In meer dan 140 landen zond the Metropolitan Opera van New York elf jaar geleden live de spektakel opera Boris Godoenov uit naar talrijke bioscopen. Productieleider Stephen Wadsworth haalde toen alles uit de kast gehaald om een klassieke uitvoering van dit enorme werk van meer dan vier uur tot een succes te maken.
Nu zoveel jaren later verving hij de uitvoering die in 1872 het levenslicht zag door die van 1869, een andere versie dus, die slechts twee uur en een kwartier duurde en bestond uit zeven scènes. Van welke versie ik het meest genoten heb, kan ik niet precies vertellen maar ik denk dat ik toch na die van 1972 met een groter gevoel van tevredenheid naar huis ben gegaan. Wat blijft is dat Boris Godoenov voor mij een meesterwerk is. Het wat completere verhaal sprak mij meer aan en ik meen van de orkestratie van dat jaar meer te hebben vast gehouden als zeer bijzonder.
Libretto
Componist Modest Moessorgsky (1839-1881) schreef behalve de muziek ook de tekst. Dat deed hij tussen 1868 en 1869. De opera behandelt enerzijds het lijden van het Russische volk onder de Tsaar Boris Godoenov (1551-1605) en anderzijds diens permanente gewetenswroeging over zijn belastende rol bij de moord op de troonopvolger Dimitri. Uiteindelijk leidt dit reeds door Poesjkin (1799-1837) geschreven drama tot de waanzin en dood van Boris.
Grote namen
Het was 47 jaar geleden dat een productie van dit werk, versie 1869, in de Met voor het eerst weer het levenslicht zag. Men keek dus halsreikend uit naar deze nieuwe uitgave. Er waren daarvoor enkele grote namen gecast. Op de bok stond 11 jaar geleden de ook in ons land beroemde dirigent Valery Gergiev. Dit keer stond dirigent Sebastian Weigle op de bok. Hij leidde solisten, koor en orkest uitstekend door de partituur en zorgde voor een vitale uitvoering van dit dramatische werk. De hoofdrol was wederom weggelegd voor de Duitse bas René Pape. Die levert vakwerk af. Hij presenteerde Boris vooral in de aanvangsfase als een weifelende leider van een ontevreden volk. Hij liet zich in de eerste scene al bijna uit het veld slaan door de Heilige dwaas die alsmaar rondjes over het podium draaide en die zich later door een pesterige jeugd een paar kopeken liet ontfutselen. De dwaas (Myles Mykkanen) toonde voortdurend zijn lijdend karakter. Opvallend was dat hij niet wenste te bidden voor de tsaar. Ook Boris’ entree tijdens de kroningsscene verliep haperend. Hij is een weifelend optredende Tsaar. Was hij wel de man die er in zou slagen het Russische volk een goed leven te bezorgen? Diezelfde Boris trad later zeer hard op tegen zijn onderdanen maar toonde zich daarentegen een bezorgde, tedere vader voor zijn kinderen die hij met de nodige empathie tegemoet trad. Zijn zoon Feodor trachtte hij met zijn adviezen tot een goede opvolger te maken zodat hij de troon waardig zou zijn. Hij troostte zijn dochter Xenja vanwege het overlijden van haar toekomstige echtgenoot. Pape liet enerzijds een wat rauwe Boris horen maar met zijn krachtige sonore stem en zijn acteertalent vertolkte hij zijn rol op adembenemende wijze. Indrukwekkend!
Met debuut van Ain Anger
Even indrukwekkend werd de rol van de in het wit geklede, kroniekschrijver Pimen vertolkt door de Estense bas Ain Anger. Zijn optreden was tevens zijn Met debuut. Op het podium lag een groot dik boek uitgestald waarin Pimen de geschiedenis van Rusland beschreef. Hij deed oprecht aan waarheidsvinding met betrekking tot de moord op de zevenjarige troonopvolger die op de plaats van Boris op de troon had moeten zitten. Boris had een leidende rol bij dat complot. Dat vergalde hem verder zijn hele leven door zijn niet aflatende schuldgevoelens.Een andere opvallende protagonist was Maxim Paster. Hij vertolkte de rol van de sluwe Shuisky. Hij deed wat van hem werd verwacht. Goed zingen en acteren! Zijn lichaamstaal sprak boekdelen. Zijn attitude ten opzichte van Boris in de Doema en vooral in het bijzijn van de bojaren getuigde van een groot acteertalent die weet hoe hij personen tegen elkaar moet uitspelen. Hij beschikte bovendien over een grote stem die indruk maakte. Opvallend was de mooie en krachtige mezzo van Tachina Vaughn. Zij acteerde uitstekend als waardin.
Koor
Een belangrijke taak was weggelegd voor het koor. Het succes van een werk als dit is voor een belangrijk deel afhankelijk van de prestaties van het koor. 140 koorleden zongen op inspirerende wijze hun uiteenlopende teksten. Dit koor beeldde prachtig het lijden uit van het Russische volk, maar ook een jubelende menigte tijdens de kroning van de tsaar. Het koor trad vervolgens op als pelgrims en de mannen formeerden zich tot de bojaren tijdens een bijeenkomst in de Doema. Acteerden de leden van het koor? Het is verre van gemakkelijk om veel koorleden min of meer gelijktijdig op een podium in beweging te brengen. Er waren nu gelukkig geen statische beelden.
Deze uitvoering zag ik op zondag 17 oktober 2021 in het Pathé theater in Tilburg. Tot mijn stomme verbazing waren er slechts 25 mensen of afgekomen. Diegenen die thuis bleven hadden ongelijk. Het was die zondagochtend de moeite waard om je in een van de grootste operahuizen van de wereld te wanen. Elf jaar geleden waren slechts een tiental mensen op deze opera af gekomen. Er was dus vooruitgang. Hoe klein dan ook.
Operabeluisteren.nl 