Falend slot drukt stempel op Siegfried in Duisburg

Siegfried en Mime

Zondag 10 februari 2018. Vandaag reis ik met operaclub Nederland naar Duisburg om de derde opera uit Der Ring des Nibelungen in Duisburg te gaan zien.  De operaclub greep de kans aan om haar leden in de gelegenheid te stellen door dit meesterwerk van Richard Wagner in haar reisprogramma op te nemen.  Meestal wordt een complete Ring door de operahuizen, die zo’n omvangrijk werk aan kunnen, binnen één week geprogrammeerd. Het biedt de bezoekers de mogelijkheid om de visie die een regisseur en de dirigent hebben over het werk  in al haar consequenties te overzien. Voordat het zover is worden de vier afzonderlijke opera’s meestal apart gepresenteerd. Men neemt ruim de tijd om met iedere opera goed te kunnen repeteren. Pas veel later worden dan meestal enkele reeksen van een complete Ring uitgevoerd waarop men kan inschrijven.

Het programmeren van Der Ring des Nibelungen is een flinke klus waarvoor de Deutsche Oper am Rhein, met theaters in Duisburg en Düsseldorf, zich hard heeft gemaakt. Om een voorproefje te nemen bezocht ik alvast de drie eerste opera’s te weten Das Rheingold op 2 december 2017, Die Walküre op 24 juni 2018 en Siegfried op 10 februari 2019. Die Götterdämmerung ligt in het verschiet op 12 mei 2019. Men trok dirigent Axel Kober aan en de regie werd in handen gegeven van Dietrich  W. Hilsdorf. Voor de toeschouwers is het niet louter ontspanning omdat bestudering van het ingewikkelde libretto noodzakelijk is om optimaal van het in totaal 16 uur durende werk te kunnen genieten. De operaclub Nederland vroeg lid Wim Schoor enkele inleidingen te houden over de Ring en die vielen in heel goede aarde. Daarbij maakte hij gebruik van beeld en geluidmateriaal van diverse Ringen en putte uit zijn herinneringen aan de vele uitvoeringen die hij voordien al zag.

Zelf zag ik Der Ring des Nibelungen ruim 20 keer waarvan drie keer in Amsterdam. Ik had dus vergelijkingsmateriaal.
Terugkomend op de voorstellingen van Das Rheingold en Die Walküre in Duisburg: Ik was er heel content mee. De regie was duidelijk en rechtlijnig. Er was geen regietheater. De sfeer ademde criminaliteit en bedrog uit van een bedrijf dat geleid wordt met een kapitalistische machtspolitiek.

Muziek
Muzikaal viel er heel wat te beleven. Het orkest speelde krachtig soms wat te hard.  Zoals iemand terecht opmerkte leek het alsof Wagner de gehele partituur had geschreven met het woord ‘forte‘ in de kantlijn. Er was daardoor wat te weinig nuance. Dat was al merkbaar bij de start van de Ring met Das Rheingold bij de 135 openingsmaten, voortvloeiend uit de noot ‘es’, die al heel snel te luid klonken waardoor de ontwikkeling van de schepping, verbeeld door een aanzwellend geluid, niet tot gelding kwam. Soms moesten de zangers, die toch over een stevig volume beschikten, alle zeilen bijzetten om verstaanbaar te blijven. Gelukkig lukte het de meeste zangers wel. Over de protagonisten van de eerste twee eerste opera’s alle lof. Uitschieters naar beneden heb ik toen niet opgemerkt in tegenstelling tot bij de opera Siegfried. De cast telde twee invallers. Men moest dus wel aan elkaar wennen. Wotan in dit geval de Zwerver die over de aarde wandelt, maar dit keer fietste, werd vertolkt door de Koreaan Samuel Youn. De bariton deed het zeker niet onverdienstelijk en paste zich goed aan. Problematisch was de invalbeurt van Lise Lindstrom. Zij moest als

Siegfried en Brünnhilde,

Brünnhilde met de Siegfried vertolker Corby Welch het lange liefdesduet van de slotpassage zingen. Dit duet is een van de hoogtepunten van deze opera dat behalve zangtalent een groot beroep doet op het acteertalent van de protagonisten. Tegenstrijdige gevoelens overvallen Brünnhilde en Siegfried. Siegfried benaderde Brünnhilde in de cockpit van een helikopter waar hij haar slapend aantreft. Wanneer hun onverwachte wederzijdse aantrekkingskracht en angst voor elkaar zich afwisselen en zij zich met hun seksuele gevoelens aanvankelijk geen raad weten, gaat het zangtechnisch helemaal mis. Welch had moeite zijn stem stabiel te houden en Lisa Lindstrom ’s noten klonken schel, de overgangen en uitgangen waren niet mooi afgerond en zij mag blij zijn dat haar laatste hoge noot , hoewel niet fraai, maar toch op de goede hoogte de zaal inging. Of vergis ik me daarin? Wat een ontroerende finale van Siegfried had moeten zijn werd een grote teleurstelling.
Wellicht kan de leiding in Duisburg bij Siegfried beter gebruik maken van de sopraan Heike Wessels die sinds 2012-2013 verbonden is aan de Oper am Rhein. Zij heeft een prettige stem met een behoorlijk volume en kwam uitstekend voor de dag als Brünnhilde in die Walküre toen ze in het derde bedrijf prima tegenspel gaf aan Wotan en zij beiden probeerden hun argumenten kracht bij te zetten over de rechtvaardigheid van de straf die Wotan aan Brünnhilde oplegde.

Humor
Natuurlijk was er over deze Siegfried heus ook veel goeds te vertellen. Met name Mime, vertolkt door Cornel Frey onderscheidde zich door zijn lastige rol goed in te vullen. Hij beschikt  over een indrukwekkende tenor en paart zijn zangkunst aan een goed gevoel voor humor waardoor deze opera ook de nodige luchtigheid kreeg.
Ook Stefan Heidemann als Alberich kon net als in Das Rheingold terugzien op een uitstekend optreden. De Poolse bas Lucas Konieczny in Das Rheingold als de reus Faffner, in Siegfried als de draak en in Die Walküre als Hundung voldeed aan de verwachtingen.

Regie
Over de regie werd na afloop door de bezoekers nauwelijks gediscussieerd. Siegfried moest de getransformeerde Fafner in zijn hol doden. De voormalige reus bewaakte daar als een ware kapitalist zijn schat (Ring en Tarnhelm). Zijn hol bestond uit een locomotief waar Siegfried met zijn zwaard met grote precisie door heen stootte om Fafner om het leven te brengen. Net zoals de helikopter, waarbij de finale van de opera zich afspeelde, stonden beide voertuigen symbool voor de kapitalistische industrie.

Beeld uit Die Walküre

Merkwaardig was dat de mensen die de opera Walküre in juni 2018 zagen zich niet meer de scène konden herinneren waarin een helikopter ook een rol speelde.
Het laatste bedrijf startte toen heel verrassend. Het doek was nog dicht. Een helikopter leek door het enorme geproduceerde geluid een meter boven het operagebouw te vliegen. Toen het gordijn open ging stond er een toestel op het podium. Daaruit stapten de gevallen helden die door de wensmeisjes (de Walküren) vriendelijk werden ontvangen. Dat gebeurde allemaal onder de tonen van de Walkürenrit

Hoe kun je een dergelijke scène vergeten? Liever waren de bezoekers de slotpassage van Siegfried snel vergeten. Een kwelling voor het oor!

Dirigent Axel Kober incasseerde terecht het applaus dat bestemd was voor het orkest.