Netrebko en Rachvelishvilli schitterden in gepassioneerde Aïda

Links Netrebko en Rechts Rachvelishvilli

Het operaseizoen is ook begonnen in de Pathé bioscopen. Opnieuw zijn onder leiding van  directeur Peter Gelb door het management team van de Metropolitan Opera in New York 10 opera’s geselecteerd die gedurende het seizoen 2018-2019 in 70 landen voor naar schatting 350.000 theaterbezoekers per voorstelling moet zorgen. Het seizoen is dit keer geopend met een van Giuseppe Verdi’s (1813-1901) meest populaire werken, Aïda. Er kwamen afgelopen zondag 14 oktober in Tilburg 72 bezoekers op af. Eigenlijk te weinig voor zo’n bekend werk dat vooral door de triomfmars een grote bekendheid over de gehele wereld verwierf. De productie van Sonja Frisell was niet nieuw. In 2012 was die al de wereld overgegaan. Met de heropname in het programma was niets mis mee. Natuurlijk was er wel een andere cast.

Aïda manifesteert zich dikwijls als een waar spektakelstuk. Zo ook in de Met. Het stuk speelt zich af tijdens een oorlog tussen Egypte en Ethiopië ten tijde van de farao’s. De victorie van de Egyptenaren, na hun overwinning op de Ethiopiërs, is zo uitbundig geregisseerd dat de triomfmars bij de bezoekers vermoedelijk een visuele en auditieve indruk achterlaat die blijvend zal samenvallen met de opera Aida. Zelden zag ik deze scène in een zo groots opgezet decor, met honderden prachtig gekostumeerde zangers en figuranten op het podium en met een aansprekend ballet. Voor de traditioneel ingestelde operaliefhebber was het smullen. Maar niet alleen voor hen, want de uitvoering stond ook vocaal op een hoog niveau en de liefhebber die vooral komt om een emotioneel en interessant liefdesverhaal op dramatische wijze zich te zien voltrekken, kwam ruimschoots aan zijn trekken. Mensen die de uitvoering gemist hebben en toch nog deze voorstelling willen zien, kunnen op maandag 29 oktober om 13.30 uur in de Pathé bioscoop van Tilburg terecht waar het werk nogmaals te zien zal zijn op het grote filmdoek.

 Vocaal niveau
De uitvoering van de Met was vooral een groot succes omdat de bezetting van de vrouwelijke hoofdrollen uitzonderlijk goed was. Voor de titelrol was de stersopraan Anna Netrebko  aangetrokken. Zij zong deze rol voor het eerst in de Met. En hoe! Ze was in grootse vorm. Haar interpretatie van de rol was zowel op vocaal als op acteer niveau top, dankzij haar formidabele inlevingsvermogen. Zoek maar eens op Youtube haar grote aria ‘Ritorna vincitor’ op na eerst de tekst goed doorgelezen te hebben. Iedere frase kreeg de kleur mee die bij de tekst past. Datzelfde geldt voor de aria ‘O patria mia‘ in het derde bedrijf. Haar evenknie vond ze in de 34 jarige Georgische mezzo-sopraan Anita Rachvelishvilli in de rol van Amneris. Je zou denken, wanneer je het karakter bestudeert van Amneris, dat je te maken hebt met een ‘mad woman’. Rachvelishvilli denkt daar anders over. Haar oordeel in de pauze tijdens een interview: ‘Ze is nog jong, straalverliefd en hevig jaloers op Aïda. Geen mad woman’ De dialogen tussen de twee vrouwen zijn haarscherp en fel en de zangeres uit Tbilisi is in de derde en vierde acte op haar best wanneer ze probeert om Radames te redden. De hogepriesters, die zij zelfs uitscheldt, zien in Radames alleen maar een verrader die de doodstraf verdient. Die priesters zingen overigens heel fraai evenals de andere koren die in dit werk functioneel zijn.
De tenor Aleksandrs Antonenko zag ik eerder als Otello. Nu als Radames vond ik hem wat minder. In zijn eerste aria en laatste duet met Aïda klonk een licht tremolo.
Het werk van Giuseppe Verdi (1813-1901) ging in 1871 in Cairo in première. De vader van Aïda en koning van Ethiopië  Amonasro, werd uitstekend gezongen door de Amerikaanse bariton Quinn Kelsey. Hij speelt een belangrijke rol in de Nijlscène en verleidt zijn dochter om Radames aan te zetten tot verraad ten opzichte van zijn vaderland.

Verliefde koningsdochters
Twee koningsdochters uit twee verschillende landen, Egypte en Ethiopië, zijn beiden verliefd op Radames de militaire leider van Egypte. De vrouwen zijn extreem verschillend. Amneris is de machtigste door haar maatschappelijke positie als de dochter van de Farao. Aan Radames, de legeraanvoerder van het Egypte, belooft de Egyptische koning dat zijn dochter zijn bruid zal worden vanwege de overwinning die hij behaalde op de Ethiopiers. Maar de liefde waarvan Amneris droomt zal ze uiteindelijk niet krijgen. Aïda is slavin en werkt aan het hof van de farao en is tot haar verdriet verstoken van banden met haar vaderland. Ze is vanaf het moment dat Ameneris haar geheim ontdekt dat zij ook verliefd is op Radames en ze weet dat haar rivale de vrouw zal worden van Radames een gebroken vrouw.
Aïda heeft geleerd zich te schikken maar krijgt op het einde van de opera wel haar geliefde maar niet voor een leven in deze wereld. Met hem sterft zij in hetzelfde graf. Hoe het zover komt? Dat blijkt vooral uit de Nijlscène tijdens het derde bedrijf wat volgens mij tevens het hoogtepunt van de opera is.

Anna Netrebko als AÍda

 De Nijlscène
Aan de oever van de Nijl wacht Aïda op de Egyptische legeraanvoerder Radames op wie zij straalverliefd is. Zij is niet hoopvol gestemd op de goede afloop van die ontmoeting, want zij weet dat de dochter van de koning, Amneris, de volgende dag met Radames als beloning voor zijn overwinning zal trouwen. De  Ethiopische slavin toont haar verdriet in de prachtig gezongen aria ‘O, patria mia‘  waarin zij haar verlangen naar haar vaderland tot uiting brengt.  Met de verschijning van Amonasro wordt het verraad van Radames geïntroduceerd wanneer hij zijn dochter aanzet haar geliefde over te halen te vertellen langs welke pas de Ethiopiërs Egypte kunnen binnenvallen. Aanvankelijk wil Aïda niet op de wens van haar vader ingaan maar wanneer Amonasro haar zegt dat zij dan niet langer meer haar dochter zal zijn, besluit ze een poging te wagen. De reinste chantage! Aïda is dan ten opzichte van haar vaderland en haar liefde voor Radames in een loyaliteitscrises geraakt. Radames wordt heen en weer geslingerd tussen zijn eer te mogen strijden voor zijn vaderland en zijn liefde voor Aïda. Hij besluit met haar te vluchten en de vluchtweg te onthullen, maar dan verschijnt Amneris en haar soldaten. Radames wordt gevangen genomen en moet zich in het volgende bedrijf voor zijn verraad verantwoorden tegenover de priesters. De doodstraf ontgaat hem niet, maar de wellicht meest melodische liefdesaria die Verdi ooit schreef is er het gevolg van, want in de onderaardse tombe waarin Radames is opgesloten verschijnt onverwacht Aïda. Ondertussen vervloekt Amneris, die haar huwelijk in rook zag opgaan, de priesters. Mezzosopraan Rachvelishvilli  was hier op haar best: een woedende Amneris. Aleksandrs Antonenko toonde zich als Radames een harde bevelhebber. In een dialoog met Aïda poneert hij haar lief te zullen hebben maar hij zegt haar ook: ‘Ik moet nog eerst een oorlog winnen tegen jouw volk en dan kunnen we trouwen’. Dat wil zeggen: ik moet nog duizenden van jouw landgenoten over de kling jagen. Wie doet nu zoiets? Hij is militair zo gebrainwasht dat de mens Radames niet zichtbaar wordt al doet de slotscène het tegendeel vermoeden.

Arabische invloeden hoor je zo nu en dan in de muziek van de opera. Vooral de Nijlscène kent betoverende klanken die afgewisseld worden door ontroerende aria’s en krachtige, spannende duetten. De bijna doorgecomponeerde opera is prachtig geïnstrumenteerd. De fanfare en triomfscène komen bombastisch over. Het meezinggehalte daarvan is groot. Daar is trouwens niets op tegen. Verdi liet er zes speciale trompetten voor bouwen. Dirigent Nicola Luisotti hield ondanks de massascènes de touwtjes stevig in handen. De bezoekers zullen na afloop van de voorstelling meer dan ooit begrijpen waarom Verdi de koning van de koren wordt genoemd. Samenvattend: Aïda werd met grote toewijding en met passie uitgevoerd. Het publiek was dik tevreden.

Herhaling: maandag 29 oktober om 13.30 uur Pathé bioscoop Tilburg.