Tosca in Frankfurt oogst veel applaus.

Cavaradossi en Tosca

De opera Tosca van Puccini is erg populair en menig operagezelschap heeft het werk van Giacomo Puccini op haar repertoire staan. Onze Nationale Reisopera trekt er mee door het hele land en dat is ook het geval met de Staatsopera van Tatarstan. Door deelname aan een operareis zat ik op vrijdag 12 oktober in het operagebouw van Frankfurt en wat zag ik?…..Tosca.  Waarom is Tosca, die in 1900 in première ging zo aantrekkelijk? De opera speelt zich af rond 1800 in Rome. Moord, spionage en crimineel gedrag spelen een belangrijke rol. Evenals politiek, seks en jaloezie. Kortom de opera heeft alle aspecten van een onvervalste bloedstollende thriller die het publiek tot de laatste minuut boeit. Daarin speelt de politiechef  Scarpia een centrale rol. De eerste schrille tonen van de opera, het Scarpia motief, verwijzen al naar de akelige Scarpia die slechts twee doelen nastreeft. Het eerste is de ontsnapte politieke gevangene Angelotti en de kunstschilder Cavaradossi zo spoedig mogelijk aan de galg te laten hangen en het tweede door afpersing de minnares van laatstgenoemde, Floria Tosca, tegen haar wil in zijn armen te sluiten. Na dat Scarpia motief weet Puccini zijn toehoorders met prachtige aria’s en duetten te boeien.

Graaf Palmieri

Het einde van het werk is heel dramatisch. Niet alleen Cavaradossie  maar ook Tosca gaat haar dood tegemoet. De operadiva Tosca springt tijdens de laatste noten van de beruchte Engelenburcht in Rome haar dood tegemoet. Haar zelfmoord werd gesymboliseerd door een grote rode, wapperende doek die over haar heen valt en waarachter zij verdwijnt. Haar dood wordt mede veroorzaakt door haar naïviteit en goedgelovigheid ten opzichte van Scarpia. Zij heeft zich laten bedriegen door de perverse Scarpia, die niet schroomde haar te bekennen dat een gewelddadige verovering van een vrouw hem beter smaakt dan een honingzoete toestemming. Scarpia wendt voor haar gevangen genomen minnaar Cavaradossi te redden van de doodstraf die hij kreeg wegens het verbergen van de gevluchte gevangene Angelotti, op voorwaarde dat zij zich aan hem geeft. Cavaradossi zal in plaats van de doodstraf een schijnexecutie moeten ondergaan zoals dat voordien al eens eerder gebeurde met een zekere graaf Palmieri. Daarna zullen Cavaradossi en zijn minnares Tosca een vrijgeleide krijgen. Als Scarpia dit document eenmaal ondertekend heeft, vermoordt Tosca haar overweldiger met een gerichte dolkstreek in het hart.

Verrassing
Op de plaats van de executie ruimte bevindt zich een peloton soldaten. Ze hebben de lopen van hun geweren gericht op Cavaradossie. Tosca heeft als ervaren opera actrice haar vriend geïnstrueerd op het juiste tijdstip te vallen als de nepkogels hem zullen treffen. Ze heeft haar vriend al over zijn toekomstige vrijheid ingelicht. Plotseling treedt Scarpia’s handlanger Spoletta naar voren. Hij drukt de lopen van de geweren van de soldaten één voor één naar beneden, trekt zijn revolver en schiet Cavaradossie dood.  Spoletta neemt kennelijk wraak op Tosca wegens haar moord op zijn baas Scarpia. Die hielp hij bij de opsporing van rebellen en de martelingen op de gevangenen. Hij twijfelde geen moment. Hij werkte niet mee aan een schijnexecutie maar doodde uit wraak.  Althans zo interpreteer ik de feiten. Zover ik weet staat Spoletta’s ingreep niet in het libretto. Daarin staat in dat een stel soldaten Cavaradossi dood schieten. Zo zag ik dat ook bij alle voorstellingen van Tosca. Een vraag die bij me opkomt is: wisten die soldaten dat zij hun gevangene zouden doodschieten of geloofden zij dat hun geweren geladen waren met nepkogels? Duidelijk is dat Tosca in de val gelopen is van de man die zij om het leven bracht. Haar rest niets anders dan zelfmoord nu de handlangers van Scarpia haar op de hielen zitten en haar vriend is geëxecuteerd. Zie daar in een notendop het verhaal van een bloedstollende thriller.

De executie van Cavaradossi

De cast

Je moet er maar de juiste cast voor hebben die de zaal in vuur en vlam kan zetten. In Frankfurt was de titelrol gegeven aan de Zweedse sopraan  Malin Brystom die in ons land en onvergetelijke Salomé zong in Amsterdam. Zij was volledig opgewassen tegen het soms wat hard spelende orkest en straalde in haar aria ‘ vissi d’arte, vissi d’amore ‘grote dramatische klasse uit. Van de genoemde aria vind ik dat deze muzikaal niet past op de plaats waarin hij in het tweede bedrijf is gesitueerd. De dan spannende dialoog tussen Scarpia en Tosca wordt er door onderbroken. Ik geef toe, de esthetische schoonheid van de aria is buiten kijf. Brystrom zette een zeer sensibele, vurige Tosca op het podium. Ook een jaloerse want bij de herkenning van een andere vrouw die door haar minnaar was geschilderd ging zij zo ver dat zij van haar vriend meerdere keren eiste dat hij de blauwe ogen van haar imaginaire rivale zou veranderen in haar zwarte. De jong ogende bariton Dario Solari had de rol van geperverteerde  politiechef die zijn  ‘ charmes ‘ inzette om de valse avances ten opzichte van Tosca waar te maken. Wat mij betreft had er wat meer gif in zijn zang mogen zitten. Dat Puccini weigerde om de schurk een mooie aria te gunnen is algemeen bekend. Voor de tenor Stefano La Colla Vittorio Grigolo was de rol van Cavaradossi gereserveerd. Het publiek was hem goed gezind. Hij kreeg veel applaus na zijn wat te traag gezongen aria ‘Recondita armonia’ en zijn aria ‘E le lucevan le stelle’ mocht er zijn.

De overige bijrollen werden goed ingevuld. De regie was van Andreas Kriegenburg en het toneelbeeld van Harald Thor. Dat beeld zag er opmerkelijk en aantrekkelijk uit. Het podium was bezet met een minimum aan toneelmeubilair en rekwisieten. Er werd gebruik gemaakt van moderne techniek waarbij twee speeloppervlakken boven elkaar ontstonden die ten opzichte van elkaar konden bewegen. Dat zag er soms spectaculair maar vooral functioneel uit. Bovendien slaagde Kriegenburg er in om twee beelden waarvan er zich altijd een achter de coulissen afspeelt aan elkaar te koppelen. Denk aan de ondervraging van Tosca door Scarpia en de martelscene die Spoletta uitvoert op Cavaradossi.

De meeste toeschouwers waren zeer enthousiast over de slotscène van het eerste bedrijf.  Een Te deum moest luister bij zetten tijdens een feest in de kathedraal waar een overtal aan prelaten, bisschoppen, misdienaars en koorzangers hun best deden om de overwinning op het leger van Napoleon in  Marengo te vieren. Weg was de eenvoud waarmee de regisseur de opera op gang bracht.

Dirigent Lorenzo Viotti had de muzikale leiding stevig in handen. Hij deelde ruimschoots in het applaus.