scene 2e acte, Mimi en Rodolfo
Circa zeventig operaliefhebbers trotseerden de hitte op 28 augustus toen zij op weg gingen naar het CC Jan van Besouw in Goirle, waar het heerlijk koel was. Ze gingen kijken en luisteren naar een dvd presentatie van de opera La Bohème van Giacomo Puccini (1958-1924).De opname was gemaakt tijdens de Salzburger Festspiele in 2012, een productie van de Italiaanse regisseur Michieletto.
De regie zou in de pauze en na afloop inzet zijn van een stevig meningsverschil tussen de opera-liefhebbers die onverholen hun kritiek uitten op de moderne regie en de voorstanders die vonden dat een frisse wind in deze opera geen kwaad kon en die mogelijk jongere mensen kon enthousiasmeren om naar opera te gaan.
Al spoedig werd duidelijk dat de partijen onverzoenlijk tegenover elkaar stonden. Uit deze recensie zal blijken aan welke kant ik sta.
Verisme
Laat ik eerst nog even vermelden dat de periode van het verisme in 1889 doorbrak met de opera Cavaleria Rusticana van de componist Pietro’s Mascagni. De term heeft vooral betrekking op de onderwerpen van de opera. Deze gaan over het leven van gewone mensen in tegenstelling tot eerdere opera ‘s, die historische of mythologische onderwerpen voor het voetlicht brengen. Mascagni kende een aantal opvolgers die deze vorm van realisme ook hanteerden zoals Leoncavallo, Ponchielli en later ook Giacomo Puccini. Puccini was in navolging van Verdi een echte theatermaker. Hij schreef 12 opera’s die nog steeds succesvol zijn en hem rijk maakten. De première van La Bohème was in 1896 in Turijn.
Deze veristische opera’s zijn doorgecomponeerde werken waarin het onderscheid tussen recitatief en aria wegvalt. De opera’s la Bohème, Tosca en Madame Butterfly en Turandot zijn rijk geïnstrumenteerd. Meestal maakte de componist gebruik van twee librettisten. Dat waren bij La Bohème Illica en Giacosa. Zij schreven de teksten op basis van de roman van Henry Burger ‘ Scènes de la vie bohemièns’.
Wat is een Bohème? Een Bohème is iemand die vertwijfeld en experimenterend in het leven staat en geen voeling heeft met de massamens. In de opera La Bohème zijn dat de dichter Rodolfo, de schilder Marcello, de filosoof Colline en de musicus Schaunard. Vier jonge vrienden die met elkaar en met hun liefjes in tamelijke armoede leven en er samen wat van proberen te maken. Ze bevinden zich in tal van uitvoeringen op een zolderkamertje waar Rodolfo zijn eerste liefde ontmoet in de persoon van Mimi die eigenlijk Lucia heet en niet weet waarom ze haar Mimi noemen. Er ontstaat nog een liefdespaar Marcello en de ontrouwe, vluchtige Musetta die er een rijke minnaar op na houdt. Waar gaat in essentie deze opera over? Juist, over de liefde, de steeds terugkerende jaloezie en de knipperlicht relaties. Dat leidt er bijvoorbeeld toe dat het paar Mimi – Rodolfo besluit bij de aanvang van de zomer uit elkaar te gaan en in de winter elkaars warmte weer op te zoeken. Ze kunnen niet met elkaar leven maar ook niet zonder elkaar. Mimi spreekt daarbij haar wens uit dat de winter eeuwig mag duren. Musetta en Marcello kibbelen alsmaar omdat Musetta een flirt blijkt te zijn hetgeen Marcello niet kan waarderen maar hij kan haar ook niet kan vergeten.
De cast
De kwaliteit van de vertolkers van de cast is hoog. Anna Netrebko spant de kroon als het jonge meisje Mimi. Ze zingt en acteert jeugdig waardoor de rol op haar lijf geschreven lijkt. We zijn dat van haar gewend. Maar het is goed om te beseffen dat een protagonist er veel voor moet doen om dat niveau te bereiken. Haar tegenspeler Rodolfo is de welluidende Poolse tenor Piotr Beckzala. Hij triomfeert met zijn aria’s. Hij heeft een prachtig timbre en zingt moeiteloos zijn topnoten. De rol van de brutale Musetta werd vertolkt door de Georgische sopraan Nino Machaidze. Zij slaagt erin om dit ijdel en aanstellerig wicht goed voor het voetlicht te brengen en oogstte veel applaus tijdens de zogenaamde Musettawals in de tweede acte. werd gezongen door De Italiaanse bariton Massimo Cavalletti zong de rol van Marcello die geplaagd werd door jaloezie en voortdurend afwisselend vrolijkheid en treurnis uitstraalde. In de derde acte kwam hij goed uit de verf tijdens een kwartet.
De muziek
Over één ding waren de aanwezigen het eens. La Bohème is een prachtige opera. Hij ligt met veel aria’s en duetten goed in het gehoor. Opvallend is dat het werk gedragen wordt door twee typen muziek. De eerste en vierde acte beginnen met symfonisch klinkende muziek met daarin verwerkt een snel parlando van de vier kunstenaars. Het tempo ligt hoog zodat luisteraars, die de synopsis niet lazen, niet begrijpen wat er op het podium gebeurt of de redenen daarvan niet kennen. Wanneer het werk over gaat in een aria of duet dan is er sprake van lange uitgesponnen melodieën die door het publiek zeer worden gewaardeerd en vooral de gevoelens van de protagonisten overbrengen op het publiek.
De regie
In de pauze was de regie van Michieletto onderwerp van gesprek. Een groepje beweerde dat de uitvoering te modern was. Men miste in het eerste bedrijf een armoedig zolderkamertje waarin de ontmoeting was tussen het naaistertje Mimi en Rodolfo. Ook ontbrak het aan sneeuw. In het tweede bedrijf was het café Momus vervangen door een winkelcentrum met een publiek dat cadeaus, verpakt in modern inpakpapier, kocht en er werd gebruik gemaakt van winkelwagentjes die in de tijd van Puccini niet bestonden. Kan niet vonden sommigen. Bovendien riepen de op het podium opgestelde maquettes van Parijse woningen waar de zangers tussendoor liepen en op gingen zitten irritaties op. Kortom met de hele sfeer was veel mis. Anderen verklaarden tijdens de voorstelling hun ogen te sluiten om van de muziek te kunnen genieten en weer anderen vonden de beelden te kleurrijk. Het leek voor hen te veel op een musicalvoorstelling. ‘ Zo had de componist het nooit bedoeld,’ verklaarden zij. ‘Waarom werd niet een dvd getoond met een uitvoering zoals vele jaren geleden die niet was aangetast door een moderne regisseur die zonodig zijn stempel wilde drukken op een uitvoering?’
Discussie
Ja, wat moet je met die verwijten? Allereerst, wie kent de bedoelingen van de componist terwijl hij componeert? De première was in 1896 in Turijn en was een groot succes. Daarna werd La Bohème bekend in de wereld. Vele jaren later werden er net als van Carmen van Bizet ontzettend veel opnamen gemaakt van deze opera. Zagen die er allemaal zo uit als door Puccini bedoeld? Wie kende de bedoelingen van de componist?
Het verlangen naar nostalgie bleek groot. Natuurlijk is het wennen wanneer je een zolderkamertje vervangen ziet door een modern groot appartementengebouw zoals in de eerste en vierde acte. Misschien was het wel een kraakpand. Het deed niets af aan het thema van de opera: wat brengt liefde, aantrekkingskracht en jaloezie teweeg bij jonge mensen? Zou dat hetzelfde zijn door de eeuwen heen?
Een vraag: Was deze uitvoering een uitdaging voor jonge mensen om opera ‘s te bezoeken en/of ook een voorbeeld om opera’s onder het stof vandaan te halen en in een herkenbaar nieuw jasje te steken?
Van mij krijgt deze uitvoering een dikke negen en de meerderheid bleek het hiermee eens te zijn. Dat was mede dankzij het goede orkestspel van de Wiener Philharmoniker onder leiding van Daniele Gatti en het voortreffelijke musiceren van de gehele cast in de derde en vierde acte waarbij in die laatste acte de sterfscène van Mimi centraal stond.
Operabeluisteren.nl 