Weerzien met Maria Callas

Dinsdag 18 september, twee dagen na de 41e sterfdag van Maria Callas (1923-1977) zat ik ‘s morgens om 11.00 uur in de bioscoop om de in alle kranten aangekondigde documentaire van Tom Wolf over het leven van Maria Callas te bekijken. Druk was het er niet. Slechts zes mensen zagen die ochtend het leven van de voormalige operadiva aan hun ogen voorbij trekken. Voor mij was het een emotioneel weerzien want ik herinnerde me nog precies mijn heftige emoties toen ik op 19 juli 1959 in het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam live getuige was van een legendarisch optreden van de stersopraan. Ik was toen 25 jaar en had al heel wat plaatopnamen van haar voor die tijd gehoord en ik was idolaat van de Griekse zangeres.

Vuur en intensiteit
Mijn eerste kennismaking met haar was in 1953. Ik was 20 en hoorde haar voor het eerst op een zondagmorgen op een Belgische radiozender. Ik bleef roerloos op mijn stoel zitten. Ze zong de fameuze waanzinaria uit Lucia di Lammermoor zoals ik die eerder nog nooit hoorde. Tot op dat moment was ik altijd in de ban geweest van de vertolking van deze moeilijke coloratuuraria door de Amerikaanse topzangeres Lina Pagliughi (1907-1980). Wat ik nu hoorde overtrof alles. De stem van Callas raakte me in hart en ziel. Niet alleen door de kracht van haar stem maar vooral door de dramatiek en interpretatie van de aria. Tot op dat moment had ik nog nooit van haar gehoord. Wel van haar tijdgenoten de sopranen Renate Tebaldi en Victoria de Los Angeles.
Sindsdien kocht ik veel opnamen van haar en ik moest bij het beluisteren erkennen dat ik bepaalde opnamen van haar collegae mooier vond maar bij Callas trof ik een vuur en intensiteit aan die je bij haar collegae maar zelden aantrof. Zij zong niet alleen de rol van Tosca maar ze was het ook. Ze zong niet alleen Norma maar ze was het ook. Het leek er op dat zij haar rollen zelf creëerde. Iedere zin kreeg zijn betekenis en de klankkleur die daarbij paste. Door haar muzikale dramatische kracht hield Callas haar luisteraars een spiegel voor over hun diepste en geheime passies.

Optreden in Parijs in 1958

Zonder twijfel was zij ook in die tijd de meest controversiële en opzienbarendste zangeres van de 20^e eeuw. Ze was temperamentvol, kreeg soms woede-uitbarstingen en weigerde zelfs op 2 januari 1958 na stemproblemen in de eerste acte van de Norma de rest van de opera uit te zingen tot grote woede van het bezoekers van de opera van Rome. Het leverde haar veel vijanden op. De documentaire laat dat ook zien. De pers van zo wat de gehele wereld viel over haar heen. Vooral haar relatie met de Griekse reder Onassis en haar ruzies met theaterdirecteuren werden breed uitgemeten.
De documentairemaker is er in geslaagd een goed portret te maken van het leven van Callas met alle ups en downs. Er werden beelden getoond die mij niet vreemd waren omdat ik in 2002 twee cursussen gaf over mijn favoriete zangeres. Ik beschikte destijds over minder beeldmateriaal en wat ik kon laten zien waren zwart-wit beelden. Nu zag het er allemaal mooier uit met kleurrijker beelden. De zang van de originele documentaires was te horen maar werd dikwijls gelardeerd met heftige beelden uit het leven van Callas die geen direct verband hielden met die zang. Positief was deze documentaire maker in ieder geval een handvol aria’s volledig liet horen.
Maria Callas was behalve een geweldige zangeres ook een grote actrice. Daar zagen we helaas te weinig van. Het is bekend dat zij er geen voorstander van was om haar rollen op video vast te leggen. Daardoor moesten we het doen met een geacteerde aria uit Tosca (Vissi d’arte, vissi d’amore) gezongen tijdens een uitvoering in Londen in 1954 en de aria Casta diva uit Norma tijdens een concert in de opera van Parijs op 19 december 1958.

Maria Callas en Tito Gobbi in Tosca. Londen 1954

Mislukte comeback
Callas vertelde veel: over haar vriendschappen, over haar ontmoetingen met VIPs, over de zwaarte van haar vak, over het lot dat haar tot een zangcarrière bracht, over haar mislukte huwelijk met de zakenman Meneghini, haar knipperlicht relatie met Onassis en het gemis van een gezin met kinderen.
Maria Callas’ topjaren waren beperkt. Gedurende 10 jaar (1949-1959) was ze nauwelijks te evenaren. Na 1960 zong ze nog wel, maar veel minder dan ze daarvoor gewend was. In het laatste deel van de documentaire ontbrak haar zang bij de beelden van de mislukte poging tot een comeback. Zij maakte toen met de tenor Giuseppe Di Stefano een wereldtournee. Overal werd ze liefdevol en met veel applaus ontvangen maar haar operasprookje was definitief uit. Tom Wolf heeft de geluidsopnamen van die tournee achterwege gelaten vermoedelijk omdat Maria Callas geen schim meer was van de zangeres die grote triomfen vierde in de grootste operahuizen in de wereld. Op 16 september 1977 maakte een hartaanval in Parijs een einde aan haar veel bewogen leven.

Advertentie

Read Full Post »

Spannende finale 52e Internationale Vocalisten Concours (IVC) zaterdag 15 september

 Het IVC is een aansprekend concours voor zangers die een positie proberen te verwerven in de professionele wereld van opera en oratorium. De Brabantse hoofdstad ’s Hertogenbosch is sinds jaar en dag het middelpunt van waaruit de activiteiten van de organisatie worden gestuurd. Dat gebeurde de laatste 12 jaar onder de bezielende leiding van Annett Andriesen. Het gevolg is dat er steeds meer zangers van steeds meer verschillende nationaliteiten inschrijven op het concours. Voor het huidige concours schreven wereldwijd duizenden zangers in die in voorronden in diverse landen trachtten een plaatsje te verwerven in de eindronden die afgelopen week werden gehouden.
62 Kandidaten uit 24 verschillende landen vertoeven deze week in Den Bosch en proberen grote indruk te maken op een jury met indrukwekkende namen, waarvan de voorzitter niemand minder is dan de stersopraan Dame Kiri Te Kanawa. De organisatie is indrukwekkend want er wordt steeds met succes een beroep gedaan op veel onmisbare vrijwilligers, gastgezinnen, donateurs en sponsors.

Twee Nederlanders in finale
Deze week was ik aanwezig bij de eerste ronde op zondag en bij de halve finale op dinsdag. Het was weer een feest om daar bij te zijn. Ik kom misschien wel voor de 25^e keer en tref er altijd een fantastische sfeer vanwege de betrokkenheid van het publiek dat aandachtig de prestaties van de kandidaten volgt en daarbij de nodige aantekeningen maakt. Het is natuurlijk ook leuk om te zien of de finalisten op het slotconcert op zaterdagavond dezelfde zangers zijn die je zelf noteerde als een finalist. Ik koos in ieder geval drie mensen die volgens mij hoge ogen zouden scoren en kennelijk dacht de jury er ook zo over.
Grote indruk maakte op mij de 24 jarige Nederlandse mezzosopraan Nina van Essen en de 28 jarige mezzosopraan Rosina Fabius. Ik koos deze twee Nederlandse dames beslist niet uit een oogpunt van patriottisme maar omdat ze me beiden raakten. Rosina vooral door haar vertolking van de aria van Cherubino uit le Nozze di Figaro. Zij zong met eenvoud, zonder enige vorm van forcing en beeldde de karakters uit met de emoties die daarbij pasten. De door haar gekozen fragmenten waren van Hindemith, Britten, Händel, Haydn en Mahler. Aan haar repertoire voegde ze vanzelfsprekend het verplichte, voor dit concours gecomponeerde stuk van Sylvia Maessen toe. Nina van Essen was een krachtig mezzo. Ze kwam bij mij over als een rots in de branding met een vaste strakke stem en met een uitstekende articulatie. Ik merk dat mijn voorliefde voor mezzo’s ten opzichte van sopranen groeiende is. Soms voelde ik ook enige vermoeidheid nadat ik al 15 zangers had aangehoord. Vooral wanneer er een groot aantal coloraturen in een korte tijd na elkaar door sopranen werden geproduceerd. Mijn verlangen naar stukken die opgebouwd zijn uit ariosa kwam dan naar boven. Toch had ik met de Italiaanse Maria   Novella Malfatti geen enkele moeite. Ik had het gevoel dat zij haar perfect uitgevoerde coloraturen in dienst stelde van de dramatische waarheid, wat dat ook moge betekenen. Dat laatste hoeft niet ten koste te gaan van de dynamiek van de voordracht. Sommige mannelijke zangers meenden dat heel hard zingen de jury zou imponeren. Het kostte hen zoveel energie dat voor enige nuance geen ruimte overbleef. Gecharmeerd was ik wel van de zang van Duitse bariton Stefan Astakhov. Zijn stem met haar vele kleuren was zeer aangenaam om naar te luisteren en zijn uitstraling toonde een sterke persoonlijkheid. De jury oordeelde m.i. terecht dat hij recht heeft op een finale plaats. Dat gold ook voor de expressieve 25 jarige Belgische countertenor Jan Wouters.
Het geheel in ogenschouw nemend waren er niet veel grote uitschieters naar boven. Mijn conclusie na afloop van de halve finale was dat de kwaliteit van de zangers elkaar niet zoveel ontliepen, een enkele uitzondering daar gelaten.

Begeleiders
Tijdens het concours ging een deel van mijn bewondering ook uit naar de begeleiders. De drie aangetrokken pianisten moesten 251 stukken instuderen om de 62 kandidaten deskundig te begeleiden. Geen sinecure! Mijn voorkeur ging uit naar het voortreffelijke pianospel van de Zuid Koreaanse Somi Kim.
Wie zaterdag aanstaande als winnaar uit de bus komt blijft nu nog gissen. Belangrijk is dat een groot aantal jonge mensen tussen de 25 en 32 jaar konden deelnemen aan een concours dat leerzaam voor hen was en wellicht hun kansen vergroot om in de toekomst op een groot podium te staan. Het publiek kan ook terugzien op een muzikale week die voor mij nog een extraatje opleverde in de vorm van een masterclass van de zangeres Roberta Alexander in de Fontys Hogeschool voor de kunsten in Tilburg. Hoewel publiek daarvoor was uitgenodigd maakte, behalve mijn echtgenote en ondergetekende in aanwezigheid van een dertigtal studenten, niemand gebruik van de gratis gelegenheid om kennis te nemen van de uitzonderlijke kwaliteiten van de zangeres Roberta Alexander als master. Zij wist op een enthousiasmerende wijze vier studenten, ieder gedurende 45 minuten, waardevolle aanwijzingen te geven, die na driekwartier oefenen al hoorbaar waren. Een gemiste kans voor de zangliefhebbers.

Met veel genoegen kijk ik terug op een weekje prachtige muziek uitgevoerd door vele talenten.

Read Full Post »