Krista Lewis als Aïda
Ruim 150 operaliefhebbers verlieten dinsdag 28 augustus opgetogen het Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle. Ze hadden ademloos gekeken en geluisterd naar de opera Aïda van Giuseppe Verdi (1813-1901) op een groot scherm. De registratie was van de Scala van Milaan uit 2015. Die was prachtig. De productie was van regisseur Peter Stein en de muzikale leiding was in handen van maestro Zubin Metha.
Vanzelfsprekend was een aantal mensen komen opdagen die zich hun unieke Aida bij hun bezoek aan de Arena van Verona herinnerden. Spectaculaire beelden waren hen daar in het vooruitzicht gesteld. De Triomfmars waarbij de overwinning van de Egyptenaren op de Ethiopiërs uitbundig wordt gevierd was hen voorspeld als een hoogtepunt dat vele jaren op hun netvlies zou beklijven. De regiewetten in een Arena in de openlucht zijn echter van andere aard dan die in een groot operahuis. De kijkers zagen meteen dat de regie van Peter Steins productie in Milaan soberder was dan die van de regisseur van de Arena in Verona. Stein liet de olifanten en de paarden terecht achter in de dierentuin en liet de soldaten en het volk voorzien van allerlei rekwisieten defileren voorlangs de op een podium gezeten machtige hogepriester Ramphis, de koning en zijn dochter Amneris en andere hoogwaardigheid bekleders. Amneris’ rivale Aïda moest het met een meer bescheiden plaatsje doen en zag vlak voor zich hoe haar verslagen landgenoten en ook haar vader naar het podium van de VIP’s werden gesleept.
Intieme opera
Verdi wilde geen opera componeren waarin de verheerlijking van het militairisme zou kunnen worden gesymboliseerd door de, in feite dramatische, Triomfmars. Hij wilde juist een intiem stuk componeren waarin duidelijk wordt dat oorlog meer is dan een strijd tussen verschillende naties maar ook leidt tot verstorende verhoudingen tussen burgers en koninklijke hoogheden. Vandaar dat hij een klassieke driehoeksverhouding een belangrijke rol geeft in het script.
Die intimiteit wordt vooral duidelijk in het derde en vierde bedrijf waarin zich de grote dramatische momenten afspelen zoals tijdens de Nijlscène waarin het landverraad van Radames grote gevolgen heeft voor Aïda, Amneris en Radames zelf. Het leidt tot de doodstraf na eenzame opsluiting van Radames, de zelfverkozen dood van Aïda die zich laat insluiten in de grafkelder bij Radames en de zelfmoord van Amneris die tevergeefs de priesters aanriep om haar geliefde Radames te redden.
Onderkoning Ismael Pascha van Egypte schonk het volk een nieuw theater in Caïro ter gelegenheid van de opening van het Suezkanaal. Hij wilde een grootse opera uit het tijdperk van de Farao’s laten opvoeren. Die kreeg hij want Verdi componeerde voor maar liefst 150.000 gouden Franse francs de opera Aïda die op 24 December 1871 in Caïro in première ging en op 8 februari 1872 in De Scala van Milaan het levenslicht zag. De componist zorgde voor een oosters coloriet en laste balletten in die worden uitgevoerd in de tempel van de godin Ptah.
De teksten zijn afkomstig van de librettisten Camille du Locle en Antonio Ghislanzani. De archeoloog die tevens de leiding had van de afdeling Egyptische kunst in het Louvre van Parijs, Auguste Mariette, heeft voor Verdi de verhaallijn geproduceerd. Hij was tevens verantwoordelijk voor de decors en de kleding van de protagonisten. Dat laatste ging bijna mis omdat de Pruisen in 1870 een oorlog begonnen tegen de Fransen en daarbij Parijs omsingelden zodat Mariette het vervoer van zijn decors en kleding niet kon realiseren en de uitvoering van de opera moest worden uitgesteld. Uitstel werd geen afstel want de oorlog was een jaar later afgelopen. Het succes was zowel in Caïro als in Milaan een groot succes.
Links Radames rechts Amneris
Verpletterende performance
In Goirle waren de mensen opgetogen over de vocale kunst van de sopraan Kristin Lewis als Aïda. Inderdaad het optreden van de Amerikaanse liet niets te wensen over. Als slavin van de Egyptische prinses Amneris en aanvankelijk heimelijk verliefd op de Egyptische kapitein van het leger, wist ze in alle situaties in woord en gebaar haar netelige positie aan het Egyptische hof over te brengen. Ze speelde de wanhopige, verliefde en vernederde vrouw die prachtige melodische aria’s ten gehore bracht: Haar ‘Ritorna vincitor ‘ uit de eerste acte en haar ‘o patria mia’ tijdens de Nijlscène werden op zeer aangrijpende wijze gezongen. Wie haar naar de kroon stak was voor mij de Georgische mezzosopraan Anita Rachvelishvili als Amneris. Tijdens de twee laatste bedrijven zette ze een verpletterende performance neer in een poging het leven van Radames te redden. In dramatisch opzicht liet ze zien tot de top van de wereld te behoren. Meer dan verdienstelijk was ook het optreden van de tenor Fabio Sartori als Radames. Hij vergat echter dat de laatste noot van zijn romance ‘Celeste Aida’ pianissimo moet worden gezongen. Hij is trouwens wat dat betreft niet de enige! Bariton George Gagnidze als de Ethiopische koning Amonasro, die een cruciale rol speelde bij het landverraad van Radames tijdens de Nijlscène was tevens een chanterende vader door Aïda onder druk te zetten tegen haar wil te handelen. Dat ging hem met zijn indrukwekkende stem en uitstraling uitstekend af. De zwakste protagonist in deze uitvoering was mijns inziens Matti Salminen. Zijn donkere stem is niet meer fris en helder. En hij kon zijn rol als de hogepriester Ramfis nauwelijks waar maken. Carlo Colombara als de Egyptische koning had het gemakkelijk. Hij hoefde niet veel te zingen.
De koren en het orkest van de Scala waren voortreffelijk. Grote discipline gekoppeld aan grote muzikaliteit deden de naam van Verdi als koning van de Koren eer aan.
De decors waren sober en strak gehouden. In het midden van het zeer donkere podium zagen de toeschouwers een open ruimte die diende om personages een toegangsdeur te verschaffen op het voorste deel van het podium. Een goede vondst. De voorname en soms kleurrijke kleding was duidelijk gebaseerd op de oude tijd van de Farao’s. De belichting was heel fraai waardoor de kijkers meegezogen werden in een spannende voorstelling die ze niet gauw zullen vergeten. Vooral niet het afsluitend liefdesduet tussen Aïda en Radames.
Operabeluisteren.nl 