks leven wordt beheerst door geldzucht, chantage en verborgen agenda’s. De opera, die precies twee uur en vijf minuten duurt, is nog maar nauwelijks begonnen of de toeschouwers zien een groep mensen met waardevolle spullen onderweg naar een pandjeshuis. Ze zetten hun spullen om in geld in de hoop in een gokpaleis hun pecunia te zien vermeerderen. Wat later zie je hen letterlijk bijna uitgekleed weer terug komen.

 Een generaal wordt geniaal vertolkt door de bas Eric Halfvarson. De Russische sopraan Anna Nechaeva die sinds 2012 soliste is aan het Bolsjoi Theater in Moskou, kruipt in de huid van Polina.
Beiden staan zwaar in de schuld bij een markies vertolkt door Michael J. Scott. Hoe komen ze van die last af? Door te winnen? Dat gebeurt zelden in een casino maar niet bij Aleksej de huisleraar van de generaalsfamilie. Die ziet zelfs kans de bank te laten springen. Hij heeft het geld ook hard nodig om de stiefdochter van de generaal, Polina, te kunnen veroveren. Tot verbazing van iedereen wint hij veel geld en wordt door andere gokkers ingehuurd. Ook in negatieve zin, want hij wordt gevraagd om een puissant rijke tante van de generaal, Babulenka, tot het inzicht te brengen te stoppen met het inzetten en verspillen van haar hele kapitaal. De generaal rekent immers op de erfenis van deze vrouw die haar hele vermogen op het spel zet en nog nooit een casino van binnen zag. Dat kapitaal zou door haar plotselinge extreme goklust wel eens voortijdig tot nul kunnen zijn gereduceerd. Dan erft de man niets. Voor het zover is hem zijn illusies al ontnomen, want deze extroverte dame laat op niet mis te verstane wijze horen dat de generaal geen rooie cent van haar krijgt. Hoe vergaat het Alex Ivanovitsj?

Croupiers, spelers en toeschouwers op het podium

Hij heeft een groot kapitaal vergaard, wil het schenken aan Polina om haar de gelegenheid te geven haar schuld af te lossen bij de markies. Ze weigert het geld aan te nemen en wijst hem brutaal af. Alex beseft dat liefde niet te koop is maar ook dat hij een pathologische gokker is geworden. Net als alle andere gokkers. Zij staan op het podium op het moment dat het geld in de voorlaatste scène als het ware uit lucht komt vallen in handen van Alexej. Ze zijn in paniek, rennen rond, willen Alexej ’s gedrag op de speeltafels imiteren: ‘Altijd op ‘rood ‘ inzetten in de hoop dat hen dat grote sommen geld oplevert. In neonletters  verschijnen op het podium spreuken waarin steeds het laatste woord ‘dood’  is. Dat zegt genoeg!
Conversatieopera
De pittige en zware titelrol van ‘De Speler  is in handen van de Tsjechische tenor Ladislav Elgr die onophoudelijk functioneert als gesprekspartner van de belangrijkste protagonisten die met elkaar in de debat gaan. Deze opera is daardoor een onvervalste conversatieopera waarin het sprekend zingen hoogtij viert, meestal in een snel tempo. ‘De Speler ‘ is dus geen werk voor belcantoliefhebbers. Zij wachten, zo ze al aanwezig zijn, tevergeefs op aria’s. Sergej Prokofjev streefde er naar de instrumentatie transparant te houden om de verstaanbaarheid van de tekst te garanderen. De spanning in het verloop van de handeling wordt naar het einde toe steeds groter. De reeds genoemde voorlaatste scène in het casino is ongetwijfeld een hoogtepunt.
Er staat op het podium geen onbeweeglijk koor in het casino maar wel heel wat verschillende figuren: spelers, croupiers, toeschouwers waarbij ieder van hen een vast karakter heeft. Het snelle en gecompliceerde gebeuren stelt zeer hoge eisen aan de regie. De Duitse sterregisseur Karin Henkel maakte met deze productie haar langverwachte operadebuut in de Vlaamse opera. Belangrijk was dat zij een danser in haar regie introduceerde die de psychologische gevolgen van Aleksej Ivanovitsch uitbeeldde tijdens de handeling en daardoor als het ware als alterego een aparte verslaggeving gaf van wat de huisleraar overkwam. Henkel riep daardoor de herinnering op van een reeks gebeurtenissen die zich al hadden afgespeeld met alle verschrikkelijke gevolgen van dien voor de pathologische gokker. Een knappe prestatie die door het publiek zeer werd gewaardeerd.

De muzikale leiding was in handen van Dimitri Jurowski, de vaste dirigent van het Russische repertoire bij de Vlaamse Opera. De Speler is zeer de moeite waard. De roman van Dostojevski trouwens ook! Gokverslaving is nog steeds van deze tijd? Jazeker.

Advertentie

Read Full Post »

Geslaagde Walküre nodigt uit voor Siegfried en Götterdämmerung

Walküren op de achtergrond een helikopter

Zondag 24 juni 2018. 07.00 uur. Ik word wakker. Het is nog vroeg. Ik verheug me nu al op het vertrek over enige uren naar Duisburg. Met Operaclub Nederland zal ik rond 12 uur met de bus in gezelschap van nog 22 leden naar het operatheater reizen om de tweede opera van Der Ring des Nibelungen die Walküre van Richard Wagner (1813-1883) te gaan zien. Een productie van Dietrich Hilsdorf. Das Rheingold zag ik al in december 2017.

Onmiddellijk schieten enkele scènes me te binnen. Ik denk nu in alle vroegte aan de eenogige oppergod Wotan, die tijdens de laatste acte van Das Rheinold een plan smeedde om te voorkomen dat de ring die almacht geeft over de wereld, in handen zou vallen van zijn aartsvijand Alberich. Het kleinood heeft hij eerder moeten afstaan aan de reuzen om hen hun rechtmatig toekomende loon vanwege hun bouw van het Walhalla te kunnen betalen. Wotan overtrad zijn eigen wet door de ring via roof met list en geweld van de eerste eigenaar Alberich afhandig te maken. Dat lukte maar nu is hij dat sieraad weer kwijt. De reus Fafner, nu als draak, bewaakt de almacht gevende ring in zijn hol. Hoe zou hij de begeerde ring uit handen kunnen houden van Alberich? Hij concludeert dat dat alleen kan door een vrije held die zonder hulp van Wotan kan handelen.

De oppergod besluit om bij een mensenvrouw de tweeling Siegmund en Sieglinde te verwekken, die voor hem de kastanjes uit het vuur moeten halen bij het heroveren van de ring. Siegmund moet de vrije held worden.

Echtbreuk
08.00 uur. In mijn verbeelding zie ik dat Wotan na de feestelijke intrek met zijn familie in het Walhalla zijn echtgenote Fricka verlaat. Echtbreuk dus. En dat nog wel met de godin van het huwelijk die waakt over de huwelijkstrouw en met lede ogen moet aanzien hoe de oppergod keer op keer overspelig is. Bij Erda verwekt hij negen dochters, de Walküren, en bij een aardse vrouw een tweeling. Fricka’s reactie kan niet uitblijven. Zij roept op niet mis te verstane wijze Wotan ter verantwoording. Wellicht de meest spannende dialoog ontstaat tijdens het tweede deel van de Ring, die Walküre. Fricka wint. Zij krijgt haar zin. Wotan moet de ondergang garanderen tijdens een gevecht tussen zijn geliefde zoon Siegmund en de brute Hundung met wie Sieglinde onder dwang was gehuwd.

Monoloog van Wotan
09.00 uur Inmiddels is het negen uur. Het ontbijt lonkt. Mijn gedachten gaan uit naar Wotan die in het bijzijn van zijn lievelingsdochter Brünnhilde in een lange monoloog verhaalt hoe hij de liefde inruilde voor almacht, hoe hij zijn eigen wetten overtrad, en hoe hij de eed van een liefdeloos huwelijk van Sieglinde met Hundung ter zijde wilde schuiven ten gunste van de incestueuze liefde van het tweelingenpaar Siegmund en Sieglinde. Hij beschrijft zijn dochter hoe hij, vermomd aanwezig tijdens de bruiloft van Sieglinde en Hundung een onoverwinnelijk zwaard (Nothung) tot aan het heft in de grote essenstam, die midden in Hundungs huis stond stootte.

De onwillige Siegmund
10.00 uur.  Ik ga douchen en kleed me aan, denk aan Brünnhilde die Siegmund zijn nederlaag tijdens het gevecht aankondigt en hem wil voorbereiden op zijn tocht naar het Walhalla waar Wotan en de wensmeisjes hem zullen opwachten. Sieglinde zal hem niet volgen, zegt Brünnhilde. ‘Zij moet nog aardse lucht inademen.’ Siegmund is vastberaden. Hij zal de Walküre niet volgen en blijven daar waar Sieglinde is. Ontroerend is de omslag bij Brünnhilde. Overmand door de liefde die zij ervaart bij het tweelingenpaar besluit zij Siegmund, tegen de wil van haar vader, bij te staan in het gevecht tegen Hundung. Toch loopt dat niet goed af. Wotan grijpt in, Siegmund sterft. Hundung wint wel maar wordt onmiddellijk gedood door Wotan. Er zijn alleen maar verliezers. Wotan is diep bedroefd over het verlies van zijn zoon die hij in liefde heeft verwekt en is woedend op zijn ongehoorzame dochter die hij moet bestraffen terwijl hij zoveel van haar houdt. Sieglinde moet op de vlucht en vertrekt in de richting van een woud waar de reus Fafner in een hol huist en zijn ring bewaakt. Alleen Fricka zal tevreden zijn nu haar eer is gered!

Emoties
10.30 uur. Ontroering maakt zich van mij meester wanneer een scène uit het laatste bedrijf aan mijn fantasie voorbij gaat. Opera toont zich op dit ochtenduur een kunstvorm die meer dan ooit naar de brute werkelijkheid verwijst. Ik besef dat mensen bereid zijn tijdens de meest emotionele situaties de mensen die ze liefhebben ook mateloos pijn te kunnen doen.
Conflicten tussen vrienden of familieleden ontstaan soms door een verkeerd woord of als een te grote plaagstoot wordt uitgedeeld. Er moet een afstraffing komen (wraak). Soms komt het toch nog goed. Er is verzoening maar het wordt nooit meer zoals het was. Zo ging het ook tussen de God Wotan en zijn dochter Brünnhilde met wie hij in het Walhalla uit hetzelfde glas dronk en die voor hem met haar acht zusters gevallen helden van de aarde naar het Walhalla sleepte om Wotan bij te staan in een mogelijk gevecht tegen Alberich. Met hem begon alle ellende. Hij roofde het goud uit de Rijn en smeedde daaruit een ring die hem almacht verleende.

Het conflict
11.00 uur. Gelukkig is er tijd voor een kop cappuccino. Het conflict tussen Wotan en Brünnhilde laat me niet los. Brünnhilde moest Hundung in het gevecht met Siegmund laten winnen. Dat was de opdracht van Wotan maar zijn dochter wist dat die opdracht afgedwongen was door Fricka en dat de wens van de godin inging tegen het diepste verlangen van Wotan namelijk het leven van Siegmund te sparen. Het pleidooi van Brünnhilde om aan haar verbanning uit het Walhalla te ontkomen was tevergeefs. Ze ontkwam niet aan haar straf en werd op een berg omringd door een groot vuur te slapen gelegd door haar vader die haar nog eenmaal diep in haar ogen keek en met een liefdevolle kus afscheid van haar nam en haar daarmee haar godheid ontnam.

Onderweg naar Duisburg
11.45 uur. De bus staat gereed voor vertrek. Ik ben klaar voor die Walküre. De mensen in de bus zijn goed voorbereid op de opera die zij gaan zien, dankzij de onvolprezen Wim School die afgelopen woensdag in het Koning Willem II stadion een voordracht hield met beeld en geluid over die Walküre. Zijn lezing verhevigde mijn verlangen om deze opera opnieuw te zien.

Er is weer plaats voor ontnuchtering. Hoe zal de voorstelling verlopen? We eten samen in Venlo en reizen daarna door naar Duisburg. Na een korte wandeling ga ik naar de inleiding die me dit keer niet zo veel nieuws brengt. Ik ben benieuwd hoe mijn fantasieën in de werkelijkheid er uit zullen zien.

Die Walküre
17.00 uur. Het doek trekt op. Het orkest start met een sterk ritmische melodie. We zien een ruim vertrek dat met enige verplaatsingen gedurende de gehele opera zal worden gebruikt. In het midden staat een boomstam met een zwaard er in. Eens geplaatst door de incognito zijnde Wotan bij de bruiloft van zijn dochter Sieglinde. Al spoedig zien we een dodelijk vermoeide Siegmund struikelend binnen komen en om een verfrissing vragen aan Sieglinde. Kort daarna komt de huiseigenaar Hundung binnen. Hij kan het niet zo goed vinden met zijn vrouw en met zijn gast evenmin. Er ontspint zich met behulp van goed Sprechgesang een gesprek tussen het drietal. De spanning loopt op wanneer Hundung zijn gast voorhoudt de volgende dag een gevecht met hem aan te gaan en Siegmund en Sieglinde geleidelijk ontdekken dat zij broer en zus zijn maar zich ook fysiek tot elkaar voelen aangetrokken. Het lange liefdesduet haalt de muziek uit haar aanvankelijke somberheid. Je wordt er blij van wanneer je deze goed gezongen klanken hoort van de voormalige rocksinger Daniel Frank en de breeduit zingende Duits-Ethiopische mezzosopraan Sarah Ferede. Ook hun acteren is prima. Dat geldt eveneens voor de 33-jarige Poolse bas Lukasz Konieczny als Hundung. Opvallend is dat hij bij zijn entree zijn jas ophangt aan het heft van het zwaard dat in de essenstam steekt.

Een familiefeestje?

Het tweede bedrijf lijkt op een familiefeestje. Een feestje zal het niet lang blijven want de een na de ander druipt stilletjes af. De reden? Wotan en Fricka hebben een hoogoplopend conflict. Daar zijn Hundung en het tweelingpaar sterk bij betrokken. Ze zijn er in deze uitvoering, evenals twee Walküren bij aanwezig wanneer de ruzie oplaait. Wotan zegt tegen Fricka in het bijzijn van Siegmund, dat hij zijn zoon in het gevecht met Hundung niet zal beschermen. Verre van leuk om te horen voor Siegmund. Dat is ook niet gebruikelijk bij andere voorstellingen.

De rol van Fricka werd vertolkt door de Poolse mezzosopraan Katarzyna Kuncio. Deze Fricka verwijt haar man ontrouw, oneerlijke bescherming te bieden aan Siegmund en houdt een pleidooi voor Hundung. In vergelijking met andere Fricka’s vond ik Kuncio maar een tamme opponent van Wotan. Wat meer passie bij het uiten van haar verwijten aan het adres van haar man zou niet hebben misstaan. De Britse bas-bariton James Rutherford was een forse Wotan die zo nu en dan stevig uitpakte maar een kansloze strijd voerde tegen zijn vrouw en na hun dialoog volledig uitgeteld op de grond lag. Meteen daarna deed hij zijn beklag bij zijn lievelingsdochter Brünnhilde die geduldig de monoloog van haar vader aanhoorde. Haast fluisterend begon hij zijn historie en frustraties aan haar te vertellen en beëindigde zijn betoog op luide toon als iemand die weer enig gezag wil uitstralen. Ik was zeer ingenomen met de vertolking van Rutherford. Zijn stem imponeert en zijn podiumervaring komt ruim voldoende over.

Het laatste bedrijf startte heel verrassend. Een helikopter leek een meter boven het operagebouw te vliegen. Toen het gordijn open ging stond er een toestel op het podium. Daaruit stapten de gevallen helden die door de wensmeisjes vriendelijk werden ontvangen. Dat gebeurde allemaal onder de tonen van de Walkürenrit. De Walküren zagen er in hun rode kostuums mooi en aantrekkelijk uit. Hun zang beviel me wat minder. Vermoedelijk had het te maken met het orkest dat, ook in andere scènes, soms te luid speelde. Vooral de blazers stonden daarbij hun mannetje. Overigens kon ik me niet indenken dat deze helden fit en sterk genoeg waren om een leger te verslaan. Keurig aan het handje van een wensmeisje bewogen ze zich op het podium. Wie wel goed voor de dag kwam was de sopraan Heike Wessels die sinds 2012-2013 verbonden is aan de Oper am Rhein. Niet dat ze onmiddellijk een kandidaat voor Bayreuth is, maar het is prettig om haar te horen, ze heeft een behoorlijk volume en wist in het vierde bedrijf uitstekend tegenspel te geven aan Wotan toen zij beiden probeerden hun argumenten kracht bij te zetten over de rechtvaardigheid van de straf die Wotan aan Brünnhilde oplegde. Mooi zong zij de scène die begint met de woorden: ‘War es so schmählich, was ich verbrach das mein Verbrechen so schmälich du strafst.‘ Opvallend was Brünnhilde’s opmerking toen zij aandacht vroeg voor het Wälsungengeslacht. Sieglinde vluchtte immers terwijl ze zwanger was en nam de stukken van het zwaard mee. Wotan wilde dat ze zweeg over de “Walsungenstam” kennelijk niet beseffend dat uit Sieglinde Siegfried geboren zou worden, de vrije held. Hij verlangde immers naar een held vreemd voor de god, vrij van zijn gunst, onbewust, zonder bevel, die uit eigen nood en met eigen verweer de daad zou “schaffen” die Wotan moet schuwen. Wat is die daad?: De ring terug veroveren!

Wotan en Brünnhilde in de slotscène

Wotan had er geen oren naar! Brünnhilde onderging haar lot van een langdurige slaap omgeven door vuur. In de opera Siegfried zal ze gewekt worden door een man die de spits van de speer van Wotan trotseert toen hij door het vuur ging dat Brünhilde omringde.

22.15 uur. Er is een langdurig applaus voor de tamelijk jonge cast die het publiek trakteerde op een geweldige muzikale avond. Ook dirigent Axel Kober wordt terecht bij het applaus betrokken.

We zitten een kwartier later in de bus. Iedereen is enthousiast en heeft genoten van een uitstekende uitvoering. De operaclub verdient tenslotte alle lof voor het organiseren van deze extra operareis die niet in het jaaroverzicht was gepland.

24.00 uur. Ik lig weer in mijn bed. Die Walküre heeft me vandaag zeventien uur in haar greep gehad. En dat voor slechts vier uur muziek? Het was alleszins de moeite waard. Voldoende reden om kaarten te reserveren voor de voorstellingen van Siegfried en Götterdämmerung.

Read Full Post »

Triomf voor Domingo en Netrebko in Berlijn

Macbeth (links) en een officier

Vrijdag 22 juni 2018. Met duizenden zaten jong en oud op het plein nabij het operahuis Unter den Linden. Mateloos genietend via een groot beeldscherm van de opera Macbeth Van Giuseppe Verdi. Het theater was tot op de laatste plaats bezet. Geen wonder. Twee groten uit de operawereld vertolkten de hoofdrollen. Placido Domingo, de grijze eminentie 77 jaar oud, speelde en acteerde als in zijn beste tijd en deed het publiek vergeten dat hij zijn stem een paar jaar geleden transformeerde van tenor naar bariton. Zijn podiumprésence getuigde van charisma, inlevingsvermogen en vijftig jaar zangervaring op zeer hoog niveau. Het forceren van zijn stem was in tegenstelling tot vorige optredens niet meer aan de orde. Hij was de perfecte koning Macbeth, die bloed aan zijn handen had en besefte dat geen oceaan die zouden kunnen zuiveren.
Onvergetelijk
William Shakespeare ’s gelijknamige tragedie, door librettist Maria Piave omgewerkt tot Verdi’s tiende opera in 1847, gaf een ‘ inkijkje’ in de diepste menselijke duistere krochten. Machtswellust en bloeddorstigheid kwamen daar tot leven bij een koningspaar dat niet op hield te moorden tot alle mogelijke bedreigers van de troon uit de weg waren geruimd. Lady Macbeth’s honger naar macht kon niet sinisterder worden uitgebeeld dan door de Russische sopraan Anna Netrebko. Haar opkomst in een zwart satijnen broekpak, haar boosaardige blik en de eerste tonen deden je al rillen van angst. Zij is een ontembare vrouw en bevestigt haar kwaadaardigheid bij elke noot die zij zingt. Zij neemt steeds de touwtjes in handen en zet haar man aan tot moord. Regisseur Harry Kupfer moet een grote rol hebben gespeeld bij het leggen van de accenten in de vocale frases. Daarom werd dit optreden van deze ijskoude lady onvergetelijk. Haar houding tegenover haar echtgenoot werd met groot vilein gebracht. Hij is een angstige, labiele figuur die open staat voor stemmen uit het onbewuste (de heksen) en die altijd in de ban van een betovering lijkt. Het duistere van zijn ziel wordt hem in feite geopenbaard door zijn echtgenote. Ze minacht hem om zijn twijfelende en in haar ogen laffe houding. Een attitude die voortkomt uit Macbeth’s voortdurende opspelende geweten dat hij toch telkens weer weet te negeren. Dat gebeurde nog eens nadrukkelijk tijdens een feestelijk banket ter gelegenheid van de aanvaarding van zijn koningschap waar hij ter plekke werd overvallen door waanbeelden waarbij zijn vroegere vriend Banquo, vertolkt door de niet overtuigend zingende bas Kwangchul Youn, een rol speelde. Macbeth veranderde in een verwarde man die zijn vrouw tot wanhoop bracht. Zijn riep hem tot de orde waardoor hij weer enigszins bij zinnen kwam. De kijker wist toen definitief hoe slecht het huwelijk was van dit moordenaarspaar.

Mabeth tijdens banket onwel geholpen door zijn vrouw

Trefzeker
De zangkunst van Netrebko kwam tijdens haar waanzinaria in alle facetten naar voren. Haar lage noten kregen de dramatiek mee die deze opera als geheel herbergt en de hoge topnoten waren alle trefzeker. Ook haar overgangen verliepen vlekkeloos. Zelden zag ik tijdens de vele uitvoeringen die ik van Macbeth zag zo zwaar de duivelse karakters van deze protagonisten geschetst.
De rol van de Schotse edelman Macduff werd vertolkt door de tenor Fabio Sartori. Met zijn volume is niets mis maar zijn inlevingsvermogen was gering en daardoor toch teleurstellend.
Orkestratie
De koren spelen in deze opera een belangrijke rol. Er zijn heksen die voorspellingen doen en daardoor een belangrijke rol spelen in het verloop van dit Verdiaanse drama. Zo wordt de vriendschap tussen Macbeth en Banquo door de jaloezie van Macbeth verbroken en zal laatstgenoemde door toedoen van Macbeth worden vermoord. Het koor van de moordenaars. die zich verstopt hielden achter dranghekken in de buurt van een vliegveld, klonk sinister.

De Staatskapelle van Berlijn onder leiding van maestro Daniel Barenboim was goed op dreef en gaf de zangers alle gelegenheid om hun vocale prestaties te optimaliseren. De orkestratie rond het optreden van het heksenkoor vind ik altijd treffend. Je waant je werkelijk in een wereld van spoken of geesten.

Dankbaar ben ik TV zender Arte voor de goede live registratie van Macbeth. Een opera die me steeds opnieuw weer raakt.

 

 

Read Full Post »