Macbeth triomf voor Verdi en de Vlaamse Opera

Een feest vierende Macbeth

Op donderdag 27 juni 2019 was ik bij de opera Macbeth van Verdi. Met deze tiende  opera van Verdi, waarvan de première in Venetië was in 1847, werd het operaseizoen 2018-2019 van de Vlaamse Opera afgesloten. Het werd een buitengewoon mooi afscheid voor het publiek en de vertrekkende directeur  Aviel Cahn.

Macbeth is al jarenlang mijn favoriete opera van Verdi. Waarom?  Het werk is spannend, de muziek is schitterend en het thema preekt me aan, het verlangen en streven naar macht desnoods met behulp van corruptie en moord. De vijf uitvoeringen die ik eerder zag waren net als deze van grote kwaliteit. Blijkbaar beseffen theaterdirecteuren dat dit werk door Giuseppe Verdi lang als zijn beste werk werd beschouwd en hij groot belang hechtte aan een perfecte uitvoering. Hij bekritiseerde zijn ‘vaste ’ librettist Piave meerdere keren omdat hij niet tevreden was over de tekst. Voor het derde en vierde bedrijf stelde hij zelfs een vervanger aan in de persoon van Andrea Maffei. Verdi was veeleisend voor de mensen die betrokken waren bij de première. Zelf was hij druk in de weer om van de voorstelling een groot succes te maken. Hij dirigeerde zelf, nam de regie van het werk in handen en liet de zangers, niet zonder een bescheiden protest, talloze malen repeteren tot op het laatste moment voor de aanvang van de première toe. Het succes was groot en hij was er erg gelukkig mee.
Op mijn beurt was ik in de rol van toeschouwer ook gelukkig met de schitterende uitvoering van het operahuis in Antwerpen. Iedereen was in topvorm. Om te beginnen speelde het Symfonisch orkest van Opera Vlaanderen de pannen van het dak. De Italiaanse  dirigent Paolo Carignani zag ik, naar schatting tien jaar geleden, in de Elisabethzaal triomfen vieren met een feilloze semi-scènische uitvoering van Nabucco. Dit keer herkende ik hem al bij de prelude met zijn muzikale aanpak. Het slotapplaus voor hem, een paar uur later, was zeker op zijn plaats. De cast op het podium was in prima vorm.

Verdi beschouwde Macbeth, Lady Macbeth en de heksen als de drie hoofdvertolkers. De Amerikaanse bariton Craig Colclough was een felle Macbeth, die laf gevonden werd door zijn vrouw maar als een dolle stier te keer ging in de beginfase van een feest dat werd gehouden ter ere van zijn koningschap. Zang en voordracht waren voortreffelijk. Dat gold ook voor de meedogenloze Lady Macbeth die haar man permanent onder druk zette om te moorden daar waar het koningschap gevaar liep. Zo werd het kinderloze paar massamoordenaar van de Schotse bevolking waarbij het vooral terreurdaden verrichtte ten opzichte van de opvolgers van ex koning Ducan en de nabestaanden van Banco.

Marina Prudensjaka als Lady Macbeth

De rol van de Lady was in handen van de Russische mezzosopraan Marina Prudensjaka. Zij gaf met haar enorme geluid moeiteloos gestalte aan het karakter van een criminele vrouw en beantwoordde daarmee aan de eis van Verdi dat deze rol niet door een prachtig zingende sopraan moest worden gezongen maar door een zangeres wiens stem metalig klinkt. De melodieën die Verdi voor deze rol componeerde zijn echter zo mooi dat je haast vergeet dat je luistert naar een criminele vrouw. Dat werd nog eens benadrukt in de waanzinscène waarin alle herinneringen aan bod kwamen rond de moord op koning Duncan en Banco.
De Lady heeft voor haar echtgenoot geen respect. Ze vindt hem een lafaard. Dat komt omdat Macbeth een angstige, door zijn geweten en slapeloosheid gekwelde, labiele persoonlijkheid is die niet in staat is om de moordpartijen te stoppen. De angst om het koningschap te verliezen aan de nakomelingen van Banco als wettelijke troonopvolgers, zoals de geesten voorspelden, leiden noodgedwongen steeds tot nieuwe moorden tot Macbeth zelf wordt gedood. Banco, voortreffelijk vertolkt door de imposante Duitse bariton Tareq Nazmi is een van de eerste slachtoffers van de moordpartijen van Macbeth.

Compliment voor koor
De derde hoofdrol, die van de heksen, was weggelegd voor de vrouwen van het werkelijk prachtig zingende koor. Zij deden geheimzinnige voorspellingen aan de generaals Macbeth en Banco over hun toekomst. In hun hoofd leidde dat tot het uit de weg ruimen van de mensen die hun macht aan banden zou, leggen met als gevolg een verschrikkelijk bloederig drama. Macbeth kon daardoor niet wachten op de natuurlijke dood van koning Ducan (zwijgende rol) en werd voortijdig koning door Ducan te vermoorden.

Banco en de heksen

Het koor als geheel had grote invloed op de gebeurtenissen in Verdi’s opera. Het  bracht haar boodschap met veel dynamiek geloofwaardig over. Herinner u de grandioze koorzang met alle protagonisten aan het einde van het eerste bedrijf wanneer de moord op koning Ducan net is ontdekt en vergeet niet het drinklied tijdens het banket en de afsluitende koorzang van de opera waarin soldaten en vrouwen de overwinning op het kwaad (Macbeth) vieren. Geweldig! Verdi werd niet voor niets de koning van de koren genoemd.

Zwarte Opera
Verdi’s opera ontleend aan Shakespeare’s gelijknamige toneelstuk is misschien wel zijn zwartste vanwege de onmetelijke hoeveelheid bloed die vloeit om de aspiraties van het kinderloze koningspaar in stand te houden. Moordlust, angst, vergelding en wroeging zijn het gevolg van de honger naar macht van vooral de boosaardige Lady Macbeth. Banco wordt vermoord wegens de voorspelde mogelijke opvolging van zijn zonen voor het koningschap. Zes mannen overvallen hem en steken hem dood. Hij blijft lang op het podium liggen badend in zijn bloed. Macbeth zal tijdens een feest dat ter ere van zijn koningschap wordt gevierd uitzinnig over zijn lijk dansen met bergen confetti in zijn armen. Dan krijgt Macbeth waanbeelden en ziet hij tijdens het feest de gestalte van Banco,
Nazmi gaat met verve en vocaal uitstekend om met de verschillende visioenscènes.

Kleine rol
Deze opera kent geen echt liefdespaar. Verdi koos daarom voor de titelrol geen tenor maar een bariton. Het klonk verfrissend om tijdens de slotfase van de opera de tenor Najmidden Mavelianof,  in de rol van de koningsgezinde Schotse edelman Macduff, te horen zingen. In deze uitvoering neemt hij deel aan de strijd tegen Macbeth nadat eerder zijn vrouw en kinderen al werden vermoord door de handlangers van Macbeth. Macduff overleeft en doodt in de finale Macbeth. Hij zet zich in om de zoon van koning Duncan, Malcolm, op de troon te krijgen. Weliswaar een kleine rol voor Mavelianof  maar hij zong hem strijdlustig, als een overwinnaar!

Regie
De Duitse regisseur Michael Thalheimer had een groot aandeel in het succes van deze productie. Het merendeel van de gebeurtenissen speelde zich af in een grote kuil. Wellicht symboliserend dat hooggeplaatsten in een diepe kuil vallen wanneer zij de menselijke moraliteit veronachtzamen. Mijn inziens een goede vondst. Zijn oplossing voor de regie van een feest in die kuil met behulp van bergen confetti en enthousiast spel van het koor kwam goed over net voor het drama met de dood van Banco naar een hoogtepunt gaat. Het bos van Birnham wordt bij de beslissende aanval op het leven van Macbeth compleet in de kuil gegooid waardoor weer een voorspelling van de heksen uitkomt. Opnieuw een goede vondst van de regisseur. Deze productie leidde tot succes omdat alle betrokkenen in topvorm waren. Ik heb genoten!

Advertentie

Read Full Post »

Opera Fantasio verrassing van Opera Zuid

 Dinsdag 11 juni 2019 zat ik bij de voorstelling van ‘Fantasio’ van Jacques Offenbach. (1819-1880). Zijn werk ken ik slecht. Alleen de opera ‘Les contes d’Hoffmann’ zag ik ooit maar het duurde toen toch even voordat ik me realiseerde dat ik luisterde naar de muziek van een bijzondere componist.
Jacques Offenbach, geboren in Keulen als Jakob Offenbach, was een Franse componist en cellist van Duits-Joodse afkomst. Hij ging door het leven als de componist van de operette, maar componeerde ook enkele opera’s die nog steeds repertoire houden zoals: Les contes d’Hoffmann. Zijn ‘operettes’ lijken nauwelijks op de operette zoals men die in Duitsland kent van bijvoorbeeld Franz Lehar of Johann Strauss jr.. Bij Offenbach gaat het steeds om vlotte, goed in het gehoor liggende muziek met een handeling die veelal op satire berust, vol toespelingen op zeden, gewoonten en personen uit het Tweede Keizerrijk onder Napoleon III. Onnavolgbaar zijn daarin de karikaturen van militairen en Duitsers. Dat bleek ook tijdens zijn opera Fantasio die in 1972 in première ging.
Betoveren
Ik heb een zeer plezierige avond gehad. In eerste instantie ben ik niet zo’n liefhebber van een komische opera maar ik ging dit keer door de knieën. Ik gaf me over aan een opera waarin de dwaasheid hoogtij vierde. De muziek was toegankelijk, ik genoot van het fanatisme waarmee de acteurs zich inzetten om hun rollen kracht bij te zetten. Er waren narren en dwazen die met elkaar kletsten over de liefde en de idioterie van het dagelijks bestaan en maskerades die doelloos leken en soms zelfs fataal waren. Alleen de student Fantasio is succesvol. Ik vond het die avond allemaal prima. Wellicht ook omdat ik me liet betoveren door het sprookje waarin de nar van de koning, Jean-Jean, sterft en een jonge student (Fantasio) ervan droomt zijn leven een andere wending te geven door de plaats van de overleden nar in te nemen. Hij hoopt daarmee het hart te winnen van prinses Elisabeth. Op unieke wijze wordt het publiek heen en weer geslingerd tussen hilarische humor en tedere poëzie. Deze opera  laat een heel andere kant zien van Jacques Offenbach, die toch gold als de ‘godfather’ van de Franse operette en de cancan. We zien hier een geraffineerd musicus die een opera componeert die behalve zotheid ook ontroering biedt.

Prinses Elisabeth met Fantasio

De uitstekende mezzosopraan Romie Estèves vertolkte de rol van Henri, alias Fantasio, meer dan uitstekend. Niet alleen zangtechnisch maar ook dansend wist zij extra glans te geven aan haar rol. Haar duetten met Anna Emelianova in het tweede deel waren soms heel ontroerend en tevens een pleidooi voor vrede tussen landen die elkaar met geweld te lijf willen gaan. De Russin was een goed ogende, heldere coloratuur sopraan die haar topnoten niet schuwde en ontroerend mooi kan zingen. Zij was echt de mooie prinses Elisabeth die haar hart in de slotfase liet veroveren door Fantasio.

Nog nooit eerder hoorde ik van de komische opera ‘Fantasio’. Het werk is gebaseerd op het poëtische toneelstuk van de Franse dichter Alfred de Musset (1810-1857). Zijn oudere broer Paul schreef met Charles Nuitter het libretto voor de opera.
De partituur van Fantasio opera ging bij een brand in 1887 in de Parijse Opéra Comique verloren. Er restten nog wat zangpartijen en een piano-uittreksel. Maar in 2000 ging in Rennes een zorgvuldig gereconstrueerde versie in première, bijeen gesprokkeld uit verschillende edities. Een bewerking daarvan biedt nu de voorstelling van Opera Zuid, dat onder leiding van de nieuwe intendant Waut Koeken een tournee maakt in Nederland, België en Duitsland die tot 30 juni 2019 duurt.
Kostuums

Romy Estèves als de nieuwe nar.

Regisseur Benjamin Prins koos er met ontwerper Lola Kirchner voor kostuums uit allerlei tijden door elkaar te gebruiken. Het ziet er allemaal feestelijk uit. De prins van Mantua, Roger Smeets en Thomas Morris als zijn adjudant, die zich als de prins voordoet, speelden dominant en zijn mede daardoor wat te karikaturaal. Sopraan Francis van Broekhuizen vertolkte de rol van de gouvernante van de prinses op een zeer sympathieke wijze. De leden van het Theaterkoor Opera Zuid, samen met de Kooracademie Maastricht onder leiding van assistent-dirigent Klaas-Jan de Groot, waren bijzonder goed op dreef, niet alleen zingend, maar ook spelend, als wanhopige, onderdrukte onderdanen. Hij liet met de nieuwe, uit twee orkesten gevormde Philharmonie Zuidnederland een meeslepend geluid horen. Ergo: de cast was prima, het koor en orkest idem dito. Succes verzekerd!

Aan het einde van de voorstelling werd aan vier jonge mode ontwerpers -Dustin Thomas, Maarten van Mulken, Teun Seuren en Ferry Schiffelers- begeleid door FAHIONCLASH, de gelegenheid geboden om hun mooie creaties voor deze voorstelling aan het enthousiaste publiek te tonen. De koorleden konden daarmee tijdens het applaus nog eens als volleerde mannequins over het podium paraderen.
Na afloop was er een uitbundig applaus voor Opera Zuid. Dik verdiend!

Read Full Post »